Vừa nghe thấy tiếng chiếc mô tô Jawa nổ máy pình pình, chánh văn phòng Duyễn từ nhà bếp chạy lên, đã nghe thấy tiếng ông Đoàn Văn Gia ầm ĩ gọi tên mình. Ông Đoàn Văn Gia mới đi Mường Hum về, vừa dựng chiếc xe mô tô ở đầu hồi văn phòng. Thấp mập. Đầu húi cua. Mày rậm. Mắt dài. Lỗ mũi rộng hoác. Phanh hai vạt áo bu dông, phành phạch cái quạt giấy, thấy chánh văn phòng, ông liền xáp tới khìn khịt mũi:

- Này Duyễn, nghe nói thằng Quàn, bí thư Cam Đồng vừa biếu các cậu con chó gié phải không?

Bị hỏi bất ngờ, Duyễn ấp úng, chưa biết trả lời thế nào thì ông Gia đã gập cái quạt, dứ dứ vào ngực Duyễn:

- Thằng Quàn đang có nhiều chuyện lắm đấy! Liều liệu, không ăn xôi chùa là ngọng miệng đấy, cha!

Duyễn gãi đầu, lảng chuyện:

- Anh mới từ Mường Thông ra hôm qua ạ?

- Tớ dự có mỗi hai ngày thôi.

- Nghe nói hội nghị diễn ra rất gay go. Nhưng anh Quyết Định đã khéo léo tháo được ngòi nổ.

Ông Gia đập cái quạt vào vai Duyễn, rối ghé vào tai ông chánh văn phòng, nhăn mũi:

- Nổ nung đếch gì! Lão Quyết Định nhà cậu thì đến hôn vợ cũng đếch biết thì làm ăn được cái cóc khô gì! Mà này, thằng Đống nó giỏi tử vi Tàu, nó bảo lão Quyết Định với con mẹ Yên lá số đếch hợp nhau đâu!

Nhìn thấy Kiến đang xách phích nớc từ bếp đi ra, ông Gia liền quay lại hất hàm:

- Có phải không đồng chí phó văn phòng phụ trách quản trị?

- Dạ, em chỉ phụ trách cái bếp ăn thôi. Em có biết gì đâu ạ.

- Thôi đi bố tướng. Đừng có vờ vịt. Có phải thằng Đồng nó gọi con mẹ Yên là đệ nhất phu nhân không?

Kiến ngoẹo đầu, gãi gãi cổ:

- Dạ, thì em cũng nghe mọi người nói thế!

- Nói thế nào. Mày nói lại tao nghe xem có đúng không nào?

- Dạ, anh Đồng anh ấy bảo: Nhan sắc đệ nhất phu nhân mang tính hiếu động, làm vui mắt người. Thêm nữa, có dáng vượng phu ích tử, nhân hình diện mạo đẹp một cách đôn hậu mà oai vệ, lại thêm hành xà tước bộ, tức dáng đi của đàn bà cao sang; hai con rồi mà vẫn lưng gù chữ cụ, vú lối chữ tâm, tức vú vừa to vừa nhọn mà không chảy sệ, đẹp rất chuẩn ạ.

- Vớ vẩn! Tao nghe nó nói, tử vi của con mẹ Yên và ông Quyết Định chênh nhau thế nào kia!

Nhìn xuống con đường mòn chạy qua đầu hối, thấy một bóng người nhỏ choắt, đeo cái xa cốt da to bằng cái quạt nan, đang lắt nhắt như chim sẻ bước, ông Duyễn trong thâm tâm muốn cắt đứt câu chuyện có vẻ tầm phào, liền cất tiếng reo:

- Kìa, anh Văn Hiến đã đến! Mời các anh lên nhà thường trực họp luôn >

- Xin chào! Cô Tình có đấy không? Cho tôi gặp một tí.

Ông Văn Hiến giơ tay, đánh tiếng, mắt nhay nháy, bước lên gian nhà Văn phòng. Cô Tình tay xách cái cặp lồng nhôm ba ngăn đựng mỡ từ nhà bếp hớn hở chạy lên: Em đã mua đủ phiếu thịt quy ra mỡ ba tháng cho anh rồi đây ạ!

Thường vụ Tỉnh ủy theo thường lệ mười ngày họp một lần.

Khi ông Gia bước vào phòng họp thì đã thấy ông Quyết Định ngồi ở ghế chủ tọa, đang cắm cúi đọc một văn bản đánh máy. Cạnh ông là ông Ké Lanh, kính trễ mũi, tay bút đang nắn nót như trẻ con tập tô từng chữ trên cuốn sổ tay dày oẻ ngửa. Sau ông Ké Lanh là Toàn. Cạnh Toàn là ông Bình, cán bộ văn phòng, trợ lý thường vụ, theo dõi công tác quân sự và an ninh.

