15. ĐÊM ĐÔNG

Bụi tuyết che mờ cả mặt đất

Che mờ khắp nơi.

Ngọn nến cháy trên bàn,

Ngọn nến cháy.

Như đàn ruồi vàng mùa hè

Bay tới ngọn lửa,

Các bông tuyết từ ngoài sân

Bay tụ vào khung cửa sổ.

Bão tuyết nặn trên cửa kính

Các vòng tròn và mũi tên.

Ngọn nến cháy trên bàn,

Ngọn nến cháy.

Trên trần nhà được rọi sáng

Có các bóng hắt lên

Bóng của những đôi tay, cặp chân quấn quít nhau.

Của sự hòa nhập số phận

Và hai chiếc giày rơi

Cạch, cạch xuống sàn

Và cây nến đêm, như nước mắt

Nhỏ giọt xuống áo nàng.

Và vạn vật lẫn trong sương mù

Của tuyết trắng, bạc trắng

Ngọn nến cháy trên bàn,

Ngọn nến cháy.

Gió từ góc phòng thổi lay ngọn nến,

Và hơi nóng của sự cám dỗ

Vỗ cánh, bay lên

Như thiên thần, theo hình chữ thập,

Tuyết che mờ, suốt cả tháng hai

Và thi thoảng

Cây nến cháy trên bàn,

Cây nến cháy.

16. BIỆT LY

Một người đứng từ ngưỡng cửa

Không nhận ra nhà,

Cuộc ra đi của nàng như chạy trốn,

Khắp nơi có dấu vết cảnh tan hoang.

Khắp các phòng đều hỗn độn.

Chàng không nhận thấy

Mức độ tan hoang

Vì nước mắt và cơn đau nửa đầu.

Suốt từ sáng trong tai cứ u u

Chàng đang tỉnh hay đang mê sảng?

Và tại sao chàng

Luôn luôn nghĩ đến biển.

Khi qua lớp tuyết đóng băng trên cửa sổ

Không thấy ánh sáng của Chúa

Thì sự bế tắc của nỗi buồn

Còn giống biển hoang gấp đôi.

Mọi đường nét bất kì của nàng

Đều vô cùng thân thiết với chàng

Như toàn bộ tuyến thủy triều

Của bờ đối với biển.

Như lớp sóng sau cơn bão

Nhấn chìm lau sậy,

Các đường nét và vóc dáng của nàng

Lắng xuống đáy tâm hồn chàng.

Trong những năm khổ nhục thời kỳ

Cuộc sống chẳng ra sao,

Từ đáy sâu số phận,

Nàng dâng lên chàng như sóng.

Giữa vô vàn trở ngại.

Tránh né hiểm nguy

Sóng đưa nàng, đưa nàng.

Và đẩy nàng sát chàng.

Còn bây giờ nàng đã ra đi

Có lẽ bởi sự ép buộc.

Sự chia ly hẳn sẽ ăn thịt cả hai.

Nỗi buồn sẽ gặm cả xương.

Và chàng nhìn quanh:

Lúc ra đi nàng đã

Lôi ra và lục tung

Mọi thứ trong các ngăn tủ.

Chàng lang thang và xếp lại đến tối mịt

Các thứ vào ngăn kéo

Các mảnh giẻ và các mẫu thêu

Bị nàng vất lung tung.

Một cây kim chưa rút

Trong bộ đồ khâu đâm vào tay chàng,

Đột nhiên chàng thấy toàn bộ hình ảnh nàng

Và chàng khóc nghẹn ngào…

17. HẸN HÒ

Tuyết sẽ phủ kín đường,

Sẽ đè nặng lên các mái nhà.

Anh sẽ khởi động đôi chân:

Em đang đứng sau cánh cửa.

Một mình em khoác măng-tô thu

Đầu không mũ, chân không giày,

Em đang nén hồi hộp,

Và đang nhai tuyết ướt.

Cây cối và hàng rào

Lùi về phía xa, vào sương mù.

Một mình em giữa cảnh tuyết rơi

Em đứng nơi góc phố.

Nước nhỏ giọt từ chiếc khăn quàng đâu

Chảy xuống tay áo, cổ tay,

Và long lanh như các giọt sương

Trên mái tóc em.

Và một món tóc vàng

Làm rạng khuôn mặt

Làm sang chiếc khăn và thân hình

Cùng chiếc áo măng-tô mỏng.

