Ngoại trừ bóng tối và việc rơi đó, chẳng cái gì còn lại cả, nhưng dần dần tôi chấp nhận ngay cả hoàn cảnh đó. Nhiều lần tôi cảm thấy rằng tôi có thể đã đồng ý với ai đó, tôi có thể đã giữ lấy cái gì đó, tôi có thể đã chấp nhận câu trả lời nào đó. Nhưng điều này đã không phù hợp với bản tính của tôi. Tôi chưa bao giờ có khả năng chấp nhận ý nghĩ của bất kì ai khác.

Điều không tránh khỏi, việc xảy ra đến mức không còn chỗ nào bên trong tôi cho bất kì ý nghĩ nào. Bây giờ tôi hiểu rằng tất cả mọi câu trả lời đều chẳng là gì ngoài ý nghĩ. Nếu chỉ có câu hỏi, thế thì một người có thể trở thành vô ý nghĩ.

Một kết luận là một ý nghĩ. Nếu không có kết luận, thế thì tự động chân không được tạo ra. Tôi đã không biết tới điều này vào lúc đó, nhưng một loại trống rỗng, cái hư không, đã tới theo cách của nó. Nhiều câu hỏi cứ xoay vòng mãi. Nhưng bởi vì không có câu trả lời nên chúng cứ rơi rụng đi đến cạn kiệt, nói đại thể, và chết. Tôi đã không nhận được câu trả lời, nhưng câu hỏi cứ bị phá huỷ đi.

Rồi một hôm hoàn cảnh vô câu hỏi tới. Không phải là tôi đã nhận được câu trả lời - không. Thay vì thế, tất cả mọi câu hỏi đều chỉ rơi rụng đi và hư không lớn lao được tạo ra. Đây là một tình huống bùng nổ. Việc sống trong hoàn cảnh đó cũng gần như việc chết. Và thế rồi con người này chết đi, người đã từng cứ hỏi các câu hỏi mãi. Sau kinh nghiệm đó về hư không, tôi chẳng hỏi câu hỏi nào nữa. Mọi vấn đề mà về chúng những câu hỏi có thể được hỏi đều trở thành không tồn tại. Trước đây, đã chỉ có việc hỏi và việc hỏi. Từ đó về sau, chẳng cái gì giống như việc hỏi là còn lại.

Bây giờ tôi chẳng có câu hỏi nào cũng chẳng có câu trả lời nào. Nếu ai đó nêu ra câu hỏi, câu trả lời tới từ hư không bên trong tôi là câu trả lời. Tôi không thể nói rằng câu trả lời này là của tôi được bởi vì tôi chưa bao giờ có bất kì ý nghĩ nào trước về nó cả. Câu trả lời là không sẵn sàng có trước. Tôi nữa cũng nghe thấy câu trả lời đó lần đầu tiên khi thính giả của tôi nghe thấy nó. Cũng hệt như người đó nghe thấy nó lần đầu tiên thì tôi cũng vậy. Không phải là tôi là diễn giả còn người đó là thính giả, cũng không phải là tôi là người cho còn người đó là người nhận. Câu trả lời đã tới, và cả hai chúng tôi đều là người nghe và người nhận.

Do đó, nếu câu trả lời của tôi ngày mai có khác với điều nó được nói ngày hôm nay, tôi không chịu trách nhiệm cho điều đó bởi vì tôi đã không cho câu trả lời chút nào. Cũng hư không mà từ đó nó đã tới mới chịu trách nhiệm cho việc thay đổi nó. Tôi bất lực. Do đó, bạn sẽ thấy rằng tôi rất không nhất quán. Tôi có thể nhất quán chỉ nếu cái "tôi" đang trả lời. Nếu có bất kì cái gì không nhất quán, đấy là do hư không đó bên trong tôi. Tôi không có tri thức về nó. Bất kì câu trả lời nào tới cũng không do tôi đưa ra. Từ kinh nghiệm đó, tôi đã không hỏi bất kì câu hỏi nào, mà tôi cũng không tìm kiếm bất kì câu trả lời nào. Trong bùng nổ đó, con người cũ của những năm trước chết đi. Con người mới này là hoàn toàn mới.

