13

Ba ngày, bốn ngày, năm ngày trôi qua và Zorba vẫn biệt tăm. Đến ngày thứ sáu, tôi nhận được một bức thư gửi từ Candia, một bức thư dài mấy trang toàn nói chuyện dông dài. Thư viết trên giấy hồng thơm phức, ở góc có hình trái tim bị mũi tên xuyên qua.

Tôi đã giữ bức thư rất cẩn thận, nay chép lại trung thành, để nguyên những cách diễn đạt chật vật bắt gặp đây đó trong thư, chỉ sửa những lỗi chính tả dễ thương. Zorba cầm bút như cầm cuốc, hùng hục bổ lên giấy, vì vậy giấy bị thủng nhiều chỗ và đầy vết mực.

"Sếp Thân mến, ông Tư Bản!

" Tôi cầm bút hỏi thăm sếp có được mạnh giỏi không. Về phần chúng tôi đội ơn Chúa, cũng rất khỏe!

"Ít lâu nay tôi đã nhận chân rằng mình ra đời không phải để làm con trâu hay con ngựa. Chỉ có giống vật mới sống để mà ăn. Để tránh khỏi lời kết tội trên, ngày đêm tôi bày vẽ ra việc cho chính mình. Tôi liều miếng ăn hàng ngày vì một ý tưởng, tôi đảo ngược câu phương ngôn và nói: "Thà làm con gà nước gầy bơi lội trên hồ còn hơn làm con sẻ béo bị nhốt trong lồng."

"Ối người thành nhà ái quốc mà chẳng tốn kém gì. Tôi không phải là nhà ái quốc và sẽ không bao giờ là thế, bất kể phải trả giá thế nào. Ối người tin ở Thiên đàng và giữ một con lừa cột sẵn ở đó. Tôi chẳng có lừa nào cả, tôi tự do! Tôi không sợ địa ngục, ở đấy con lừa của tôi hẳn sẽ tịch. Tôi cũng chẳng ao ước Thiên đàng, nơi lừa của tôi hẳn sẽ nhồi nhét đầy cỏ ba lá. Tôi là một thằng dốt đặc cán mai, tôi chẳng biết cách diễn đạt ra làm sao, nhưng chắc sếp cũng hiểu tôi, sếp nhỉ.

"Ối kẻ sợ cái hão huyền của sự đời! Còn tôi đã vượt qua cái đó. Ối người lao tâm khổ tứ nghĩ suy. Tôi chả cần suy nghĩ. Tôi không hớn hở với cái tốt mà cũng chẳng tuyệt vọng vì cái xấu. Nếu tôi nghe tin người Hy Lạp chiếm Constantinople thì với tôi, cũng chẳng khác gì bọn Thổ chiếm Athens.

"Nếu bằng vào những điều nhăng nhít tôi vừa nói, sếp cho là tôi ấm đầu thì xin hãy viết cho tôi hay. Ở đây tôi đến các cửa hiệu tỉnh Candia, tìm mua dây cáp và tôi cười cợt.

"Người ta cứ hỏi tôi: "Người anh em cười cái gì vậy?", Nhưng làm sao tôi có thể giải thích cho họ được? Tôi cười là vì đúng lúc tôi giơ tay ra để xem dây cáp thép có cốt hay không, thì tôi lại nghĩ loài người là cái gì, tại sao con người lại ra đời và nó được việc gì . .. Chẳng được tích sự gì hết, nếu sếp hỏi tôi điều đó. Dù tôi có một mụ đàn bà hoặc là không có, dù tôi lương thiện hay bất lương, dù tôi là quan tổng trấn hay là gã phu khuân vác ngoài phố, thì cũng thế thôi. Điều duy nhất quan trọng là tôi còn sống hay đã chết. Dù ma quỷ hay Thượng đế gọi tôi về đất (mà sếp có biết sao không sếp? Tôi nghĩ ma quỷ với Thượng đế cũng chỉ là một), thì tôi cũng sẽ chết, sẽ trở thành một cái xác thối, đầu độc mọi người. Họ sẽ buộc phải chôn tôi xuống ít nhất là ba thước đất để khỏi bị chết ngạt.

"Nhân tiện, tôi xin hỏi sếp một điều khiến tôi hơi sợ - xin nhớ đây là điều duy nhất - ngày đêm nó không để cho tôi yên. Điều làm tôi sợ hãi, sếp ạ, đó là tuổi già! Cầu trời đừng bắt chúng ta phải già! Chết thì chẳng là cái gì - phụt! một cái, ngọn nến tắt, thế là xong. Nhưng tuổi già thì thật là nhục.