Tuyết rơi trên mi mắt.

Nỗi buồn trong mắt em,

Và toàn bộ diện mạo của em được hợp thành

Từ một miếng.

Tựa hồ thỏi sắt

Được nhúng vào antimon,

Hình em được khắc

Vào trái tim anh.

Và sự khuất phục đối với các đường nét đó.

Đọng mãi mãi trong tim anh,

Và chẳng còn gì đáng kể,

Bởi thế gian này nhẫn tâm.

Cũng bởi thế, trong tuyết

Cả đêm nay dài gấp đôi,

Nên anh không thể

Vạch đường ngăn cách giữa anh và em.

Nhưng đôi ta là ai và từ đâu tới,

Khi tất cả những năm kia,

Chỉ còn lại toàn chuyện nhảm nhí

Lúc đôi ta vắng mặt trên đời.

18. NGÔI SAO GIÁNG SINH

Đang là mùa đông.

Gió thổi từ thảo nguyên.

Và đứa bé sơ sinh rét cóng từ hang sâu

Trên sườn đồi.

Hơi thở của con bò sưởi ấm đứa bé

Những gia súc

Đứng trong hang

Hơi ấm bởi như khói trên máng cỏ.

Rũ áo lông khỏi mùi rơm trong ổ

Khỏi các hạt kê.

Các mục đồng ngái ngủ.

Từ trên mỏm đá nhìn vào bóng đêm phương xa.

Xa xa là cánh đồng và nghĩa trang ngập tuyết.

Các hàng rào, các ngôi mộ,

Cái càng xe trong đống tuyết

Và bầu trời trên nghĩa trang đầy sao.

Còn bên cạnh, một ngôi sao lạ

E lệ hơn cả ngọn đèn dầu lạc

Trong cửa sổ chòi gác.

Lung linh trên đường đi Bêlem (1)

Ngôi sao ấy bên lửa, như đống than,

Ở xa bầu trời và Thượng đế,

Như ánh phản chiếu của đám cháy,

Như một khu trại và sân đập lúa bốc lửa.

Nó bốc lên cao,

Như một đống rơm, đống cỏ khô đang cháy.

Giữa cả vũ trụ

Hốt hoảng trước ngôi sao mới ấy.

Ánh hồng mỗi lúc thêm rựa lên trên thế gian

Có một ý nghĩa gì đây,

Và ba nhà chiêm tinh

Vội tới theo tiếng gọi của ngọn lửa kỳ lạ.

Theo sau họ, người ta dùng lạc đà chở qua.

Và mấy chú lừa có yên lưng, thảy đều thấp bé.

Thong thả từ trên núi đi xuống.

Và như một ảo ảnh kỳ lạ của thời tương lai

Hết thảy những gì đã đến sau này bỗng nổi lên ở đằng xa

Mọi tư tưởng, của các thế kỷ, mọi ước mơ, mọi xã hội

Toàn bộ tương lai các phòng tranh và viện bảo tàng

Mọi tinh nghịch của các tiên nữ, mọi việc làm của các pháp sư

Mọi cây thông ngày hội trên đời, mọi giấc mơ trẻ nhỏ

Toàn bộ sự run rẩy của các cây nến ám, mọi chuỗi, xích,

Toàn bộ sự huy hoàng của chỉ kim tuyến…

… Gió từ thảo nguyên thỗi mỗi lúc một dữ dằn hơn…

… Mọi trái táo, mọi quả cầu vàng…

Những tán cây trăn che lấp một khoảng ao,

Nhưng từ đây nhìn rất rõ phần còn lại

Các tổ quạ và những ngọn cây.

Các mục đồng có thể phân biệt rõ

Bầy lừa và lạc đà đi dọc bờ ao

Họ khép vạt áo lông và nói:

“Ta hãy đi cùng mọi người tôn thờ phép lạ”.

Giẫm chân mãi trong tuyết thấy nóng người lên.

Những vết chân không giày trên bãi cỏ rực sáng

Như các tấm mi ca, dẫn tới phía sau chiếc lều,

Những con chó săn gầm gừ dưới ánh sáng ngôi sao

Lăn bám các vết chân như bám ánh lửa mẩu nến.