- A, thầy Toàn - ông Gia xòe tay tiến lại phía Toàn, xởi lởi - Thế là mày sang đây hẳn rồi, hả? Tao có thấy mày loáng thoáng ở Hội nghị Mường Thông. Nhưng tao vội đi ngay. Dạo này trông trẻ trai ra dáng. Thế vợ vẫn đi học Bách khoa chưa về à?

- Dạ, thưa anh...

Toàn lập bập. Nhưng dừng lại ngay. Ông Gia hỏi là hỏi thôi, chứ có cần nghe trả lời đâu. Toàn biết tính ông. Ông bỗ bã ồn ào, thẳng ruột ngựa. May năm trước, Toàn dạy Bổ túc văn hóa cho ông. Hết lớp bảy thì ông chuyển sang học chuyên Toán, Lý, Hóa. Giờ nghe nói ông đã vào chương trình Dự bị Đại học Bách khoa. Quả nhiên, ông Gia đã quay sang Bình:

- Bình này, ông Tướng Đàm Tư lệnh Quân khu Hai lên gặp tớ, đặ đề sẽ tổ chức Hội thao toàn Quân khu ở Mường Hum.

Bình ngẩng lên:

- Dạ, lát nữa tôi sẽ trình Thường vụ kế hoạch về việc này ạ.

Ngoài cửa có bóng người. Phục phịch, mặt tròn phính, trắng hồng, hai vệt lông mày đen nhánh như bôi mực tàu. Quân phục xanh rêu. Bụng thắt khẩu súng ngắn K59. Vai khoác khẩu cácbin. Đó là ông Vi Văn Đình, thiếu tá tỉnh đội phó, mới được bổ sung thường vụ, vừa rồi lại trúng cử chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh. “Chào chào... các các... đồng chí!”. Ông Đình vừa thở è è vừa lắp bắp vì cố tật nói lắp, chào mọi người. Rối khép nép bước vào cạnh ông Ké Lanh. Và ghé đầu nhìn trang sổ tay đang ỏe ngừa trước mặt ông này, thật thà: “Ủa, anh làm thơ à!” khiến ông này vội gập ngay quyển sổ tay lại. Theo sau ông Đình là ông Văn Hiến. Xách cái xa cốt da to hơn người, mắt hếch hếch lại chớp chớp nhay nháy liên hồi. Ông Văn Hiến có cái vẻ tự tin chủ động đặc biệt. Vừa kéo ghế ngồi, ông đã lia mắt nhìn mọi người:

- Hôm qua có ông nào ở đây đi với Ty Nông nghiệp vào thăm cánh đồng lúa cao sản ở Quang Kim không? Lúa nông nghiệp lai trổ đòng xanh như mực. Phải nói là rất đẹp. Nơi nào cũng thế này thì năm nay mặt trận nông nghiệp ở tỉnh ta ăn chắc 55.000 tấn quy thóc!

Thường vụ Tỉnh ủy đã đủ năm người. Ông Duyễn cầm xấp báo cáo cô Tình vừa đánh máy xong, rải trước mặt từng ủy viên. Tới ông Quyết Định thì ghé tai: “Dạ, còn cái báo cáo về Hội nghị Mường Thông, anh bảo anh Toàn viết thì đang đánh máy ạ”. Ông Quyết Định ngẩng dậy, hơi trịnh trọng:

- Anh Duyễn đã có dự thảo báo cáo sáu tháng gửi các anh. Ta họp>

Ông Ké Lanh xoay người, lia mắt qua gọng kính trễ sang hàng ghế sau, nơi ngồi của Toàn và các ông trợ lý, e hèm, đưa đẩy: “Các đồng chí ta đến đủ cả rồi chứ nhỉ!”. Thật ra thì lúc ấy ông Căn mới đeo cái túi vải nhuộm pin đèn lếch thếch đi từ cửa vào. Mặt xương xương. Quai hàm bành bạnh. Tóc ốp hai bên như cánh gà, vừa đi ông vừa cao rao tự nhiên như với bạn bè cùng trang lứa. Rằng thì là, Văn phòng làm việc chẳng ra cái đếch gì, họp mà có thông báo đâu, thêm nữa hôm nay ông đã đặt kế hoạch làm việc với Ty Giao thông rồi. Các ông có biết là trận lũ cuốn vừa rồi, riêng đường đi Pha Linh, đường đi Pa Kha đã sập hai cây cầu và đất núi sụt lở gây ách tắc trên hai chục điểm không. Ai cũng biết, ông Căn luôn có ý coi thường mấy ông Thường vụ. Tất cả đều ít tuổi hơn ông. Ông cũng đã từng là ủy viên Ban chấp hành tỉnh đảng bộ. Đã từng là bí thư huyện Mường Thông. Vướng chuyện tình ái bị nhắc nhở, điều sang làm phó Ty Giao thông. Rồi nghe nói lại mắc chuyện tình tang với cô thủ quỹ, cuối cùng được điều về đây giữ chân trợ lý cho thường vụ. Vợ ông mất sớm. Ông gà trống nuôi con gái. Một cô gái xinh xắn là học trò của Toàn.