"Tôi coi việc phải thừa nhận rằng mình đã cao niên là một điều vô cùng nhục nhã và tôi làm tất cả những gì có thẻ đế ngăn mọi người khỏi thấy tôi già. Tôi tung tăng, nhảy múa, lưng tôi đau nhưng tôi vẫn nhảy. Tôi uống rượu, đầu váng mắt hoa, mọi vật quay tít thò lò, nhưng tôi đâu có chịu ngồi xuống. tôi làm như thể mọi sự đều hoàn hảo. Tôi đổ mồ hôi, tôi nhảy ùm xuống biển tắm, đâm cảm lạn h và muốn ho - Khụ ! Khụ ! - cho nhẹ bớt, song lại xấu hổ, sếp ạ, và tôi cố nén cơn ho. Sếp có nghe thấy tôi ho bao giờ không? Không bao giờ! Và không phải (như sếp có thể nghĩ vậy) chỉ khi có mặt những người khác, mà cả những lúc chỉ có độc một mình tôi cũng vậy! Tôi cảm thấy xấu hổ trước mặt Zorba - sếp nghĩ thế nào về điều ấy hở sếp? Tôi xấu hổ trước mặt hắn!

"Một hôm trên núi Athos - bởi vì tôi đã lên đó mà, ôi, thà tôi chặt béng bàn tay phải đi còn hơn - tôi gặp một tu sĩ, cha Lavrentio, quê quán ở Chios. Tội nghiệp, ông ta tin rằng có một con quỷ bên trong ông, thậm chí ông đã đặt tên cho nó nữa : ông gọi nó là Hodja . " Hodja muốn ăn thịt vào ngày thứ sáu tốt lành!" Cha Lavrentio tội nghiệp thường gào lên như vậy, đập đầu vào tường nhà thờ. " Hodia muốn ngủ với đàn bà. Hodja muốn giết tu viện trưởng. Đó là Hodja, Hodja chứ không phải tôi." Và ông đập đầu xuống thềm đá.

"Tôi cũng có một thứ ma quỷ trong tôi, sếp ạ, và tôi gọi nó là Zorba! Thằng cha Zorba bên trong, hắn không muốn già, không muốn tí nào, và hắn đã không già, sẽ không bao giờ già. Hắn là một con yêu tinh, tóc hắn đen như lông quạ, hắn còn nguyên ba mươi hai (viết bằng số: 32) răng, một bông hoa cẩm chướng giắt ở tai. Nhưng cái tên Zorba bên ngoài, khốn khổ thân hắn, bụng hắn đã hơi phệ và tóc đã bạc khá nhiều. Hắn đã quắt queo và nhăn nheo, răng rụng và cái tai to tướng nay đầy những lông trắng của tuổi già, những lông lừa dài!

"Hắn biết làm sao bây giờ, sếp? Hai tên Zorba ấy sẽ đấu nhau đến bao giờ? Tên nào sẽ thắng? Nếu tôi toi sớm thì sẽ ổn chuyện, tôi mách sợ. Nhưg nếu tôi tiếp tục sống một thời gian dài nữa thì hỏng kiểu. Hỏng kiểu, sếp ạ! Sẽ có ngày tôi bị nhục to. Tôi sẽ mất tự do, con dâu tôi, con gái tôi sẽ ra lệnh cho tôi giữ một đứa bé, một con quái vật nhỏ gớm ghiếc, hậu duệ của chúng, trông coi sao cho nó đừng bị bỏng, đừng té nhào, đừng nghịch bẩn. Vì nếu nó nghịch bẩn, úi chao! Chúng sẽ bắt tôi rửa ráy cho nó!

"Rồi sếp cũng sẽ phải qua cái cầu nhục nhã ấy sếp ạ, mặc dầu bây giờ sếp còn trẻ. Sếp hãy coi chừng. Sếp nghe tôi nói đây hãy đi theo con đường như tôi, khó có cách cứu rỗi nào khác đâu : chúng ta hãy lên núi, khai mỏ đồng, mỏ sắt, mỏ kẽm; chúng ta hãy làm ra hàng đống tiền cho họ hàng kính nể, bạn bè liếm gót và tất cả bọn giàu có phải ngả mũ chào chúng ta. Nếu chúng ta không thành công, sếp ạ, thì nên cuốn gói đi, đưa đầu vào miệng hùm, sói hoặc bất kỳ con thú dữ nào ta gặp cho rồi - và cầu sao điều đó đem lại nhiều điều tốt lành cho chúng! Chính vì lẽ đó mà Thượng đế sai thú dữ xuống trần để kết liễu đời một số người như chúng ta để họ khỏi sa sút quá đáng."

