CHƯƠNG 1

Lừa và vượn

Vào những ngày cuối cùng ở Narnia, ngược lên phía tây ở vùng biên giới gần vùng Cột đèn hoang, bên một thác nước hùng vĩ có một con vượn. Con vật này già đến nỗi không một ai nhớ được ngày đầu tiên lão đến sống ở vùng này là khi nào. Lão là một con vượn thông minh nhất, xấu xí nhất và già nua nhất trong số các con vượn mà bạn có thể tưởng tượng ra được. Lão có một nếp nhà nhỏ dựng bằng gỗ, mái lợp bằng lá tựa vào một chạc cây cổ thụ. Tên lão là Shift. Có một vài con thú biết nói, hoặc con người, cũng có thể là người lùn, hay một loại người nào đấy sống trong khu rừng này, nhưng  Shift chỉ có một người bạn và cũng là người hàng xóm của lão, chú lừa Puzzle. Ít nhất thì cả hai đều tự nhận là bạn bè, nhưng căn cứ vào những gì diễn ra bạn có thể nghĩ Puzzle là đứa đầy tớ không công hơn là bạn bè chí cốt của Shift. Chú ta làm tất tật mọi việc. Khi họ cùng nhau ra bờ sông, Shift là người kín đầy những bao da đựng nước còn Puzzle mới là người thồ về. Khi họ muốn mua sắm gì đó ở các thị trấn nhỏ nằm xuôi dưới hạ nguồn thì Puzzle là người ra đi với những cái sọt rỗng và trở về với những cái sọt vừa đầy vừa nặng. Tất thảy những gì ngon lành nhất mà Puzzle mang từ trong phố chợ về đều chui cả vào miệng Shift. Bởi Shift nói:

- Thế đấy anh bạn Puzzle ạ, tôi đâu có ăn cỏ và quả cây kế như chú được, vì thế âu cũng là chuyện công bằng khi tôi phải ăn uống bằng những món khác.

Và Puzzle bao giờ cũng nhanh nhảu đáp:

- Dễ thường tôi không biết ư? Tất nhiên tôi phải thấy rõ điều đó chứ.

Puzzle chẳng bao giờ hé răng than phiền vì chú biết Shift khôn ngoan hơn mình vạn lần và chú còn lấy làm cảm kích là Shift lại chịu hạ cố đánh bạn với mình. Nếu như có bao giờ Puzzle toan tranh cãi thiệt hơn về một chuyện gì đó thì câu cửa miệng của Shift luôn là:

- Này chú Puzzle, tôi thì tôi hiểu điều hay lẽ phải hơn chú chứ. Chú cũng biết là mình không được khôn ngoan lắm kia mà.

Thế là y như rằng Puzzle chỉ còn nước nói với bạn:

- Bác nói đúng, Shift à. Sự thật là thế! Tôi quả là một kẻ chậm tiêu. Sau đó nó thở dài sườn sượt và nhắm mắt làm theo bất cứ cái gì mà Shift nói.

Vào một sớm tinh mơ, bọn chúng đi dọc ven bờ hồ Caldron. Đó là một hồ nước rộng nằm ngay dưới chân những vách đá ở miền cực tây Narnia. Thác nước hùng vĩ đổ vào lòng hồ với một âm thanh không dứt, nghe như tiếng sấm rền muôn thuở, và con sông Narnia cũng đổ vào hồ từ phía đối diện. Con thác làm cho nước trong hồ bao giờ cũng nhảy múa, sôi sục, nổi sóng và cũng chính vì thế mà nó được mang tên Caldron tức là Vạc nước sôi. Hồ nước sống động nhất là vào những ngày đầu xuân khi dòng nước tràn lên với tất cả những khối băng tuyết khổng lồ tan ra chảy xuống từ các dãy núi cao bên ngoài Narnia, nơi miền Tây hoang dã và cũng là thượng nguồn của dòng sông.

Trong lúc cả hai ngắm nhìn mặt hồ, Shift bất thần giơ một ngón tay đen đúa cóc cáy chỉ xuống nước và nói:

- Coi kìa! Cái gì thế kia?

- Đó là cái gì vậy? - Puzzle cũng hỏi lại.

- Cái vật vàng vàng từ dòng thác chảy xuống kia kìa. Nhìn coi! Đấy nó đấy, nó đang nổi lên kia kìa. Chúng ta phải tìm hiểu coi nó là cái gì.

- Chúng ta?