Ông Quyết Định đã bắt đầu đọc dự thảo báo cáo! Mặc! Ngồi xuống hàng ghế kê sát vách, cạnh ông Bình, ông Căn quay ngang quay ngửa, như ở giữa chốn không người:

- Ơ, cái lão Đồng sao chưa thấy đến nhỉ?

Thì vừa lúc, ông Đồng xuất hiện ở cửa. Nước da hun khói, cao gầy, hom hem, lom khom như người đau thận, ông Đồng vừa giơ cái quạt nan che một bên mặt, vừa đánh tiếng, giọng đùa bỡn:

- Dạ, báo cáo, có cái mặt thằng em rồi đây > Ông Bình ngồi dịch sang một ghế, dành chỗ cho ông Đồng, rồi quay lại, đưa tay che một bên miệng:

- Nghe nói anh mới sang làm việc với bên tòa án?

- Thì thế!

- Có chuyện gì hay sao mà nghe dư luận xôn xao lắm?

Ông Căn vỗ hai túi áo, lôi ra hộp thuốc lào, kẹp cái điếu cày vào hai đầu gối, liếc mắt sang ông Đồng.

- Xôn xao là cái chắc!

Ông Đồng nói. Ông Căn chặc lưỡi, điềm nhiên:

- Chuyện gì mà kinh khủng thế?

- Hừ, phen này thì cha con không biết tàng hình hay độn thổ để khỏi xấu cái mặt đây! Nhưng mà này, tôi hỏi, hôm rồi những ông nào ăn thịt con chó gié thằng Quàn nó gửi biếu?

- Quàn nào? Quàn bí thư Cam Đồng á?

Tóm lại, tình hình của toàn tỉnh về mọi mặt kể cả việc gây xôn xao tại Hội nghị Mường Thông, nói chung là ổn định và có chiều hướng phát triển tốt! Ông Quyết Định vừa đọc hết một trang báo cáo. Có tiếng máy bay Mỹ tăng tốc nổ ùng ùng hai tiếng trên bầu trời phía Nam. “Mặc nó! Còn xa. Ta cứ tiếp tục họp”. Ông Quyết Định nói. Ông Gia nghếch cằm, tay lần mần tìm sợi râu, rồi quay sang Toàn, bâng quơ: “Thằng nào chấp bút báo cáo này mà khôn ngoan, kín kẽ thế nhỉ?>

Ngoài cửa có bóng cô Tình. Ông Duyễn ngẩng dậy, nhìn cô Tình, đối thoại bằng ngón tay trỏ. Ông trỏ vào ông, thầy cô Tình lắc, ông trỏ vào Toàn, cô Tình gật. Toàn đứng dậy. Có việc gì mà gọi Toàn thế? Anh đi vòng ra sau lưng ông Quyết Định, rồi qua sau ghế ông Văn Hiến. Lạ sao, chính lúc ấy, anh quay lại và thật hết sức vô tình, chạm vào ánh mắt liếc chéo sắc lẻm của ông. Hay là ông Văn Hiến khó chịu với anh vì anh bỏ ngang dở cuộc họp? Không! Đi theo con đường đất đánh bậc xuống nhà văn phòng, quay lại, anh còn thấy ông ngoái cổ nhìn theo. Cái nhìn tò mò, thóc mách rất lạ.

Có chuyện gì thế, cô Tình? Chưa kịp hỏi cô Tình, người dẫn lối, Toàn đã thấy một người đàn ông đang đứng đợi anh ở cạnh nhà Văn phòng. Người này mặc áo sơ mi cộc tay màu cỏ úa, mặt trái xoan, có mấy nốt rỗ huê ở gồ mũi, trông quen quen.

- Anh Toàn, anh còn nhớ tôi không? Tôi là kỹ sư Thân, trại trưởng trại lợn giống ở Mường Thông, hôm roi anh Quyết Định và anh, sau hội nghị Tổng kết nông nghiệp tỉnh có vào thăm đó.

Người nọ bắt tay Toàn, mừng rỡ. Toàn vui vẻ:

- Tôi nhớ rồi.

- Thế này, anh Toàn ạ, tôi có một việc...

Người nọ chỉ tay ra phía sau. Bấy giờ Toàn mới nhận ra, sau người tên Thân trại trưởng, là chiếc xe đạp ghếch vào một gốc cây màng tang lớn. Trên cái đèo hàng của chiếc xe là con lợn giống chừng mười cân chằng buộc kỹ trong một cái rọ tre.