Đến đây, Zorba dùng bút chì màu vẽ một người cao, gày đang chạy trốn dưới mấy cây xanh với bảy con sói đỏ bám sát gót và bên trên hình đó là câu: "Zorba và Bẩy Trọng Tội" viết bằng chữ lớn.

Rồi lão viết tiếp.

Qua bức thư này sếp hẳn thấy tôi là người bất hạnh như thế nào. Chỉ những lúc ở bên sếp, tôi mới có dịp trút: vợi bớt tâm trạng bệnh hoạn của mình qua những buổi trò chuyện với sếp. Bởi vì sếp cũng giống tôi, có điều sếp không nhận ra đấy thôi. Sếp cũng có một con quỷ trong người sếp, nhung sếp chưa biết tên nó và vì sếp không biết, nên sếp có thể thở được ( [42] ). Hãy đặt tên cho nó đi, sếp, sếp sẽ cảm thấy dễ chịu hơn.

" Tôi đã nói tôi bất hạnh biết mấy Tôi có thể thấy rõ rằng tất cả thông minh của tôi chỉ là ngu xuẩn, không hơn không kém. Tuy nhiên, có những thời kỳ hàng ngày liền, những tư tưởng lớn đến với tôi và nếu tôi có thể làm những điều mà cái thằng cha Zorba bên trong gợi ý thì thế giới sẽ phải kinh ngạc!

" Thấy mình không có điều khoản hạn định thời gian trong giao kèo với cuộc đời, tôi cứ nhả phanh khi xuống những con dốc nguy hiểm nhất. Đời người là một con đường hết lên đèo lại xuống dốc. Tất cả những kẻ khôn ngoan đều sử dụng phanh. Nhưng tôi - sếp ạ, đây có lẽ là chỗ tôi bộc lộ cốt cách của mình - tôi đã hoàn toàn vứt bỏ phanh từ lâu rồi. Vì tôi không hề sợ xóc. Khi máy trật đường ray bọn thợ máy chúng tôi gọi là "xóc" ! Và có quỷ biết tôi có để ý đến những cú xóc tôi phải chịu đựng hay không! Ngày đêm, tôi phóng hết ga, chỉ làm những gì mình thích, thây kệ nếu như tôi đổ rụn và tan thành từng mảnh. Tôi có cái gì mà mất? Chẳng có gì. Ngay cả nếu tôi cứ ung dung thư thả, liệu tôi có khỏi nhắm mắt xuôi tay không? Tất nhiên là không! Cho nên ta hãy cứ mở hết tốc lực!

" Tôi chắc chắn là lúc này sếp đang cười tôi, nhưng tôi cứ viết ra đây những lời ba hoa rỗng tuếch của tôi, hay nếu sếp thích, những suy nghĩ của tôi, hay những nhược điểm của tôi - ba cái đó thì có khác gì nhau? - quả là tôi không phân biệt nổi - tôi đang viết cho sếp và sếp hãy cười thoải mái nếu sếp không thấy ngán. Tôi cũng cười khi nghĩ là sếp đang cười và chính bởi thế cái cười không bao giờ dứt trên trái đất này. Mỗi người đều có cái điên rồ riêng, nhưng cái điên rồ lớn nhất, theo quan điểm của tôi, là không có cái điên rồ nào cả.

"Cho nên sếp có thể thấy là tôi đang phân loại sự điên rồ của tôi ở đây tại Candia và tôi xin bộc bạch tất cả với sếp vì tôi muốn thỉnh vấn sếp. Tất nhiên là sếp đang còn trẻ, nhung sếp đã đọc sách thánh hiền cổ xưa và sếp đã - nói thế này sếp bỏ qua cho... sếp đã trở nên hơi cổ lỗ cho nên tôi muốn thỉnh vấn sếp.

"Phải, tôi nghĩ người nào cũng có hơi hướm riêng của mình . Ta ít đế thấy nó , vì các thứ mùi lẫn lộn cả vào nhau và ta không thể khẳng định mùi nào là của anh, mùi nào là của tôi, thục thế. Ta chỉ biết là có một mùi hôi và cái đó ta gọi là "nhân loại"... tôi muốn nói "mùi hôi người" . Có những kẻ hít lấy hít để cái đó như thể đó là hương hoa nhài vậy. Còn tôi thì nó làm tôi lộn mửa. Dù sao, ta cũng cho qua, đó là chuyện khác.