- Tất nhiên chúng ta phải tìm hiểu. Shift nói. - Biết đâu đó là một vật có ích. Chú hãy nhảy xuống hồ như một con người và vớt nó đưa lên đây coi. Sau đó chúng ta có thể đưa ra một kết luận thích đáng.

- Nhảy xuống hồ ư? - Puzzle hỏi lại, vẫy vẫy đôi tay dài.

- Phải, làm sao chúng ta có thể vớt được nó nếu chú không nhảy xuống hử? – lão Vượn dài giọng hỏi.

- Nhưng… nhưng mà… chẳng phải bác nên là người lội xuống nước hơn tôi sao? Bởi vì bác thấy đấy, bác mới là người muốn biết đó là vật gì, còn tôi, tôi chả quan tâm lắm đâu. Với lại bác còn có đôi tay. Bác cũng khéo léo như một con người hay như một chú lùn khi cầm nắm hay bắt giữ vật gì. Còn tôi thì chỉ có bộ móng vuốt vụng về.

- Ra thế đấy, Puzzle. - Shift giận dỗi nói. - Tôi chưa bao giờ dám nghĩ là chú lại có thể nói ra một điều như thế. Có nằm mơ tôi không dám nghĩ như thế đâu, thật đấy.

- Vậy à, thế tôi đã nói điều gì không phải hay sao? - Lừa hỏi lại với giọng nhũn nhẵn hết sức bởi chú thấy Shift phật ý ghê gớm. - Tất cả điều tôi muốn nói chỉ là…

- Muốn thằng già này nhảy xuống nước phải không? Làm như chú không biết mười mươi rằng loài vượn có một bộ ngực yếu ớt và dễ bị cảm lạnh như thế nào! Thôi được. Cứ để tôi nhảy xuống. Tôi đang lạnh run lên trong cơn gió tai ác này đấy. Nhưng tôi sẽ xuống nước. Có thể là tôi sẽ chết lúc ấy thì chú tha hồ mà ân hận! Hức hức hức! - Và đến đây giọng Shift nghẹn lại nghe như thể lão ta sắp khóc đến nơi rồi.

- Xin bác đừng thế, đừng như thế mà. - Puzzle nói, nửa như be lên nửa như van nài. - Tôi chẳng có ý gì như vậy đây, Shift à, thật đấy. Bác cũng biết là tôi ngu ngốc như thế nào mà, trong một thời điểm tôi đâu có thể nghĩ ra được hơn một điều. Tôi cũng quên mất cái phổi yếu ớt của bác. Tất nhiên, để tôi nhảy xuống nước. Bác không được tự ý làm việc đó nhé. Bác phải hứa với tôi đấy.

Thế là Shift hứa hẹn còn Puzzle thì lộp cộp bốn vó quanh bờ đá ven hồ tìm một chỗ có thể lội xuống. Chưa kể đến dòng nước buốt giá vào mùa này, thì nội cái việc dòng nước lúc nào cũng sôi sùng sục và nổi bọt khiến Puzzle run rẩy và tần ngần hồi lâu trước khi quyết định. Nhưng Shift đã eo éo sau lưng chú:

- Puzzle, thôi cứ để đấy tôi làm.

Nghe thế Puzzle vội đáp:

- Không, không được. Bác đã hứa với tôi rồi mà. Để tôi lội xuống ngay bây giờ đây! - Nói rồi chú bước xuống nước.

Dòng nước nổi bọt trắng xóa dìm chú chìm nghỉm xuống đáy, xộc vào mõm và mắt chú mờ tịt, cay xè. Chú nhắm mắt, nín thở đi bừa mấy bước, chỉ mấy bước thôi nhưng khi ngoi đầu lên khỏi mặt nước chú đã ở một chỗ khác. Một xoáy nước tóm lấy chú, xoay tròn xoay tròn mang đi xa, xa hơn cho đến khi chú thấy mình ở ngay dưới chân thác nước. Cả khối nước khổng lồ đổ ập lên người chú, dúi chú xuống sâu, sâu hơn nữa. Chao ơi, chú nghĩ là mình không thể nín thở lâu hơn nữa, bằng giá nào cũng phải ngóc đầu lên. Cuối cùng chú cũng ngoi lên được, bơi đến gần cái vật màu vàng và chú cố quơ lấy. Nhưng nó lại trượt khỏi tầm với, lặn xuống dưới dòng thác và chìm tuốt dưới đáy. Khi vật đó nổi lên một lần nữa, nó trôi đi, cách xa chú hơn bao giờ hết. Một hồi lâu sau, khi lừa ta đã mệt gần chết, toàn thân bầm dập và tê cứng vì lạnh, thì may mắn làm sao chú lại tóm được nó bằng hai hàm răng. Lừa đẩy cho cái vật đó đi trước, dùng chân trước giữ chặt lấy nó, bởi vì nó vừa to vừa cồng kềnh như một tấm thảm trải trước lò sưởi lại rất nặng, cứng ngắc và trơn trượt.