Bạn đã hỏi tôi liệu có bất kì điểm rẽ ngoặt nào không. Không có điểm rẽ ngoặt, nhưng có cái chết. Điều được ngụ ý bởi việc này là ở chỗ người đã bước đi trên con đường này vẫn còn chưa lấy bất kì ngả rẽ nào. Thay vì thế, người đó chết và không còn nữa. Cái hiện hữu là con người mới hoàn toàn. Do đó, câu hỏi về việc rẽ ngoặt trở lại là không nảy sinh. Không có người nào đã lấy bất kì lối rẽ nào. Nếu như có chuyện đó, thế thì sẽ có khả năng quay trở lại nữa. Nhưng con người cũ không có đó. Chẳng hạn, tại một trăm độ nước biến thành hơi. Nước không còn là nước nữa; nó là cái gì đó khác, cái gì đó mới.

Bây giờ tôi không nghĩ từ phía tôi. Nếu ai đó hỏi điều gì đó, cũng hệt như bạn đã hỏi, tôi nói. Tôi thậm chí không nghĩ; tôi chỉ nói trực tiếp. Khi mà kí ức đi vào, tại đó tôi cũng không nghĩ rằng nó là của tôi. Dường như là nó thuộc vào ai đó khác. Điều tôi ngụ ý là ở chỗ những điều mà tôi đang nói với bạn đã xảy ra trong thời kì trước sự bùng nổ, không phải là của tôi; thậm chí chúng dường như thuộc vào ai đó khác. Cũng dường như chúng đơn giản được tôi nghe hay đọc trong cuốn tiểu thuyết nào đó hay xem trong vở kịch nào đó ở đâu đó.

Tại đây, biết bao nhiêu người yêu cầu tôi viết tự truyện về mình. Điều đó là rất khó bởi vì người mà tôi sẽ viết không phải là tôi. Bất kì cái gì tôi đang là bây giờ đều không có câu chuyện. Không có câu chuyện sau khi bùng nổ; không có biến cố nào sau nó. Mọi biến cố đều ở trước sự bùng nổ. Sau bùng nổ thì chỉ có hư không. Bất kì cái gì trước đó đều không phải là tôi hay của tôi.

Khi một người viết về bản thân mình, đấy là tự truyện; khi một người viết về ai đó khác, đấy là tiểu sử. Nếu tôi viết tiểu sử, nó sẽ không phải là của tôi. Nó không thể là tự truyện được bởi vì cái "tôi" không còn đó nữa. Nó có thể là tiểu sử của một người mà tôi có lần đã biết, nhưng người đó bây giờ không còn nữa. Nó có thể là về người mà tôi đã có thời là người đó, nhưng người đó bây giờ đã dừng hiện hữu. Cũng vậy, rất có thể viết về ai đó mà tôi đã biết hay đã nghe, người tôi đã từng thấy, nhưng người đó nay đã chết.

Tôi chưa bao giờ biết rằng các biến cố này đã xảy ra thiết lập nên tìm kiếm tâm linh. Tôi đi tới biết chỉ về sau điều đã đi tới là "tri thức tâm linh." Nhưng chân lí lại ở chỗ những người đã biết tới tôi từ thời còn thơ ấu sẽ chẳng bao giờ tin được rằng tôi và tôn giáo có thể đi đôi với nhau. Điều đó vượt ra ngoài trông đợi của họ bởi vì điều họ gọi hay biết là tôn giáo thì tôi bao giờ cũng đấu tranh chống lại.

Điều họ gọi là tôn thờ là vô nghĩa nhiều thế đối với tôi. Điều họ gọi là sannyasin chẳng là gì đối với tôi ngoài kẻ đào tẩu. Điều họ gọi là kinh sách, mà họ vẫn thường cúi lạy trong tôn thờ, chỉ là những sách tầm thường với tôi để tôi đặt chân nghỉ. Bất kì điều gì họ khẳng định như bên ngoài việc hoài nghi, tôi lôi vào trong không chắc chắn và ngờ vực. Thượng đế của họ, linh hồn của họ và cứu rỗi của họ tất cả đều là trò đùa và trò vui với tôi.

Cái nghiêm chỉnh của họ với tôi là trò trẻ con. Khi tôi thấy họ ngồi hai tay khoanh trước Thượng đế của họ, tôi cười to và làm rối loạn họ. Tất cả những điều này với tôi trẻ con đến mức họ không bao giờ có thể hình dung ra nổi rằng tôi, với tất cả mọi người, có thể trở thành mang tính tôn giáo.