Thì ra người trại trưởng Mường Thông muốn đem con lợn giống F1 lai giữa con Ỉ Móngái và con Ioócsai nước Anh biếu ông Quyết Định. “Không phải ông bí thư ngỏ lời muốn nuôi đâu. Không! Không có chuyện gợi mở. Mà là tôi muốn bí thư mục sở thị”. Người trại trưởng trại lợn nói thêm. Không biết nhà ông, anh muốn nhờ Toàn dẫn đường.

Nhà ông Quyết Định ở khu rừng phía sau quả đồi O Tròn ở. Yên vợ ông, đang có nhà. Nét quen thuộc của chị, kể từ hôm gặp chị khi qua con ngòi vào O Tròn, anh nhận ra ngay. Vừa gội đầu xong, tóc ướt khoanh tròn trên đầu. Thoang thoảng vẻ yểu điệu thanh tân trìu mến. Trên gương mặt trái đào mảnh dẻ trắng hồng, hai con mắt Yên lung liêng sáng như hai hạt bạc. Con lợn giống F1 được thả ngay vào chuồng. Trong chuồng đã có sẵn một con nái gần tạ rưỡi nằm chềnh ềnh một góc. Hóa ra Yên là người nuôi lợn rất mát tay. “Cám ơn anh Toàn nhé!”.

Thân còn ở lại, hướng dẫn cách nuôi con lợn lai này, tiễn Toàn ra cửa, Yên nói giọng thật thân thiết, dịu dàng. Toàn trở lại phòng họp của Thường vụ khi chương trình đã thông qua dự kiến kế hoạch khắc phục hậu quả trận lũ cuốn đảm bảo giao thông thông suốt do ông Căn trình bày. Và ông Đồng đang nói, giọng choang choang như chuông:

- Báo cáo các đồng chí Thường vụ, tình hình là như thế! Sáng nay tôi đã đến tận Chi cục Khai hoang cơ giới gặp đồng chí Nguyễn Chí Hưng chi cục trưởng. Và đồng chí ấy lại một lần nữa phản đối quyết liệt: Chiếc MTZ 50 mã lực đâu có phải là cái va ly mà các anh muốn xách đi đâu thì xách!

- Hừ!

Gầm lên, phản ứng tức thời là ông Văn Hiến. Mặt quạu cọ ông đứng phắt ngay dậy. Cao chỉ hơn cái mặt bàn một chút, nhưng tiếng ông to như tiếng loa:

- Hừ! MTZ đâu có phải là chiếc va ly! Anh Đ! Lão Hưng nhà anh mà dám ăn nói xấc xược thế à!

- Xin lỗi anh! - Không ngờ vừa ngồi xuống, ông Đồng đã bật ngay đậy, vung tay, cắt ngang lời ông Văn Hiến - Anh Văn Hiến, anh nói thế là không được!

- Sao lại không được!

- Anh đừng cho mình là thượng cấp thì anh có quyền...

- Tôi có quyền!

- Nếu thế thì tôi cũng xin nói: là trợ lý cho thường vụ thì tôi cũng có quyền được làm tham mưu, góp ý kiến cho các anh...

- Nhưng mà đã bàn là không bàn lùi!

- Đã bàn bạc là phải dân chủ chứ.

- Tôi yêu cầu anh Đồng thôi không nói nữa!

Một cú đập bàn đã cắt đứt lời ông Đồng. Ông Đồng lắc đầu, rũ mớ tóc dày đốm bạc, ngồi xuống, nghênh nghênh mặt lộ rõ nét ngang ngạnh.

Vẫn đứng như cây mọc từ nãy, giờ như được đà, ông Văn Hiến đập tiếp bàn tay xuống mặt bàn:

- Tôi yêu cầu anh Đồng không tự ái hộ anh Hưng! Anh Hưng rõ ràng là có tư tưởng chồng đối ngầm. Việc đưa máy MTZ lên cày năm hécta ruộng để gieo lúa mì là quyết định của Thường vụ. Một trăm cây số đường xa! Đất nương dốc bốn mươi độ. Không kinh tế! Không an toàn! Các anh định đem kỹ thuật ra để lòịp anh em công nông, định đội váy nát mẹ, hả? Một lúc mấy nghìn bà con người Mông, người Dao thấy được con trâu sắt như thấy được chủ nghĩa xã hội. Thử hỏi, có nhiệm vụ chính trị nào lớn lao quan trọng như thế không? Vậy thì quan điểm giai cấp, quan điểm khoa học kỹ thuật phải phục vụ chính trị các anh là ở chỗ nào?