Chú lôi cái vật đó đến trước mặt Shift rồi đứng đó run lẩy bẩy, nước nhỏ từ trên thân xuống thành vũng dưới chân. Chú cố lấy lại nhịp thở bình thường, nhưng lão già nào thèm để mắt đến chú hoặc hỏi xem chú có mệt không. Vượn đang bận rộn đi quanh cái vật đó, trải nó ra, vỗ vỗ lên nó rồi hít hít ngửi ngửi. Một ánh sáng độc ác lóe lên trong cặp mắt lão và lão tuyên bố:

- Đây là một tấm da sư tử?

- Ách xì… ách xì… à… à, có thể như thế không? - Puzzle vừa hắt hơi vừa hỏi.

- Mình tự hỏi… tự hỏi… tự hỏi. - Shift lẩm bẩm nói một mình, bởi vì lão đang có một ý nghĩ rất “độc”.

- Tôi tự hỏi, ai giết con sư tử tội nghiệp này. - Bây giờ lừa mới có thể nói ra lời được. - Cần phải đem đi chôn. Chúng ta hãy tổ chức một đám ma.

- Ồ, đây không phải là một con sư tử biết nói. - Shift gạt đi. - Chú không cần phải lo chuyện thiên hạ. Chẳng có con thú biết nói nào lại leo tuốt trên những ngọn thác hay sống ở miền tây hoang dã này. Tấm da này chắc là của một con sư tử hoang không biết nói.

Điều vượn nói là đúng. Một người thợ săn đã giết chết một con sư tử rồi lột da nó ở nơi nào đó trong miền tây hoang dã vài tháng trước. Nhưng điều này không có liên quan nhiều đến câu chuyện đang kể.

- Tôi cũng chỉ nói thế thôi Shift à, - Puzzle nói, - dẫu tấm da này có là của một con sư tử hoang, câm lặng thì chúng ta cũng nên để nó mồ yên mả đẹp, phải không? Ý tôi là, chẳng phải tất cả loài sư tử đều à mà… đều không uy nghiêm hay sao? Bởi vì bác biết, a! Bác hiểu ý tôi chứ?

- Chú bắt đầu nhồi những ý nghĩ vớ vẩn như thế vào đầu từ hồi nào vậy, Puzzle? Này, chính anh bạn cũng biết rõ, suy nghĩ không phải là điểm mạnh của chú mà. Chúng ta sẽ biến tấm da này thành một cái áo khoác mùa đông ấm áp cho chú mình.

- Ôi, tôi không nghĩ là thích như thế đâu, - lừa đáp, - nó sẽ giống… tôi muốn nói… nhưng con thú khác sẽ nghĩ… biết nói thế nào nhỉ, tôi sẽ không cảm thấy…

- Coi kìa chú đang nói gì vậy? - Shift hỏi vừa gãi lên người sồn sột không giữ phép lịch sự gì cả, đúng cái kiểu bất chấp tất cả của một con vượn.

- Tôi không nghĩ làm thế sẽ bày tỏ lòng kính trọng của tôi đối với sư tử vĩ đại, với Aslan… một con lừa như tôi lại khoác lên người một bộ da sư tử. Không được đâu.

- Thôi, thôi đừng đứng đó lý sự nữa. Một con lừa như chú thì biết cái quái gì về những chuyện này cơ chứ? Chú cũng biết là mình không có khả năng suy nghĩ, vậy sao không để việc đó cho tôi? Tại sao không đối xử với tôi như tôi đã đối xử với chú? Tôi không nghĩ mình có thể làm được tất cả mọi chuyện. Tôi biết chú tốt hơn tôi ở một vài phương diện. Đó là lí do tại sao tôi lại đi cùng chú đến đây, tôi biết chú làm việc này tốt hơn tôi. Vì vậy, cứ để tôi làm một việc gì cho chú trong khả năng của mình trong khi chú thì lại không. Chẳng lẽ tôi không nên làm những việc như thế? Phải công bằng chứ. Ở đời có qua thì phải có lại mà.