Nếu những người đã biết tôi trong những ngày trước bùng nổ này và những người đã chết đi mà sống lại, và những người mà tôi từ lâu đã không gặp, lại tới gặp tôi hôm nay, họ sẽ không thể nào thậm chí nhận ra cái ta hiện tại của tôi, mà họ cũng không có khả năng tưởng tượng rằng tôi có thể là cùng con người mà họ đã biết.

Họ có thể chẳng bao giờ tin được vào điều đó, bởi vì bất kì cái gì họ đã tin là tôn giáo, tôi đã tin là bất kì cái gì không phải là tôn giáo. Trong tâm trí họ, tôi là kẻ vô thần, và một người hoàn toàn khác. Với các thành viên trong gia đình tôi, bạn bè tôi, họ hàng tôi và người cùng cộng tác, tôi là kẻ vô thần lớn. Do đó, những người bỗng nhiên gặp tôi hôm nay, sau một quãng thời gian hai mươi hay hai mươi nhăm năm, sẽ bị sốc cho cả đời mình. Chuyện đã xảy ra rằng những người đã trở thành vô thần trong số bạn bè tôi, hay bởi vì tôi, đều lúng túng bởi vì họ tất cả vẫn còn là vô thần.

Gần đây tôi đi tới một làng nơi tôi gặp một người đã trở thành người vô thần bởi vì tôi. Người đó vẫn còn là người vô thần, và người đó trở nên rất kinh hoàng. Người đó nói rằng điều tôi đã nói với người đó từ hồi ấy, người đó vẫn tiếp tục tin là đúng cho tới tận bây giờ. Cho nên tôi chẳng có ý tưởng rằng điều tôi đang làm sẽ bao giờ đưa tôi vào chứng ngộ.

Theo tôi thì người ta không thể đi vào trong nó bằng việc biết nó trước. Nó là cái gì đó không biết. Làm sao người ta có thể biết địa chỉ của nó được? Nó không phải là một nơi đặc biệt để bằng việc biết địa chỉ của nó, người ta có thể đạt tới nó được. Người ấn định địa chỉ sẽ là người phi tôn giáo. Làm sao người ta có thể làm điều đó mà không biết nó được? Bất kì cái gì mà tâm trí phi tôn giáo làm cũng sẽ là phi tôn giáo. Do đó, người ta không thể làm cho nó thành mục đích, mà người ta cũng không thể nào đạt tới nó một cách có chủ ý được.

Vâng, có thể xảy ra là ai đó sống theo cách phi tôn giáo có thể chỉ trở nên mệt mỏi về nó, và tính phi tôn giáo của người đó có thể bị phá vỡ. Thế thì tính tôn giáo sẽ không tới, nhưng tính phi tôn giáo của người đó đơn giản sẽ tan vỡ. Tính phi tôn giáo của người đó sẽ tan tành và biến mất hoàn toàn. Rồi một hôm người đó bỗng nhiên thấy rằng mình đã trở thành trần trụi. Quần áo của tính phi tôn giáo sẽ bị vứt bỏ mất và với ngạc nhiên của mình người đó sẽ than, 'Aha! đây là cái gì đó mới! Điều vừa xảy ra là kinh nghiệm tôn giáo!"

Vậy, kinh nghiệm tôn giáo là việc xảy ra, cái gì đó là sự xuất hiện không kế hoạch trước, không phải là thành tựu, không phải được lập kế hoạch trước, sự hoàn thành được đạt tới dần dần. Không ai có thể đạt tới đó từng bước một dường như nó là trên một cái thang. Nhưng từ việc sống - và sống một cách phi tôn giáo - tính phi tôn giáo đó có thể đơn giản tan tành. Tôi nói rằng tri thức tối thượng không thể là mục đích, mà dốt nát và tri thức giả tạo có thể bị làm tan rã. Và khoảnh khắc dốt nát tan rã, cái dư lại - cái còn lại - là tri thức tối thượng.