Đón ý ông Văn Hiến, ông Ké Lanh ngật ngật đầu, chèm chẹp môi:

- Đúng thế! Đúng thế! Quan điểm giai cấp các anh để đâu rồi? Hừ, chỗ này là có vấn đề tư tưởng. Tư tưởng gì? Giới trí thức, nhà kỹ thuật, trong tư tưởng rõ ràng là chưa dứt khoát về hai con đường tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa...

Cạnh Toàn, ông Đồng cụ cựa đôi vai rồi xoay người xây lưng lại cuộc họp. Toàn hiểu, ông muôn tỏ thái độ bất bình với thói chuyên quyền của ông Văn Hiến và lối a dua a tòng, tát nước theo mưa của ông Ké Lanh. Chính lúc này Toàn cũng đang khó chịu với ông. Vì đang nói, ông lại quay về phía sau, đưa mắt lướt qua anh. Như ám chỉ anh, như chính anh là đối tượng cần phải phê phán, rèn dũa vậy. Toàn biết ông Ké Lanh từ hồi đi học một lớp chính trị - kinh tế học ngắn ngày ở trường Đảng tỉnh. Năm đó, ông là giám đốc trường Đảng và mới vào tuổi bốn mươi lăm. Mặt dài, lông mày bạc phếch tua tủa như lông nhím, tai chảy như tai Phật. Trông cũng hơi già thật. Nhưng mọi người đã nhất loạt tặng thêm vào tên ông tiếp đầu ngữ Ké, Ké trong tiếng Tày là già, chủ yếu có lẽ là vì tính cách già nua, ề à lê thê trong nói năng và nhất là lẩm cẩm của ông. Ông mà giảng công thức sản xuất tư bản chủ nghĩa C-V-M thì đến trời cũng chẳng hiểu nổi!

Gần như không để ý mấy lời phụ họa nhạt nhẽo của ông trưởng ban Tuyên giáo, ông Văn Hiến tiếp, giọng độc thoại càng hùng dũng, lấn át:

- Hừ! MTZ đâu phải là cái va ly! Luận điệu này hiển nhiên là có mùi vị của chủ nghĩa xét lại rồi. Xin nói để các ngài xét lại biết, cái gì các ngài run rẩy, các ngài sợ hãi, thì chúng tôi, những người vô sản, sẽ làm và làm được hết!

Ông Quyết Định lại vẫn như hôm nào ở Hội nghị Mường Thông Toàn đã thấy, vẫn lặng lẽ một vóc hình đầy đặn. Không nói một câu. Gương mặt vuông vức không một nét biểu cảm. Nhưng ông cũng không gằm mặt đọc tài liệu, để lảng tránh phải bày tỏ thái độ như ông Đình. Ông Quyết Định lắng nghe, nhưng điềm nhiên, tĩnh tại. Thi thoảng lại hất mắt qua gọng kính gật đầu đánh khục, đón ý tán thưởng với ông Văn Hiến là ông Ké Lanh. Ngọ nguậy là ông Gia. Chốc chốc ông lại quay sang Toàn và mấy ông trợ lý, thì thầm những chuyện linh tinh về khí hậu, thời tiết, về tin tức thời sự. Cuối cùng, khi ông Văn Hiến vừa dứt lời ngồi xuống, thì ông ghé tai Toàn, lầm nhầm: “Toàn là loại thầy bói sờ voi cả!”. Rồi ông đứng dậy, xách cặp, khạng nạng bước ra khỏi chỗ ngồi, đoạn quay lại, giơ một ngón tay lên cao, thật thản nhiên:

- Thôi! Các đồng chí họp tiếp nhé! Tôi xin phép về hội ý thường trực bên ủy ban, lo việc hội thao Quân khu Hai ở Mường Hum đây! Xin chào.

Như sực nhớ, ông Đình từ lúc vào họp chỉ chắm chúi vừa đọc vừa đánh vần mấy trang báo cáo đánh máy, giờ vội chống tay đứng dậy, lắp bắp một tràng dài:

- Tôi... tôi à cũng xin xin phép... à ừ tí nữa họp xong sẽ xuống xuống... xã Nam... Cường họp với... với chi ủy lúa xuân vừa qua mới... mới loe loe cổ đòng đòng đã à ừ bạc trắng cờ... lau lau...

Đình chưa dứt lời đã thấy ông Căn vừa cười hằng hặc vừa mổ ngón tay vào lưng ghe, bả lả: “Bố Đình ơi, nhân tiện có thầy giáo Toàn về đây rồi thì vác sách đến xin học thầy tí văn vẻ để ăn nói cho khúc chiết đi! Không là bỏ bố đấy!”.