- Ồ tất nhiên, nếu bác đã nói thế thì…

- Để tôi bảo cho chú biết việc cần làm. - Shift nói. - Chú nên chạy một cuốc cho nóng người lên, xuôi xuống bờ sông đi đến tận Chippingford coi xem họ có cam hay chuối gì không.

- Nhưng tôi kiệt sức rồi Shift. - Puzzle năn nỉ.

- Phải nhưng chú cũng lạnh và ướt mèm cả người. Chú phải làm một cái gì cho nóng người lên chứ. Chạy một đoạn đường sẽ làm được điều đó. Với lại, hôm nay ở Chippingford có chợ phiên đấy.

Tất nhiên đến nước này thì Puzzle đành phải làm theo ý bạn.

Khi lừa đã đi khuất, vượn ta lao vùn vụt đi, có lúc đi bằng hai chi dưới, có lúc đi bằng cả bốn chi cho đến khi về đến cái cây của lão. Đoạn lão nhảy chuyền từ cành này sang cành khác, miệng kêu kèn kẹt và cười nhăn nhở suốt dọc đường. Lão nấn ná một lúc rồi mới đi vào trong ngôi nhà của mình. Ở đó, lão lôi ra hộp kim chỉ và một cái kéo lớn, những món đồ mà lão vẫn có trong nhà bởi vì lão là một con vượn thông minh và các chú lùn đã dạy lão khâu vá. Lão ngậm đầu sợi chỉ (một loại chỉ thô và dày trông giống như một thứ dây thừng loại nhỏ nhiều hơn là sợi chỉ) trong miệng, một bên má lão phồng lên như thể lão đang ngậm một viên kẹo lớn. Lão ngậm cái kim giữa hai môi và cầm cái kéo bằng chi trước bên trái. Sau đó lão nhảy xuống đất, lết sệt sệt đến chỗ bộ da sư tử, ngồi chồm hổm xuống và bắt tay vào việc.

Lão thấy ngay thân hình của sư tử quá dài so với Puzzle trong khi cái cổ lại quá ngắn. Thế là lão cắt ngắn phần thân và chỗ thừa đó cũng may được một cái cổ áo cho lừa. Sau đó lão cắt phần đầu sư tử, nối cổ áo đó giữa đầu và vai. Lão khâu thêm hai đường ở thân sau cho nó vừa khít với bụng và ngực lừa. Mỗi khi có một con chim nào bay qua đầu, Shift lại ngừng tay khâu áo, ngước nhìn lên lo lắng. Nhưng không có con nào trong số đó là con chim biết nói, nên lão cũng yên tâm.

Xế chiều hôm đó Puzzle mới quay về. Chú không phi nước kiệu mà mệt mỏi đi bước một với dáng đi nhẫn nại của loài lừa.

- Chẳng có cam, cũng chẳng có chuối, còn tôi thì mệt bã cả người. - Lừa nói và nằm phủ phục xuống đất.

- Hãy đến đây mặc thử cái áo lông sư tử đẹp đẽ, mới tinh này xem nào. - Shift nói.

- Ôi dào, chỉ là một tấm da cũ mèm, chán chết. - Puzzle nói. - Tôi sẽ mặc thử vào sáng mai. Tối nay tôi đã hết sức rồi…

- Puzzle, chú chẳng biết điều chút nào cả. Nếu chú mệt, thì chú nghĩ tôi sung sướng lắm hả? Suốt cả ngày hôm nay trong lúc chú có dịp được tản bộ xuống thung lũng lấy lại sức thì tôi phải còng lưng may áo cho chú. Tay chân tôi mỏi nhừ đến nỗi khó mà có thể cầm nổi cái kéo. Thế mà bây giờ chú không thèm nói một câu cám ơn… thậm chí cũng không thèm liếc nhìn lấy một cái… chú không thèm quan tâm… và… và…

- Ôi bác Shift thân yêu! - Puzzle thốt lên, lập tức đứng phắt dậy. - Tôi thật có lỗi. Tôi… tôi thật quá lắm. Tất nhiên tôi cũng muốn mặc thử lắm. Trông nó đẹp quá trời. Để tôi thử ngay bây giờ. Xin bác đấy.