Về mọi thứ quan điểm của tôi là tương tự. Không người bạo hành nào có thể trở thành bất bạo hành. Làm sao người bạo hành có thể trở thành bất bạo hành được? Bất kì điều gì người đó làm cũng sẽ là bạo hành. Trong nỗ lực để là bất bạo hành, người đó sẽ trở thành bạo hành. Người đó là bạo hành, và nếu người đó làm ra vẻ bất bạo hành, người đó sẽ vẫn còn hoàn toàn bạo hành bên trong. Người đó sẽ dùng bạo hành để trở thành bất bạo hành.

Nhưng điều có thể là ở chỗ một ngày nào đó một người có thể trở nên mệt mỏi với bạo hành. Người đầy những căng thẳng - mòn mỏi vì căng thẳng và bị kiệt sức từ đau khổ của mình - có thể đầy những bất hạnh không thể nào chịu đựng nổi đến mức người đó sẽ lấy cú nhảy ra khỏi bạo hành. Cũng giống như là đột nhiên nhảy khi thấy rắn độc đi ngang qua đường hay giống như chạy ra khỏi nhà đã bắt lửa. Người ta có thể trở thành bạo hành thế, bản thân bạo hành có thể sinh ra nhiều đau đớn và đau khổ đến mức người ta có thể đạt tới một điểm tại đó người đó không bao giờ có thể trở thành bạo hành được nữa. Một cái gì đó bên trong có thể vỡ ra và tan tành, và người ta có thể thấy rằng bây giờ mình đã trở thành bất bạo hành.

Vậy, trở thành bất bạo hành là việc xảy ra, không phải là tiến trình hay thành tựu dần dần mà tới đó người ta có thể leo từng bước một. Ai sẽ leo? Người bạo hành đó sao? Người đó sẽ leo chỉ với bạo hành của mình; người đó không thể nào đạt tới bất bạo hành được. Dù tên ăn trộm có thể lấy bao nhiêu bước cũng chẳng thành vấn đề, các bước này sẽ chỉ là những bước của tên ăn trộm: chúng không thể dẫn người đó tới không ăn trộm được. Dù kẻ nói dối có lấy bao nhiêu bước cũng chẳng thành vấn đề, chúng sẽ chỉ là những bước của kẻ nói dối: người đó không bao giờ có thể đạt tới bất kì chân lí nào. Nhưng nếu dối trá hoàn toàn bị vứt bỏ, thế thì có chỗ người như vậy có thể tìm thấy bản thân mình sẽ là chân lí.

Cho nên cái có ý nghĩa trong cuộc sống này, cái tối thượng, không thể nào được đạt tới bằng nỗ lực của chúng ta. Do đó tôi không biết điều gì xảy ra cho tới khi nó xảy ra, và cho dù thế thì tôi cũng vẫn không hiểu nó có là việc xảy ra tôn giáo hay không. Làm sao tôi có thể hiểu nổi? Nhận ra và hiểu biết bao giờ cũng là điều được biết tới trước đây. Khi bạn tới, tôi nhận ra bạn là Tandonji, nhưng tôi có thể làm như vậy bởi vì tôi đã biết bạn hôm qua. Nếu như tôi đã không biết bạn trước đây, và nếu chúng ta đã gặp lần đầu tiên, việc gặp gỡ của chúng ta là làm quen, không phải là nhận ra.

Do đó, tôi không thể nhận ra điều xảy ra đó khi nó bùng nổ lên tôi. Điều duy nhất còn lại là ở chỗ cái gì đó mới đã xảy ra mà lại chưa hề được biết trước đây. Điều bị bỏ lại là điều này, rằng điều đã từng có đó bây giờ không còn nữa còn điều bây giờ đã xảy ra lại không có đó trước đây.

Phải mất thời gian để làm quen. Chính việc làm quen được biết tới chỉ bằng việc hỏi, "Bạn là ai và bạn là gì?" Việc làm quen này là rất lạ, bởi vì nó chỉ là với bản thân tôi. Chẳng cái gì đã tới tôi từ bên ngoài mà tôi có thể nhận ra. Thay vì thế, cái gì đó đã rơi rụng khỏi tôi. Cái còn lại là cái không biết, và tôi phải trở thành quen thuộc với cái đó. Cho dù thế thì việc làm quen này sẽ chẳng bao giờ hoàn thành cả, bởi vì mỗi ngày nó lại lấy một cái mới. Vào lúc chúng ta biết nó, nó trở thành mới hơn nữa. Đây là cuộc hành trình vô hạn của tri thức về cái ta. Nó là vô tận, vô thuỷ và vô hạn.