Đêm lạnh buốt như trong chuyện cổ tích

Và có ai đó từ trên đống tuyết vun cao,

Luôn luôn nhập vào hàng ngũ của họ một cách vô hình.

Bầy chó dò dẫm, sợ sệt nhìn quanh,

Và nép vào chân chủ, đợi chờ tai họa.

Cũng trên đường đó, cũng qua vùng ấy

Mấy thiên thần đi giữa đám đông.

Họ vô hình vì không thể xác,

Nhưng họ để lại vết chân trên tuyết,

Đám đông tụ tập bên một tảng đá.

Trời sáng dần. Đã nhìn rõ các thân cây tuyết tùng.

Maria hỏi: “Các vị là ai?”

- Chúng tôi là các mục đồng và sứ giả của Trời

Đến dâng lên Mẹ Con Người lời chúc tụng.

- Không thể vào tất cả. Hãy chờ ở cửa

Giữa sương mù ban mai xám như tro

Những kẻ mục đồng, những người chăn cừu, giậm chân

Người đi bộ cãi lộn với kẻ cưỡi ngựa.

Lạc đà rống và các chú lừa đá hậu

Bên máng nước đẽo từ thân cây.

Trời sáng dần. Rạng đông quét khỏi bầu trời

Những vì sao cuối cùng như quét từ bụi tro.

Và trong đám đông bạt ngàn

Maria chỉ cho các pháp sư vào trong hang đá.

Người ngủ trong máng gỗ sồi, tỏa hào quang rực rỡ,

Như ánh trăng rọi vào đáy bộng cây.

Thay cho áo lông cừu sưởi ấm Người

Là những cặp môi lừa và mũi bò.

Họ đứng trong bóng tối, như trong chuồng bò,

Thì thầm, cố chọn từ ngữ.

Chợt một người trong bóng tối,

Dùng tay kéo pháp sư, sang bên trái máng co một chút.

Và pháp sư ngoảnh ra: từ cửa hang

Ngôi sao Giáng sinh, như một vị khách, nhìn Đức Mẹ.

(1) Nơi Chúa Giê-su ra đời.

19. BÌNH MINH

Anh nghĩa là tất cả trong số phận tôi

Sau đó chiến tranh, tàn phá xảy ra.

Và rất lâu về anh

Hoàn toàn biệt vô âm tín.

Rồi bao nhiêu – bao nhiêu là năm sau.

Giọng anh lại làm tôi lo âu.

Suốt đêm tôi đọc chúc thư của anh

Và tôi như sống lại sau cơn bất tỉnh.

Tôi muốn tới chỗ mọi người, chỗ đám đông.

Tới cảnh nhộn nhịp của họ buổi sáng.

Tôi sẵn sàng đập phá mọi thứ

Và bắt tất cả mọi người phải quỳ gối.

Và tôi theo cầu thang chạy xuống.

Tựa hồ lần đầu tiên tôi bước ra

Các đường phố ngập tuyết

Và các con đường chết lặng

Nơi nơi người ta đang thức dậy, các ánh đèn, sự ấm cúng

Người ta uống trà, vội vã ra tàu điện.

Trong vòng vài phút.

Diện mạo thành phố thay đổi hẳn.

Bão tuyết dệt lưới ở các cổng nhà

Từ các bông tuyết đang rơi đầy

Và để kịp thời gian ai nấy,

Vội vàng bỏ dở bữa uống, bữa ăn.

Tôi cảm xúc thay cho tất cả bọn họ,

Tưởng chừng tôi ở địa vị họ,

Tôi tự tan như tuyết đang tan,

Tôi tự cau mày, hệt như buổi sáng

Ở cùng tôi, những người không có tên

Những cây cối, trẻ em, những người ru rú xó nhà.

Tôi bị chiến bại bởi tất cả bọn họ

Và chiến thắng của tôi chỉ là ở đó mà thôi.

20. PHÉP LẠ

Người đi từ Bêthanny đến Jerusalem,

Vốn mệt từ nỗi buồn dự cảm.

Bụi gai trên đỉnh dốc đã bị đốt cháy.

Khói không chuyển động trên mái lều gần,

Khí trời nóng bức và lau sậy đứng yên,

Và biển chết hoàn toàn bình lặng.

Và trong nỗi cay đắng đua tranh với nỗi cay đắng của biển.