Tan cuộc họp Thường vụ thường kỳ. Toàn xuống văn phòng hội ý. Vừa bước vào phòng đã thấy ông Đồng tay cầm điếu cày, tay đỡ ngực, vừa thổ khói vừa cười khùng khục:

- Thì chính tôi nói: nhan sắc cô Yên là thứ nhan sắc hiếu động, làm vui mắt người, là... như thằng Kiến ton hót với ông Gia đấy. Còn ông Quyết Định thì đúng là tuổi Bính Tý, mệnh Thủy, trong khi cô Yên tuổi Canh Tý, mệnh Thổ; Thủy phá Thổ, hợp nhau thế nào được, tuy khởi đầu là anh hùng gặp giai nhân thật!

Yết hầu nháy một nhịp, ông Đống tiếp:

- Còn việc các vị ấy bàn vừa rồi thì... rặt một lũ binh cua tướng ốc đếch biết gì cả! Nói thật đấy, máy kéo MTZ mà bắt nó leo đồi Na Ẳng thì nó lăn kềnh, chổng bố nó bốn vó lên trời, chứ cày cái con tườu!

Ông Căn đỡ cái điếu từ tay ông Đồng, hất cái cằm nhọn vào ông Duyễn rồi hướng cái nhìn vào ông Đồng đang phanh áo ngực hở cái ức xàm xạm in hình con đại bàng xòe cánh xăm màu chàm thích chí.

- Đúng là chích chòe học dốt có đuôi. Bởi vì nhí nhoẻn nên đuôi phất cờ, các ông ạ. Nhưng thôi, sang tòa án có chuyện gì? Kể cho anh em nghe đi, ông Đồng! Tức khí vặt vớo Văn Hiến và các cha ấy làm gì cho nó mệt.

Ông Duyễn vỗ vỗ hai bàn tay:

- Thôi, chuyện gì thì cũng để tối nay xíu dề ăn tối rồi nói!

Ông Bình nghển cổ:

- Nhưng mà, trước hết là... Hôm nay phải có lời khen ông đồng chí Đồng. Rõ là không hổ danh một trang nam nhi bất chấp cường quyền thật! Còn bây giờ, tối nay làm bữa cháo cá hay cháo cóc đấy? Nói là cháo cóc ngon lắm bổ lắm mà đã thấy ông cho anh em thưởng thức bao giờ, ông Đồng!

Ông Đồng phanh ngực áo, lắc đầu:

- Cháo cóc công phu lắm. Để bữa khác! Còn tiện đây tôi cũng xin nói lại với đồng chí chánh văn phòng là tôi nể đồng chí và ông bí thư lắm lắm nên tôi mới nín nhịn thế đấy. Nhịn như đại trượng phu Lạn Tương Như chịu nhục trước cái ngông ngạo của tướng quân Liêm Pha nước Triệu thời Đông Chu bên Tàu ấy. Hừ, đi con đường trái nước ngược gió thế mà cứ vỗ ngực tự cho rằng mình đúng là thế nào! Chứ chung quy ông ấy chỉ là một anh chàng cố nông láu tôm láu cá, ranh mãnh, khôn ngoan. Cơ hội thôi.

- Cái gì? Ông nói cái gì cơ hội?

Ông Căn khơi chuyện. Ông Duyễn xua xua tay:

- Thôi đi, các ông.

Ông Đồng găng:

- Tôi nói ai thì các ông thừa biết rồi đấy! Hừ, kẻ tiểu nhân lên một bước đã thẳng lưng, lên hai bước đã nguẩy đầu, lên ba bước đã múa tay trong bị! Trong khi người quân tử ấy à, lên một bước thì khom lưng, lên hai bước thì cúi đầu, lên ba bước thì vịn tường mà đi kia!

Ông Duyễn vỗ tay một lần nữa:

- Thôi, vào việc nhé! Trước hết là cần một đồng chí soạn thảo văn bản nghị quyết của Thường vụ về công tác quý ba! Lần này đến lượt ai nhỉ?

- Ông Đồng chứ còn ai?

Ông Bình nhỏ nhẻ. Ông Đồng trợn mắt:

- Nói láo ông Táo bẻ răng! Làm gì đã đến lân tôi! Mà... có đến lân em đây cũng xin rút. Dạ, thưa các anh, em thất học, văn hóa thấp. Chỉ biết hò hét, hối thúc, chém to kho mặn, chỉ đâu đánh đấy thôi!

- Văn hóa cao thấp đếch gì ở chỗ này!

Ông Căn chép miệng. Ông Bình nhìn Toàn, mắt nhay nháy:

- Văn hóa cao ở đây chỉ có đồng chí Toàn thôi.

Mặt Toàn ưng ửng. Ông Căn quay sang Toàn, thủng thẳng:

- Đúng là ở đây chỉ có cậu Toàn là văn hay chữ tốt. Học trò thị xã bao năm nay nó ca ngợi thầy Toàn thế nào, tôi đều đã nghe hết. Con cháu tôi nó học lớp mười, nó bảo nghe thầy Toàn giảng văn, người cứ mê đi như bị thôi miên ấy. Mà các vị ở đây chưa biết hết tài năng đức độ của cậu Toàn đây đâu. Nhưng mà cậu Toàn này, tôi nói thật với cậu nhé...