" Tôi muốn nói - tôi lại sắp thả phanh đấy - rằng đàn bà, các mụ các ả ấy thính mũi như chó. Họ đánh hơi ra ngay thằng đàn ông nào thèm muốn họ và thằng nào không. Chính vì thế mà mọi thành phố tôi đặt chân tới, ngay cả bây giờ khi tôi đã già nua xấu xí như khỉ đột lại chẳng có quần áo diện, bao giờ tôi cũng có một hai mụ đàn bà chạy theo. Họ đánh hơi ra tôi, đồ đĩ! Cầu Chúa ban phước cho họ!

"Dù sao mặc lòng, hôm đầu tiên tôi tới Candia an toàn, trời đã sẩm tối. Tôi cấp tập đến ngay các hiệu buôn, nhưng tất cả đều đóng cửa . Tôi vào một quán trọ , cho là ăn, tôi cũng ăn uống và tắm rửa sạch sẽ. Rồi tôi châm một điếu thuốc lá và đi dạo một vòng thăm dò. Tôi chẳng quen biết ai trong thành phố và cũng chẳng ma nào biết tôi, tôi hoàn toàn tự do. Tôi có thế huýt sáo vang trên đường phố, cười, nói một mình. Tôi mua ít hạt bầu rang muối, nhấm nháp, nhổ vỏ và lang thang thỏa thích.

Đường phố lên đèn, đàn ông uống rượu khai vị. đàn bà trở về nhà, không khí ngào ngạt mùi son phấn, xà phòng thơm, rượu hồi và souvlakia ( [43] ). Tôi tự bảo: "Này Zorba, liệu mày hy vọng còn được sống bao lâu nữa với hai cánh mũi phập phồng này? Mà chả còn mấy nả mà hít không khí nữa đâu. Dấn tiếp đi, ban già hỡi, cố hít cho thật sâu hết mức vào!"

"Ấy, tôi đang tự nhủ thế trong khi đi ngang đi dọc cái quảng trường lớn mà sếp biết đó. Bỗng nhiên - đội ơn Chúa! - tôi nghe thấy tiếng hò reo, tiếng khiêu vũ, tiếng trống chơi mấy ca khúc Đông phương. Tôi dỏng tai lên và chạy đến chỗ phát ra những âm thanh rộn rã đó. Đó là một tiệm cà phê ca múa nhạc. Đúng là cái tôi đang cần.

Tôi bước vào. Tôi ngồi vào một bàn nhỏ ngay ở hàng đầu. Tại sao tôi lại phải rụt rè nhỉ? Như tôi đã nói, chẳng ai biết tôi, tôi hoàn toàn tự do.

"Mộc phụ nữ lóng ngóng, to đùng đang nhảy trên bụ c, váy vén cao, nhưng tôi không buồn chú ý đến . Tôi gọi một chai bia, rồi một cô nàng nho nhỏ, dễ thương da ngăm ngăm, đến ngồi vào bàn tôi. Mặt ả bự phấn như thế trát bằng tay thợ nề.

- "Ông nội không phản đối chứ?Ả vừa hỏi vừa cười khanh khách.

"Nghe vậy máu bốc lên đầu tôi. Con nhỏ hỗn xược! Tôi cảm thấy một thôi thúc ghê gớm muốn vặn cổ ả. Nhưng tôi nén giận, tôi ái ngại cho giống "cái", cho nên tôi bèn gọi bồi:

" Bồi, hai chai sâm-banh!

"Sếp thứ lỗi cho! Tôi đã tiêu khá tiền của sếp, nhưng đây là một xúc phạm ghê gớm, tôi phải cứu vãn danh dự của chúng ta, danh dự của sếp cũng như của tôi. Tôi phải bắt con ranh con này quì gối trước chúng ta, đó thật sự là nhiệm vụ của tôi. Tôi biết sếp ắt không bao giờ để tôi không vũ khí tự vệ như thế trong một thời điểm gay go! Cho nên, "Bồi, hai chai sâm-banh!"

"Sâm-banh được mang đến và tôi gọi cả bánh ga-tô, rồi thêm chút sâm banh nữa. Một gã mang hoa nhài đến, tôi mua cả giỏ đút vào lòng con nhỏ dám lăng nhục chúng ta .

"Chúng tôi uống hoài uống hủy, nhưng thề với sếp tôi không hề cấu véo ả. Tôi biết cái chất của mình chứ.