− Con của ông Bá Huê, tên Hộ đó, mấy hôm nay không còn thấy nó nữa.

− Hắn đi đâu?

− Giang không biết. Nghe đâu mấy người làm công trong nhà Bá Huê nói hắn đã theo gia nhập “đội mã tà”.

− Ghê gớm vậy! Cả nhà Bá Huê chắc đều theo Pháp. Như thế là làng này sẽ khổ.

Thảo Giang cắn một cọng lúa non trên miệng, đôi mắt mơ màng:

− Nhưng vắng mặt tên Hộ, Giang cảm thấy nhẹ nhõm, không sợ bị đe dọa nữa. Không còn bị hắn rình rập trước nhà, hay ngó chăm chăm mỗi khi đi ngang cầu… Chao ơi! Cái đôi mắt của hắn, đôi mắt khủng khiếp làm sao! Hắn đúng là ác quỷ.

− Nói mà không sợ tội à? Hắn là con của Bá Hộ giàu sang thế lực, ông làng ông xã còn phải sợ. Bao nhiêu kẻ ước ao vào nhà đó mà không được…

Thảo Giang lộ vẻ giận hờn:

− Đến anh Sơn mà còn nói như vậy. Nếu anh Sơn sợ hắn, sao cái hôm gặp hắn trong vườn, anh Sơn dám đánh hắn?

Sơn cười:

− Ừ, thì… tại… vì…

− Sao anh Sơn dám đấm vào mũi hắn?

Sơn nhìn Thảo Giang. Cái đôi mắt dòng sông bây giờ đang là ngọn thác. Sơn nghe tiếng nước chảy ào ạt làm rung động cả lòng. Sơn khẽ nói:

− Vì… vì tôi… thương Thảo Giang.

Cọng lúa non trên môi đã đứt. Thảo Giang nói run run:

− Anh Sơn nói… nghe ngộ quá!...

Một thoáng im lặng trải qua. Rồi Sơn rút ở thắt lưng cây dùi sắt, đưa ra cho Thảo Giang thấy:

− Cây dùi này, chính ra tôi đã mài để… trị tội tên Hộ. Tôi ghét hắn, tôi thù hắn.

Thảo Giang thở ra:

− Nhưng hắn đã đi rồi. Anh Sơn cũng đừng hành động nông nổi mà chịu tù tội.

− Đúng. Ta còn nhiều việc phải lo. Ta phải rỉ tai từng người để họ giúp đỡ nghĩa quân. Căn cứ Tân Hòa đang bị tấn công.

− Nhưng chắc nghĩa quân sẽ giữ được đất.

Sơn vuốt ve mũi dùi, lẩm bẩm:

− Có ngày ta sẽ theo nghĩa quân, theo ông Trương Công Định.

Hơi sắt lạnh khiến lòng Sơn nao nao. Thảo Giang lặng lẽ vấn tóc lên, lấy chiếc khăn trùm lên đầu, rồi ngồi nghe tiếng chim chóc xao xác gọi nhau ở một bụi cây. Chiều đã xuống trên cánh đồng. Không còn ai ở ngoài ruộng. Chỉ có ở đây hai tấm lòng chờ đợi. Chân trời phía đông vẫn là một màu xanh. Nhìn ra phía tây, mặt trời đã sắp lẩn vào những rặng tre. Tia nắng chót cố vương lại trên cỏ lúa, phản chiếu trên mặt ruộng lênh láng nước. Sơn nhìn và nhớ đến cánh ruộng phèn mình đã đi qua. Hôm nay chắc sáu người nghĩa quân đã vượt khỏi Tân An. Thẳng đường ấy, có lẽ họ sẽ về Gia Định.

Bỗng có tiếng mõ nổi lên dồn dập lẫn với tiếng trống làng. Hai đứa giật mình, nhìn nhau, và cùng hướng về phía xóm nhà. Một vùng khói tỏa mù mịt. Việc gì đã xảy ra? Thảo Giang kêu lên hoảng hốt:

− Anh Sơn! Cháy nhà!

− Mau lên. Chúng ta về coi thử.

Hai đứa chạy trên đê. Khi lên mặt đường đất, đã thấy đàng xa có một người đàn ông chạy đến, dáng vội vã như lẩn trốn. Lúc đến gần hai đứa nhận ra đó là một người lạ mặt. Người ấy đứng lại, nhìn quanh như để tìm đường. Sơn hỏi:

− Ông! Việc gì vậy? Ông ở đâu đến?