Ông Căn ngập ngừng. Toàn nhấn nhá:

- Tôi thì không ngại công việc đâu. Có điều là tôi vừa mới về nhận công việc.

- Ấy đấy! - ông Căn ngẩng lên, vỗ bộp miệng ống điếu cao giọng - Đúng là thế. Nhưng mà đồng chí Toàn này, có ở lâu tôi cũng khuyên đồng chí... không nhận viết.

Như được thể, ông Đồng tung vổng hai tay lên trời:

- Đúng! Đúng là như thế đấy! Không viết là bởi vì, Thường vụ thì mỗi ông một phách. Có thống nhất đếch với nhau bao giờ đâu mà viết. Đấy, ngay như chuyện điều cái máy kéo MTZ lên Na Ẳng. Ông nói. Ông không. Ông ậm ờ. Viết nghị quyết thì viết cái con khỉ gì?

Ông Bình cắn cắn môi, dè dặt:

- Kể ra giúp việc các cụ Thường vụ ở đây cũng khó thật. Đấy, vừa rồi tôi soạn thảo cái chỉ thị về công tác quân sự. Văn bản dự thảo đưa các cụ đã cả tháng nay rồi. Nhưng, ngoài ông Quyết Định ra, có ai đọc đâu. Vào họp mới giở ra. Ê a dăm câu cũ rích như cụ Ké. Ầm ừ là ông Đình. Còn bố Văn Hiến, bố Gia thì nói rất hăng, đòi thêm chỗ nọ, bổ sung chỗ kia, nhưng lại toàn những điều văn bản có ghi rồi. Nhưng mà thôi... đem thân đi làm kẻ giúp việc không xay lúa thì phải bế em thôi.

Trời đã ngâm ngẩm tối. Ngoài trời đã thấy xập xè những bóng dơi bay lượn. Ông Duyễn cười hề hề:

- Anh em ới nhau mấy năm rồi còn lạ gì. Thường vụ thì cũng là mấy anh em qua bầu cử mà lên. Để là đất, nặn thành bụt! Còn lạ gì nhau nữa. Nhưng thôi, đây là trách nhiệm, phân công. Vả lại ở đời, cờ ngoài bài trong. Kẻ đứng ngoài nhiều khi tỉnh táo sáng suốt hơn là cái lẽ đương nhiên. Còn về tài năng thì các vị ở đây kể ông Bình, ông Căn, ông Đồng, toàn những anh đã từng kinh qua lãnh đạo, có sừng có mỏ cả. Lại am hiểu tình hình, thông tỏ ngọn ngành đường lối chủ trương của tỉnh và trung ương cả, ai viết mà chẳng được.

- Thôi, không có trâu thì mèo lại đi cầy vậy, chứ biết làm thế nào bây giờ?

Cuối cùng, ông Duyễn vừa sờ đầu gối, vừa nhoẻn cười nói. Nghĩa là ông lại nhận phần chấp bút vậy. Ông Bình hoan hỉ, vỗ tay nhè nhẹ:

- Thôi, nhờ bác thật lực giúp cho là tốt rồi.

Đứng dậy, gãi sườn, ông Đồng kêu:

- Trời oi quá! Chắc thể nào cũng có cá lớn nổi ngoài ngòi đây!

Ông Căn nói:

- Thôi, chuyện bên tòa án báo cáo thế nào, ông Đồng? Kể đi, để lâu nó ôi oai đi đấy.

Ông Đồng quay đi quay lại ngó quanh, mắt liu riu như tìm cái gì, lát sau hất hàm:

- Này, cẩn thận, xem có thằng Muôi nghe trộm không đấy?

- Làm gì có thẳng Muôi nào ở đây!

- Thằng Muôi ba đời nhà nó ăn củ chuối chúa là hay ton hót với lão Văn Hiến, phải cảnh giác! Nói thật chứ cha con nhà này làm ăn thì rất dở nhưng cứ thử động vào nó xem, nó lập tức xù lông nhím ra, quy chụp đủ tội Cho mà xem! - Vuốt hai bên mép, ông Đồng tiếp - Còn chuyện... thì sẽ kể, chứ cất vào kho làm gì. Nhưng mà này...

Đột ngột dừng lời, hai con mắt ông Đồng ngưng lại trên gương mặt trái xoan của Toàn một cái nhìn hơi có chút sững sờ và dò xét. Cứ như là bây giờ ông mới nhìn thấy Toàn lần đầu. Và ông chìa bàn tay xương xẩu về phía Toàn:

- E hèm, bắt tay thầy giáo Toàn một cái nào! Chà, bàn tay mềm của người thư sinh có hảo tâm đây. Thầy Toàn này, lẽ ra thì ngay từ hôm thầy mới đến, như người xưa nói tôi chạy ra đón, mừng đến mức xỏ nhầm cả giày cơ!