Người bước đi với một loạt đám mây

Trên con đường bụi bậm tới quán trọ của ai đó,

Người đến thành phố họp mặt với các môn đồ.

Người chìm đắm vào các ý nghĩ của mình đến nỗi

Cánh đồng rền rĩ toát ra mùi ngải cứu

Vạn vật nín thinh. Một mình Người đứng giữa,

Cả cánh đồng nằm liệt mê man.

Tất cả đều lăn lộn: Khí nóng và bãi hoang,

Và những con thằn lằn, những mạch nước, những dòng suối.

Một cây vả nổi cao ở gần đó,

Hoàn toàn không có quả, chỉ có cành lá

Và người bảo nó: “Mi có ích gì?

Ta vui vẻ nỗi gì khi thấy mi đứng sững?

Ta đang khát và đói, mà mi lại là thứ hoa thui,

Khiến việc gặp mi còn chán hơn gặp đá,

Ôi, mi thật đáng trách và cô đặc cô quả!

Mi cứ việc là mi cho đến ngày tận số”.

Cơn run của lời nguyền chạy khắp thân cây,

Như tia chớp truyền theo cột thu lôi.

Cây vả liền bị đốt thành tro.

Nếu lúc ấy có gặp phút tự do.

Ơ lá, cành và ở gốc, ở thân cây,

Hẳn luật tự nhiên đã kịp can thiệp.

Nhưng phép lạ là phép lạ, và phép lạ là Chúa Trời

Khi ta bối rối, lúc ấy giữa cảnh rối loạn

Phép lạ kịp đến bất ngờ, trong khoảnh khắc.

21. ĐẤT

Mùa xuân ào vào ôm lấy

Các biệt thự Matxcơva.

Bọ nhậy sau tủ bay ra.

Bò trên các chiếc mũ mùa hè,

Và người ta cất áo lông vào hòm

Dọc các hành lang gỗ

Bày các chậu hoa

Lan tử la và quế trúc,

Và các phòng thở phóng khoáng,

Và các căn gác ấp áp tỏa ra mùi bụi bặm.

Và đường phố thân tình

Với ô cửa sổ mắt kèm nhèm,

Đêm trắng và hoàng hôn.

Không giã biệt nhau bên dòng sông

Và có thể nghe rõ trong hành lang

Những gì xảy ra ngoài không gian

Biết tháng tư đang nói chuyện gì

Một cách tình cờ với các giọt nước.

Nó biết hàng ngàn câu chuyện

Về nỗi đau khổ của con người

Và bình minh cùng chiều tà không nguội trên hàng rào

Và cứ lân la kể mãi những chuyện đó.

Và vẫn sự hòa trộn giữa lửa và nỗi sợ

Ở ngoài trời cũng như trong ngôi nhà ấm cúng,

Và khắp chốn khí trời cũng như điên.

Cũng vẫn những cành liễu mỏng ấy.

Cũng những búp trắng đang nở ấy,

Cả trên cửa sổ lẫn ở ngã ba đường,

Cả ở ngoài trời lẫn trong công xưởng.

Vậy phương xa khóc trong sương mù

Và mùi mục bốc lên cay đắng mà làm gì?

Bởi sứ mệnh của tôi chính là

Làm cho các khoảng cách – khỏi buồn,

Để ở ngoài giới hạn thành thị

Đất khỏi buồn một mình

Vì lẽ đó mà dạo đầu xuân

Bạn hữu quầy quần với tôi.

Và các tối vui của chúng tôi là sự chia tay

Và tiệc vui của chúng tôi là lời di chúc

Để cái tia đau khổ bí mật

Sưởi ấm cái lạnh của tồn tại.

[Chúc bạn đọc sách vui vẻ tại www. - gác nhỏ cho người yêu sách.]

22. NHỮNG NGÀY TỆ HẠI

Tuần lễ cuối cùng,

Khi người tới Jêrusalem.

Dân Do Thái hò reo nghênh đón.

Mang các cành lá chạy theo sau Người.

Song tháng ngày mỗi lúc thêm đáng sợ và nghiệt ngã

Các con tim khép lại trước tình yêu.

Hàng lông mày cau lại khinh bỉ.

Và đây là lời bạt, chỗ kết.