Người lạ thở hổn hển:

− Cậu bé! Chỉ dùm tôi đường… ra sông.

Sơn nói:

− Nhưng ông là ai?

Người lạ đáp liều:

− Tôi là người ở Tân Hòa tới, bị vây… Tôi muốn thoát ra sông.

Sơn chỉ:

− Muốn đi ra sông, có hai đường, hoặc ông đi theo rạch nước đàng kia, hoặc qua cầu băng qua vườn. Nhưng muốn qua cầu, ông phải đi ngược trở lại phía xóm. Còn muốn đi đường rạch, ông… ông có xuồng không?

Người lạ bối rối:

− Không, không… Cám ơn cậu bé.

Ông ta chạy đi. Sơn ngơ ngẩn nhìn theo. Cái bóng chạy lảo đảo trên đê. Sơn nhớ sực, bảo Thảo Giang:

− Chạy về mau, Thảo Giang! Chắc ở nhà ta đang nguy.

Mặt trời đã lặn. Trong bóng mờ của khoảng ngày sót lại, màu đỏ rực của lửa từ thôn xóm nổi bật lên thật khủng khiếp. Thảo Giang đang cuống quít đôi chân. Cô bé run lẩy bẩy. Sơn phải nắm lấy tay Thảo Giang để cô bé khỏi vấp ngã. Cả thôn xóm rừng rực khói lửa. Đến ngõ nhà Sơn, Giang nói:

− Anh Sơn vô nhà đi! Giang chạy về nhà Giang, coi mẹ Giang làm sao.

Rồi Thảo Giang vuột khỏi tay Sơn, cắm đầu chạy. Sơn hoảng hốt gọi:

− Thảo Giang!

Cái dáng mảnh khảnh đã lẩn vào đám người đang lố nhố chạy ra. Sơn đành quẹo vào ngõ. Căn nhà của Sơn vẫn bình an. Mẹ Sơn đang thu góp áo quần vào một cái túi vải. Thấy Sơn, bà nói lớn:

− Sơn ơi! Cháy nhà! Đánh nhau!... Có giặc tới…

− Mẹ nói giặc nào?

Mẹ Sơn lắp bắp:

− Có một đoàn nghĩa quân… đông lắm… chạy qua làng. Giặc đuổi theo… Giặc Tây chứ còn giặc nào nữa. Chúng đốt xóm, muốn cho nghĩa quân chết cháy.

Sơn hồi hộp:

− Mẹ… có thấy nghĩa quân?

− Có! Họ đi ngang đây, và lẩn vào thôn xóm. Đông lắm! Một số hình như đã ra rạch. Còn một số kẹt ở đây khi quân Pháp đến kịp. Cầu trời phù hộ cho họ…

− Cháy lớn quá! Mẹ đi ra đi mẹ! Mẹ hãy chạy theo dân làng.

Sơn dắt tay mẹ, xách túi vải. Khi bước ra ngưỡng cửa, Sơn đứng lại nhìn ống sáo trúc treo trên vách. Sơn với lấy ống sáo, giắt vào lưng. Nếu nhỡ căn nhà này bị cháy, Sơn vẫn còn giữ được kỷ vật của Đại.

Khi ra đến đám người chạy nạn, Sơn bảo mẹ:

− Mẹ chạy theo với họ, ra chỗ đồng trống. Con đi chữa cháy nhé mẹ!

Rồi trao túi vải cho mẹ, Sơn len đám đông lố nhố, chạy về phía có ngọn lửa. Mắt mũi Sơn cay xé vì khói ồ ạt bay vào. Tiếng kêu khóc vang dậy cả xóm làng.

Nhà Thảo Giang ngùn ngụt khói… Sơn chạy vào. Trên nền đất, Thảo Giang đang kêu gào bên cái thi thể bất động của mẹ. Một lỗ tròn sâu hoáy trên đầu của bà, từ đó máu tuôn ra lúc nào đã đông đặc lại. Nỗi kinh hoàng chưa tan, Sơn đã thấy tấm phên tre phía sau bốc lửa. Lửa lan lên mái tranh, tàn đen bay tỏa đầy không khí, Sơn hét lên:

− Thảo Giang! Chạy đi!