Toàn nghiêng nghiêng hai con mắt hiền hiền:

- Nghe anh nói tích chuyện Lạn Tương Như nhịn Liêm Pha thì tôi biết khẩu khí của anh rồi.

- Thầy có biết tích chuyện đó?

- Sách Đông Chu liệt quốc có kể lại chuyện này. Lạn Tương Như dùng mưu bảo toàn được viên ngọc quý và danh diện vua Triệu trước vua Tần, nên được vua Triệu phong là thượng đại phu, giữ chức thượng quan, đứng trên cả Liêm Pha đại thần. Do vậy Liêm Pha tức giận, ganh ghét, thậm chí còn nói ra miệng là sẽ hãm hại. Nhưng Lạn Tương Như chỉ một mực nhịn nhục. Đến mức các thực khách của Lạn đòi bỏ ông đi. Sau họ mới hiểu, ông nhịn nhường chẳng qua là do coi việc nước làm trọng. Bởi vì, nếu ông và Liêm Pha là hai cây trụ cột của nước Triệu mà giữ được hòa khí thì nước Triệu sẽ suy yếu và trở thành miếng mồi ngon của ngoại bang.

- Giỏi! Thầy Toàn giỏi!

Huơ huơ hai bàn tay lên trời, ông Đồng reo to:

- Vậy thì, xin thông báo, bữa xíu dề cháo cáo tối nay là để nghênh đón thầy Toàn, đồng nghiệp mới của chúng ta. - Rồi ông ngả đầu về phía Toàn hạ giọng, thân mật: - Toàn này, còn bây giờ, nhân có việc phân công nhau viết lách vừa rồi, tôi nói để Toàn biết ý kiến của tôi. Người ta vẫn thường nói, làm đầy tớ cho thằng khôn còn hơn là làm thầy thằng dại, còn ở đây, trái khoáy quá, chúng ta lại làm đầy tớ cho những thằng dại. Tôi nói không đúng sao? Thầy giáo Toàn à. Nói một cách văn vẻ thì... Hiện thời tất cả chúng ta đang ở trên một cỗ xe. Cỗ xe này do năm con ngựa kéo. Năm con ngựa này, may là có con ngựa đầu đàn tên là Quyết Định còn khả dĩ. Ừ, con này kể ra cũng có thể gọi là tuấn mã được, nó có cái uy riêng, khi nào rỗi tôi kể cho Toàn nghe. Mặc dầu còn rất hay nể nang, ngại va chạm, thấy đúng không dám bênh, thấy sai không dám chống lại. Còn thì hỏng cả! Ngựa Gia thì nóng nảy, bộp chộp. Ngựa Văn Hiến thì láu cá, tinh ma, hăng xằng vô lối. Ngựa Ké Lanh thì già nua lẩn thẩn. Ngựa Đình thì lờ ngờ, ngô ngọng món tập đọc còn chưa sạch nước cản. Văn bản văn phòng người ta viết sẵn là: Mùa đông năm nay rét kéo dài, mạ chết. Nhiều người hoang mang, bỏ đi buôn... Thế mà bố đọc thành: Mùa đông năm nay rét kéo dài mà chết nhiều người... thì mọi người cười không đứt ruột chết là may đấy! Với bầy ngựa này thì có ngày chúng... đưa tất cả chúng ta xuống hố đấy!

- Ha há! Thằng cha này hóm và quái kiệt thật!

Ông Căn vừa mổ ngón tay vào ông Đồng vừa khoái trá kêu to. Ông Duyễn như chột dạ đẩy vai ông Đồng:

- Thôi, ông ra ngòi nhấc cụp đi. Xem có con cá to thật lực không? Ở nhà tôi bắc sẵn nồi cháo nhé!

Chép miệng một tiếng rõ to, ông Đồng phanh ngực áo, chụp cái mũ cọ rộng vành lên đầu, bước ra sân. Bóng ông gầy gùa lòa nhòa lất phất trong hơi sương đang dâng lên từ mấy mảnh ruộng hoang. Toàn nhìn theo ông Đồng. Trong cái dáng đi đầu chúi phía trước lầm lụi vất vả của ông, vẫn thấy phảng phất cái nét cân quắc rắn rỏi hơn người. Trong cái vẻ xô bồ, tạp bồi và như là bất đắc chí của lời ăn tiếng nói của ông, vẫn nhận ra vẻ nghiêm cẩn của cốt cách, thần thái ông. Vẻ như ông là một khối u uẩn bị ức chế bất thường.