- Được, vậy thì cứ đứng nguyên chỗ đấy. - Vượn nói. Tấm da quá nặng để cho lão nhấc lên nhưng cuối cùng với sự cố gắng lôi, kéo, đẩy và với những hơi thở hổn hển, dồn dập lão cũng khoác được lên người lừa. Lão khâu hai mép da lại dưới bụng Puzzle, khâu kín cả bốn chân và cái đuôi lại cho vừa khít. Chiếc mũi xám và một phần khuôn mặt Puzzle lộ ra qua cái miệng rộng trên lớp da đầu của sư tử. Không một ai đã từng trông thấy sư tử thật lại có thể nhìn nhầm lừa với chúa tể sơn lâm. Nhưng nếu ai đó chưa bao giờ gặp sư tử có thể nhìn Puzzle trong lốt sư tử của nó mà tưởng đó là một con sư tử, với điều kiện trời không đủ sáng và người ấy không đến quá gần, cũng như nếu Puzzle không thoát ra những tiếng kêu be be và gây nên bất cứ một tiếng động nào với những cái móng guốc nặng nề, thô kệch của loài lừa.

- Trông chú tuyệt lắm, tuyệt lắm. - Vượn tấm tắc khen. - Kẻ nào trông thấy chú vào lúc này mà không nghĩ là gặp chính Aslan, sư tử vĩ đại thì tôi… tôi sẽ không phải là một thằng vượn già, lõi đời trong vùng này.

- Nhưng như thế thì kinh khủng quá!

- Có gì kinh khủng nào. Tất cả mọi sinh vật rồi đây sẽ đều cúi đầu làm theo lệnh của chú.

- Nhưng tôi chẳng muốn sai khiến ai làm cái gì hết.

- Chú phải nghĩ đến những chuyện chúng ta có thể làm với nhau chứ. - Shift nói. - Chú cũng biết là luôn có tôi ở bên cạnh làm quân sư cho chú. Tôi sẽ nghĩ ra được những cái lệnh hợp lí cho chú. Thế thì bất cứ kẻ nào cũng phải nghe lời chúng ta, kể cả đức vua. Chúng ta sẽ lập lại trật tự ở Narnia.

- Nhưng chẳng phải là mọi việc đều đang rất tốt đó sao?

- Cái gì? - Shift bật lên - Tốt đẹp? Tốt đẹp gì mà lại chẳng có chuối có cam gì hết.

- Nhưng mà bác cũng biết đấy, - Puzzle nói, - không có bao nhiêu người… trên thực tế tôi không nghĩ có bất cứ ai ngoài bác… muốn những thứ đó.

- Và cả đường cát nữa… - Shift nói.

- Hừm, đúng, sẽ tốt hơn nếu có thêm đường để nhắm nháp.

- Nếu vậy, mọi việc đã được an bài. Chú sẽ giả làm Aslan và tôi sẽ bảo cho chú biết phải hành động như thế nào.

- Không, không, không. Đừng nói những chuyện kinh khủng như vậy. Làm thế là sai, Shift à. Có thể tôi chẳng được khôn ngoan cho lắm nhưng tôi biết rõ chuyện này. Cái gì sẽ xảy ra với chúng ta nếu như Aslan thật xuất hiện?

- Tôi cho là ông ta sẽ không hài lòng. Có lẽ chính ông ta đã gửi đến cho chúng ta tấm da sư tử với mục đích ấy, để chúng ta có thể lập lại trật tự cho hết thảy mọi vật. Dù sao thì ông ấy cũng không bao giờ xuất hiện. Ít nhất là trong giai đoạn này.

Đúng lúc đó vang lên tiếng sấm nổ đùng đùng ngay phía trên đầu họ, mặt đất rung lên với cơn chấn động. Hai con vật mất thăng bằng, ngã dúi mặt xuống.

- Thấy chưa. - Puzzle be lên ngay khi chú kịp hoàn hồn. - Đó là một dấu hiệu, một lời cảnh cáo. Tôi biết chúng ta đang làm một việc cực kì xấu xa. Cởi ngay cái tấm da chết tiệt này ra khỏi người tôi.

- Không, không. - Vượn đáp (đầu óc của lão làm việc rất nhanh). - Đó là một điềm báo nhưng theo một nghĩa khác. Tôi đang định nói là nếu Aslan thật - như chú gọi ông ta - muốn chúng ta tiếp tục làm chuyện này, ông ấy hẳn phải gửi đến cho chúng ta một tiếng sấm và một cơn chấn động. Điều ấy đã ở trên đầu lưỡi của tôi rồi đấy chứ, chỉ có điều dấu hiệu chuẩn y này lại đến trước khi tôi tìm đủ lời để nói. Thôi, thôi Puzzle chú hãy cứ làm như thế đi. Làm ơn đừng để anh em ta phải cãi vã nhau về chuyện này nữa. Chú cũng biết là chú đâu có hiểu những chuyện này nhiều. Một con lừa thì biết quái gì về các điềm báo?