Nhưng Thảo Giang không nghe thấy gì cả. Sơn kéo Thảo Giang đứng dậy, nói:

- Nhà sắp đỗ, chạy mau!

− Mẹ Giang chết rồi! Mẹ ơi!...

Sơn nắm tay Thảo Giang lôi bừa đi. Thảo Giang lả người như một tàu lá úa. Ngôi nhà mong manh, sau khi hai đứa vừa ra khỏi, bốc cháy dữ dội. Sơn nhìn lại, nghe quặn thắt con tim. Mắt cứng khô, nhưng mưa bão đổ đầy lòng.

Trên đường, một bóng người quen quen chạy ngang: em gái của Đại. Sơn gọi:

− Cô Lam!

Người con gái dừng chân, nét mặt còn đầy vẻ sợ hãi… Sơn nói nhanh:

− Cô có gặp mẹ tôi không?

− Bác đã chạy với gia đình em.

Sơn nói nhanh:

− Cô Lam! Nhờ cô một chuyện… Cô rán chạy nhanh lên, nói với dân làng đừng đi bằng đường rạch. Giặc đuổi kịp thì khổ… Có một đường ngắn nhất là đi qua cầu, vô vườn Bá Huê, chạy thẳng. Cô gặp mẹ tôi, nói mẹ tôi chạy đi, rán giữ mình, đừng lo cho tôi.

− Còn anh Sơn?

− Tôi ở lại làng, giúp nghĩa quân.

− Nhưng…

− Chạy đi, cô Lam!

Lam không kịp nói gì nữa, đám người đã xô đẩy cô gái chạy đi. Thảo Giang nức nghẹn:

− Cho Giang ở lại làng với. Mẹ chết rồi! Mẹ ơi!...

Trong ánh lửa ghê rợn, đoàn người dân quê đã chạy xa, trông như làn sóng chập chùng… Có tiếng hò reo đàng sau. Sơn kéo Thảo Giang nép vào một lùm cây. Tiếng chân rầm rập trên đường chạy lại gần. Một toán người lạ mặt đứng dừng lại. Sơn và Thảo Giang nín thở. Toán người nhìn những căn nhà cháy, chỉ trỏ và nói với nhau bằng những tiếng khó hiểu. Sơn hồi hộp… Đúng là giặc Tây rồi. Họ cao lớn và ăn mặc cũng khác. Sơn nắm chặt tay Thảo Giang. Bàn tay cô bé lạnh ngắt. Đôi mắt đang rực lên tia căm thù.

Toán lính Pháp đi ngược trở lại đường cũ. Sơn và Thảo Giang rời lùm cây, nhưng chỉ dám len lỏi trong những vườn tược, theo đường tắt về ngõ sau nhà Sơn.

° ° °

Những bóng người bí mật ở trong mảnh vườn nhỏ làm hai đứa dừng lại, nín thở. Những cây mác đưa lên trời nhọn hoắc. Sơn đến gần, nhận ra đó là những người nghĩa quân. Họ đã chọn căn nhà khuất sau cây cối làm nơi trú ẩn. Sơn thì thầm:

− Nghĩa quân, Thảo Giang ạ.

Rồi kéo Thảo Giang lại gần. Một cành khô gãy dưới chân Thảo Giang làm mấy người bên trong giật mình. Họ cúi rạp xuống, những ngọn mác chĩa về phía có tiếng động. Sơn lên tiếng:

− Thưa các anh, cho em vào vườn.

Một người hỏi:

− Ai đó?

− Em là chủ nhà này. Xin cho em vào.

Những ngọn mác hạ xuống. Sơn nắm lấy tay Thảo Giang, vẹt những cành lá bước tới. Những người nghĩa quân đứng dậy, Sơn nói:

− Em là Sơn.

− Còn ai kia?

− Dạ, Thảo Giang, em gái của em.

Nhận ra dáng nhỏ nhắn của hai đứa, mấy người nghĩa quân an tâm. Người ban nãy nói:

− Hai em vào nhà đi! Yên lặng nghen!

Sơn và Thảo Giang đứng sựng lại ở ngưỡng cửa. Trong nhà, có một toán người ngồi sẵn ở đó. Họ ngồi trong bóng tối. Dường như những câu trao đổi ngoài vườn họ đã nghe, nên một người cất tiếng:

− Vô đi, hai em.