Tính tôn giáo không phải là mục đích chết, mà là mục đích tối cao. Nó cũng giống như dòng sông tuôn chảy: hàng ngày phong cảnh trên bờ sông thay đổi; hàng ngày hàng cây thay đổi. Đá và núi mới được trôi qua, và trăng mới và sao mới được thấy. Bất kì cái gì chúng ta đã biết hôm qua lại mất đi hôm nay. Trong kinh nghiệm tối cao này, người ta không thể nào nói rằng "Tôi đã đạt tới," rằng "Tôi đã hiểu ra," rằng "Tôi đã hoàn toàn biết cái cần biết." Nếu ai đó nói theo ngôn ngữ đó, người đó còn chưa đạt tới chút nào. Người ta chỉ đi vào trong kinh nghiệm đó. Người ta không đạt tới đích, bởi vì nó là vô tận. Nếu ai đó đi vào trong biển, người đó có thể nói rằng người đó đã đi vào, rằng bờ bị mất, nhưng người đó không bao giờ có thể nói rằng mình đã gặp biển - bởi vì bờ mới chưa bao giờ được tìm thấy, và mọi nơi, khắp xung quanh, chỉ có biển.

Cho nên người tôn giáo không thể viết thông điệp về việc đạt tới của mình và thành tựu của mình. Người đó chỉ có thể nói rằng cái cũ không có đó và rằng cái bây giờ đang xảy ra thì đang thay đổi mọi khoảnh khắc, mọi ngày. Hiểu theo nghĩa hẹp, nó là mới và lại mới. Không thể nói nó sẽ giống cái gì vào ngày mai, bởi vì bất kì cái gì nó đã là vào hôm qua thì không phải là cái đó vào hôm nay. Bất kì cái gì có đó hôm nay đang dần tan rã. Việc sống vô giới hạn này luôn làm mới bản thân nó mọi khoảnh khắc, chẳng bao giờ trở thành nhàm chán, là kinh nghiệm tôn giáo. Và chúng ta không bao giờ có thể làm các nỗ lực để đạt tới nó, mà chúng ta cũng không bao giờ có thể đạt tới nó đầy đủ.

Cho nên bất kì ai nói rằng mình đã đạt tới nó, chẳng bao giờ đạt tới nó được. Nhưng người nói rằng người đó cứ đạt tới nó mỗi ngày nhiều hơn, nhưng chẳng bao giờ đạt tới nó một cách đầy đủ, hay người nói rằng khi người đó đạt tới nó một cách đầy đủ, người đó sẽ nói, hay người nói rằng cái toàn thể vẫn còn chưa được đạt tới, mới là người duy nhất đã thực sự đạt tới. Chân lí là sao cho cái gì đó bao giờ cũng vẫn cứ còn lại để được biết, và vậy mà người ta cảm thấy rằng nó bao giờ cũng được biết. Ngôn ngữ chúng ta, do đó, diễn đạt mọi thứ một cách sai sót. Những người đi qua cuộc sống với mục đích - và nhiều người có thể làm như vậy - chưa bao giờ đạt tới.

Gần đây, ai đó tới và hỏi tôi liệu người đó có thể trở thành sannyasin được không. Tôi bảo anh ta, "Chừng nào bạn cảm thấy thích hỏi, đừng trở thành sannyasin, bởi vì thế thì một điều là chắc chắn: tính chất sannyas đó không phải là tự phát. Tính chất sannyas không được lấy; nó không thể được lấy. Một ngày nào đó nó sẽ tới với bạn. Thế thì bỗng nhiên bạn sẽ hiểu rằng bạn là sannyasin và rằng bạn không còn là cái bạn đã là." Thế rồi người đó bảo tôi rằng nhiều người đang "lấy" tính chất sannyas.

Với tôi, bất kì cái gì có thể được lấy bằng ý chí đều là giả. Tính tôn giáo có thể được mang là giả; tính tôn giáo người ta cố gắng để đạt tới là giả. Cuộc sống, cái chết, hận thù, bạo hành, bất hạnh, đau đớn và lo âu - tất cả những cái này không được chúng ta lấy: chúng đã tới. Sống chúng một cách toàn bộ đi, và từ kinh nghiệm, từ việc sống toàn bộ đó, siêu việt sẽ bắt đầu.