Bầu trời đè xuống sân nhà

Bằng toàn bộ sức nặng như chì

Bọn Pharasây tìm kiếm chứng cớ,

Lăng xăng trước Người như lũ Cáo

Và Người vị các thế lực đen tối của đền thánh

Trao cho bọn cặn bã phán quyết,

Và người ta nguyền rủa Người hăng hái

Hệt như trước đây từng ca tụng Người.

Đám đông ở khu bên cạnh

Từ trong cổng ngó ra,

Dân chúng chen nhau chờ đợi ngoạn kết,

Cứ lăng xăng hết tiến lại lùi.

Tiếng xì xào bò sang bên cạnh,

Và lời đồn đại từ mọi phía.

Và cuộc trốn chạy sang Ai cập, và thời thơ ấu.

Chỉ được nhớ lại, như một giấc mơ.

Nhớ lại tảng đá kỳ vĩ

Ở chốn đồng hoang – và đỉnh dốc đứng

Nơi Sa Tăng cám dỗ Người

Bằng mồi bá chủ hoàn cầu

Và tiệc cưới ở Cana,

Và đám thực khách ngạc nhiên trước phép lạ,

Và biển cả mù sương,

Nơi Người đi thuyền như đi trên đất liền.

Và cuộc họp của đám dân nghèo trong căn nhà lụp xụp,

Và họ cầm nến kéo xuống tầng hầm,

Nơi đột nhiên ngọn nến tắt phụt vì kinh hãi,

Khi Người hồi sinh đứng dậy…

23. MAĐƠLEN (1)

(1) Maria Mađơlen – theo Phúc âm, là người phụ nữ có tội đã ăn năn, trung thành theo Giêsu Kitô, được là người đầu tiền nhìn thấy Kitô sống lại, được Thiên Chúa giáo xếp vào hàng Thánh.

I

Đêm vừa xuống, con quỷ của con đã thức dậy liền,

Con phải trả nợ quá khứ

Những hồi ức trụy lạc

Sẽ đến và hút máu tim con

Hỏi con làm nô lệ cho trò lố lăng của bọn đàn ông,

Hồi con còn là một ả ngu ngốc hơi điên

Và nhà con là nơi đầu đường xó chợ.

Chỉ còn vài phút nữa

Sẽ là cảnh vắng lặng như dưới mồ

Nhưng trước khi chúng đến

Con xin phá vỡ đến tận cùng cuộc đời con,

Như đập vỡ bình ngọc trắng

Trước mặt Người.

Ôi liệu bây giờ con sẽ ở đâu

Hỡi thầy, vị Cứu tinh của con,

Nếu như đêm đến bên bàn

Sự vĩnh hằng không chờ đợi con

Như một du khách mới

Bị sa lưới nghề do con giăng ra.

Nhưng xin Người giảng thế nào là tội lỗi

Là chết, là địa ngục, là lửa lưu huỳnh

Khi trước mắt hết thảy mọi người,

Con gắn chặt với Người như chồi gắn với cây.

Trong nỗi buồn vô tận của mình.

Khi con ôm chân Người, hỡi Giêsu

Đặt tựa vào gối con

Có lẽ con học được cách ôm

Cây xà bốn cạnh của thập giá

Và con ngất lịm vươn tới thể xác

Sẵn sàng liệm xác cho Người.

24. MAĐƠLEN

II

Trước ngày lễ mọi người đều dọn dẹp

Con tránh xa cảnh bận rộn ấy,

Con tưới nước thơm trong bình

Vào đôi chân vô cùng sạch của Người

Con sờ soạng không tìm thấy đôi dép

Con không nhìn thấy gì vì nước mắt

Các lọn tóc xõa xuống

Che lấp mắt con như một cái màng.

Chân người con áp vào vạt áo

Con tưới nước mắt lên đó, hỡi Giêsu

Con quấn chuỗi ngọc đeo cổ và chân Người.

Và xòa tóc phủ xung quanh chân, thế tấm khăn.

Con thấy tương lai rõ từng chi tiết,

Tựa hồ Người bắt nó dừng lại

Bây giờ con có khả năng nói tiên tri

Như các nữ thần thời cổ đại.

Ngày mai tấm rèm trong đền thánh sẽ rơi xuống

Chúng con sẽ tụm thành một đám ở bên ngoài

Và đất sẽ chao đảo dưới chân,

Có lẽ vì thương hại con.

Đám lính áp giải sẽ thay đổi hàng ngũ,

Và bọn kỵ sĩ sẽ bắt đầu tản đi.