Tiếng nói ấm áp lạ thường. Sơn vững dạ, dắt Thảo Giang bước vào. Tiếng nói lại vang lên:

− Chúng tôi mượn căn nhà này để nghỉ chân, hai em bằng lòng không?

Sơn đáp:

− Xin các anh cứ tự nhiên, quân Pháp đã đi rồi.

− Sao em biết?

− Chính em đã nhìn thấy.

Giọng nói đó tiếp tục:

− Vậy thì chúng ta đốt đèn lên, nhưng chỉ đủ sáng, và đóng hết cửa lại.

Ngọn đèn dầu được thắp lên. Một toán người ra trước nhà đứng gác. Bên trong chỉ còn lại bốn người. Họ nhìn đăm đăm vào Sơn và Thảo Giang. Nét kinh hoàng còn in rõ trên gương mặt cô bé, đọng lại trên đôi mắt ướt sũng. Họ có vẻ ái ngại. Sơn nói:

− Em là Sơn, đây là Thảo Giang.

Một người nói:

− Anh biết rồi! Cha mẹ các em đâu?

Thảo Giang òa lên khóc. Sơn đáp:

− Mẹ chúng em đã chạy theo dân làng. Cha theo nghĩa quân hồi mùa đông Nhâm Tuất.

Rồi siết chặt tay Thảo Giang, Sơn bảo:

− Đừng khóc, Thảo Giang.

Mọi người im lặng. Sơn đưa mắt nhìn lần lượt bốn người. Có ba người còn trẻ, giống như người dẫn đường toán nghĩa quân đi qua Tân An, và một người đứng tuổi. Sơn hỏi:

− Các anh có phải ở Tân Hòa tới?

Người trẻ nhất trố mắt ngạc nhiên:

− Sao em biết?

− Có một nghĩa quân chạy lạc đã nói như vậy.

− Các em có ghét chúng tôi không?

Sơn lắc đầu:

− Cha em theo nghĩa quân, làm sao chúng em ghét được? Em cũng thích theo các anh nữa.

− Theo chúng tôi cực khổ lắm!

− Em đã mười tám tuổi. Em biết đánh võ…

Sơn rút cây dùi trong thắt lưng ra, giọng rắn lại:

− Và em có cọng sắt này.

Người trẻ tuổi xúc động:

- Em đáng mến lắm! Sơn phải không?

Sơn nhắc lại:

− Dạ. Còn em gái em là Thảo Giang.

− Tên hay lắm! Còn anh, cứ gọi anh là Nam.

Sơn đưa mắt nhìn người kế cận. Như cũng thương mến hai đứa bé mới lớn, người thanh niên nói:

− Cứ gọi anh là Phô.

Người thứ ba:

− Cứ gọi anh là Biên.

Và người đứng tuổi nhất bây giờ mới lên tiếng:

− Cứ gọi anh là Chương.

Sơn nói:

− Chú trạc bằng cha cháu, xin cho chúng cháu gọi là chú.

Người đàn ông cười:

− Cứ gọi là anh. Vì bốn người chúng tôi là anh em.

Sơn lạ lùng:

− Giọng nói của anh hơi khác…

Chương lại cười:

− Vâng. Anh là người Quảng Ngãi, còn các chú đây là người Gò Công.

− Quảng Ngãi ở đâu hở anh?

− Tận miền ngoài, gần đến kinh đô. Em lấy làm lạ phải không? Bốn bể đã thành anh em. Anh không sinh trưởng ở đây, nhưng mất nước cũng đau đớn lắm.

− Các anh biết ông Trương Công Định không?

Nam nói:

− Biết chứ! Ông Trương Công Định là lãnh tụ nghĩa quân ở Tân Hòa, tức là Gò Công đó!

− Anh… anh biết mặt ông ấy không?

− Biết.

Sơn nôn nao:

− Ông ấy… người ra sao?

Nam vỗ vai Sơn, cười:

− Giống như Sơn vậy.

− Ông ấy bao nhiêu tuổi?

Biên pha trò:

− Tuổi của ông ấy là tuổi của sáu người chúng ta cộng lại, chia cho sáu.

Không khí bỗng nhiên trở nên vui vẻ. Sơn chưa thỏa mãn những thắc mắc trong lòng, nhưng đã cảm thấy rằng con người “thần tượng” bàng bạc ở mọi nơi, trong mọi hình dáng, trong mọi lứa tuổi. Trong lòng người!