Chúng ta càng sống đầy đủ thì chúng ta càng thấy rằng chúng ta đang đi xa hơn và ra ngoài. Nó là cái gì đó giống thế này: một người đang chết đuối trong dòng sông. Nếu người đó cố gắng tự cứu mình, có lẽ người đó sẽ bị chết đuối. Nếu người đó chìm, thế thì người đó sẽ chìm hoàn toàn. Nếu người đó không cố gắng chút nào để bơi, thế thì sau khi đạt tới đáy người đó sẽ thấy rằng mình đã bắt đầu nổi lên. Người sẵn sàng chết chìm sẽ được cứu, còn người sợ chết chìm và người vật lộn chắc chắn sẽ chết chìm. Người chết nổi trên nước, còn người sống chìm xuống. Kĩ năng của thân thể người chết nằm trong sự kiện là nó không làm gì cả, và điều đó giữ cho nó trên bề mặt của nước.

Cho nên tôi lên trên nước giống như thân thể người chết. Tôi không làm gì cả vì nó, mà tôi cũng không nhận biết về nơi đang đi. Tôi không biết hôm nay nơi tôi đang đi, mà cũng không có câu hỏi nào về nơi tôi đi. Bây giờ bất kì nơi đâu tôi đi cũng đều là mục tiêu và nơi tôi tới chính là nơi tôi đã đạt tới. Bây giờ không có tìm kiếm. Nhưng tất cả những điều này đã không tới do bất kì lối rẽ ngoặt nào. Tức là, tôi chưa bao giờ lấy lối rẽ, mà cũng không có bất kì biến cố nào có thể được mô tả như biến cố mà đã đem tới bùng nổ. Nhiều biến cố giúp vào một cách tập thể - và thế thì nó xảy ra.

Trong thế giới này, tôn giáo đã trở thành dối trá lớn nhất, bởi vì mọi người nói rằng nó có thể được chấp nhận. Bất kì điều gì có thể được chấp nhận đều không thể nào lớn hơn chúng ta. Sau rốt, đấy chính là cái "tôi" sẽ chấp nhận nó, không phải thế sao? Và nếu cái "tôi" chấp nhận nó, làm sao nó có thể lớn hơn tôi hay vô hạn hơn tôi? Khi nó tới, chúng ta không có đó để hiểu thấu nó. Nó tới chỉ khi chúng ta mất. Chúng ta có gọi nó là gì cũng không thành vấn đề - gọi nó là chân lí, hay Thượng đế, hay chứng ngộ - và những khoảnh khắc của hư không như vậy, nó đơn giản hạ xuống.

Bất kì ai đã nhận được nó đều cảm thấy rằng nó là ân huệ của Thượng đế. Lí do cho việc nói như vậy là ở chỗ nó đã không tới theo nỗ lực của người đó. Không phải là nó được nhận chỉ bởi vì ân huệ của ngài, nhưng nó xuất hiện như vậy vì không có nỗ lực về phần chúng ta.

Đó là lí do tại sao tôi đã bắt đầu việc nói rằng chúng ta không thể tìm kiếm nó. Làm sao chúng ta có thể tìm kiếm Thượng đế mà tên và địa chỉ chúng ta chẳng biết, người mà chúng ta không thể nhận ra bởi vì ngài không được biết tới ở đâu đó? Làm sao chúng ta sẽ có khả năng tìm kiếm ngài? Nếu chúng ta biết ngài và nhận ra ngài, thế thì chẳng cần tìm kiếm. Do đó, tôi không thể nào tìm kiếm ngài được. Nhưng nếu trong khi tìm kiếm cái "tôi" tan biến, thế thì ngài sẽ tìm thấy tôi. Ngi biết tôi đủ rõ.

Có lẽ tôi đã được ngài tìm thấy thậm chí bây giờ, nhưng tôi là người đang chạy đuổi và chạy đuổi mà vẫn không mệt mỏi. Thậm chí bây giờ tôi không mệt mỏi, nhưng ngài sẽ đợi cho tới khi tôi sụp đổ hoàn toàn trong kiệt sức. Và tại đó nơi tôi sẽ bị vứt bỏ lại chính là lòng ngài.