Cây thập giá ấy sẽ vươn lên trời

Như vòi rồng phun nước ở trên đầu trong cơn giông bão.

Con sẽ phủ phục xuống đất, bên chân cây thập giá,

Con sẽ chết lặng và cắn môi.

Hai tay Người dang rộng ở hai đầu cây thập giá

Để ôm quá nhiều người.

Ngần ấy bao dung, ngần ấy đớn đau

Và ngần ấy sức mạnh là để cho ai trên thế giới gian?

Liệu có ngần ấy con người và cuộc đời?

Ngần ấy xóm làng, sông núi trên cõi trần?

Nhưng ba ngày như thế sẽ qua đi

Và sẽ đẩy con vào nơi trống không đến mức

Sau thời khoảng khủng khiếp ấy

Con sẽ thấu hiểu sự phục sinh.

25. VƯỜN GHẾTSEMANI (1)

(1)Theo Kinh Thánh, là nơi Chúa Kitô bị Jiuđa phản bội, chỉ cho quân lính đến bắt.

Khúc ngoặt của con đường được soi sáng

Bằng ánh lấp lánh của các ngôi sao xa vời.

Con đường chạy quanh núi Ôlivơ

Dưới chân núi có dòng sông Kêđrôn

Bãi cỏ bị đứt đoạn giữa chừng,

Tiếp theo nó khởi đầu dải Ngân hà

Những cây dầu màu trắng bạc

Cố bước vào khoảng không xa xôi.

Ở phần cuối có vườn của ai đó, một phần đất.

Người để các môn đồ ở trong nhà

Người phán bảo họ: “Linh hồn ta buồn đến chết

Hãy ở đấy và thức canh cùng ta”.

Người từ chối, không chống đối,

Như từ chối các đồ vay mượn

Từ chối sức mạnh vô biên và phép linh,

Và lúc này Người cũng trần tục như chúng sinh.

Cõi đêm xa xăm bây giờ trông từa tựa

Cõi hủy diệt và cõi chết.

Không gian vũ trụ chẳng có người sinh sống

Và chỉ cái vườn này là đất sống.

Nhìn vực thẳm đen ngòm kia.

Vực thẳm trống không, vô thủy vô chung

Người cầu nguyện Cha trong mồ hôi đỏ như máu

“Xin cất chén tử thần khỏi con”

Khi đã làm dịu nỗi buồn chết người bằng lời cầu nguyện,

Người bước ra khỏi vườn. Trên mặt đất.

Các môn đồ nằm ngủ,

Ngổn ngang trong bụi vũ mao ven đường.

Người đánh thức họ: “Thiên Chúa đã cho các ngươi

Sống cùng ta. Nay giờ đã điểm.

Các người còn ngủ la liệt thế kia.

Con của Người sắp tự nộp mình vào tay kẻ có tội”.

Vừa nói xong, không biết từ đâu

Một đám nô lệ và lũ lang thang

Đến với đuốc, gươm, và đi đầu là Jiuđa

Với cái hôn phản bội trên môi.

Phêrô rút gươm chống bọn côn đồ

Chém đứt vành tai một đứa.

Nhưng nghe có tiếng nói: “Không nên dùng sắt

Giải quyết tranh chấp. Hãy tra gươm vào vỏ. Hỡi con người

Há tưởng Cha ta không thể sai đến cùng ta

Muôn vàn đạo quân có cánh?

Và khi ấy mọi sợi tóc trên đầu ta cũng chẳng ai đụng đến

Kẻ thù sẽ tan tác không còn dấu vết.

Những cuốn sách sống đã giở tới trang

Quý giá hơn phép thiêng.

Bây giờ điều đã viết phải được xảy ra.

Hãy để nó ứng nghiệm. Amen!

Ngươi thấy chăng, dòng thời gian như một chuyện ngụ ngôn,

Giữa dòng trôi có thể bùng cháy.

Trong đau khổ tự nguyện ta sẽ bước xuống mồ.

Ta sẽ bước cuống mồ, nhưng ba hôm nữa sẽ đứng lên.

Và như những chiếc bè xuôi theo dòng sông

Các thế kỷ sẽ bắt đầu từ trong bóng tối

Bơi lũ lượt đến ta nhờ phán xét, như một đoàn thuyền”.