Chương 8: Giáo dục, sự đầu tư tốt nhất

Những nhà giáo nổi tiếng đều biết rằng, quá trình không chỉ diễn ra trong lớp học, dưới sự giám sát của giáo viên. Ngày nay, những ai muốn thỏa mãn lòng khao khát nâng cao kiến thức hoặc tìm những thông tin thích hợp với ngành nghề của mình thường không phải là chuyện dễ dàng. Xa lộ sẽ cung cấp cho chúng ta nguồn thông tin vô hạn bạn yêu cầu vào bất cứ lúc nào và bất kỳ nơi đâu. Xa lộ là một triển vọng đầy hứa hẹn, bởi vì việc áp dụng công nghệ này vào ngành giáo dục sẽ mang lại nhiều lợi ích phù hợp cho mỗi lĩnh vực hoạt động xã hội.

Một số người lo sợ rằng công nghệ này sẽ làm cho nền giáo dục chính thức mất tính nhân tính của nó. Nhưng bất kỳ một ai, khi nhìn thấy các em vây quanh một máy tính, như các bạn và tôi đã làm năm 1968, hoặc quan sát cảnh sinh viên từ các châu lục khác nhau cùng tranh luận về một đề tài nào đó, sẽ thấy rằng công nghệ này sẽ nhân tính hóa môi trường giáo dục. Chính sức mạnh kĩ thuật đang làm cho việc học hành trở nên cần thiết này cũng sẽ làm cho nó trở nên thiết thực hơn và thích thú hơn. Các công ty hiện đang tự tái lập lại mình để có thể nắm bắt biết bao cơ hội sinh động do nền công nghệ sinh học tạo ra, vì thế cách thức tổ chức các lớp học rồi sẽ phải thay đổi theo.

Howard Gardner, một giáo sư ở trường Harvard, cho rằng trẻ con phải được dạy dỗ theo những phương thức khác nhau phù hợp với chúng, bởi vì từng cá nhân nhận thức thế giới theo những cách thức khác nhau. Nền giáo dục đại trà không thể đáp ứng được những phương pháp tiếp cận thế giới khác nhau của trẻ em. Gardner gợi ý rằng trường học nên có đầy đủ các loại hình giáo dục như "các lớp dạy nghề, về các công trình, dự án, và về các ngành công nghệ học'' nhằm đáp ứng yêu cầu đa dạng của học sinh. Chúng ta sẽ có thể khám phá nhiều phương pháp giảng dạy khác nhau, bởi vì các công cụ của xa lộ sẽ tạo sự dễ dàng để thử nghiệm và đo lường hiệu quả của chúng.

Ngày nay, nhờ công nghệ thông tin mà Levi Strauss & Co, đã có thể vừa sản xuất đại trà hàng loạt quần áo Jean nhưng lại rất vừa vặn với kích cỡ của từng cá nhân người sử dụng, công nghệ thông tin rồi cũng sẽ đưa phương thức vào trong ngành giáo dục. Giáo trình multimedia và các loại giáo cụ rất dễ sử dụng sẽ giúp cho giáo viên thực hiện dễ dàng chương trình giảng dạy mang tính đại trà nhưng rất phù hợp với nguyện vọng của từng cá nhân.

Cũng như đối với đồ Jean, phương pháp sản xuất đại trà nhưng phù hợp với từng cá thể sẽ được áp dụng thành công trong giáo dục, bởi vì máy điện toán sẽ giúp tinh chỉnh sản phẩm - trong trường hợp này là giáo trình - giúp sinh viên có thể theo học các chương trình phù hợp, và học theo khả năng tiếp thu nhanh chậm của mình. Điều này sẽ không chỉ diễn ra trong các lớp học. Bất kỳ một sinh viên nào cũng có thể áp dụng phương pháp học theo sở thích nhưng theo một khung học phí chung theo phương thức đại trà. Mời sinh viên đều có cơ hội cập nhật với các kĩ thuật tiên tiến nhất trong phạm vi ngành nghề của mình.

Mời thành viên trong xã hội, kể cả trẻ em, đều có thể khai thác thông tin một cách dễ dàng so với bất cứ người nào hiện nay. Tôi tin rằng với nguồn thông tin vô cùng phong phú và có sẵn như vậy sẽ kích thích lòng khao khát hiểu biết và trí tưởng tượng của con người. Giáo dục sẽ trở thành một ngành mang đầy đủ tính chất cá nhân.

Hiện nay có một số người lo ngại rằng công nghệ đó sẽ thay thế giáo viên. Tôi khẳng định rằng, điều đó nhất định sẽ không xảy ra. Xa lộ thông tin sẽ không thay thế hoặc làm giảm giá trị bất kỳ một tài năng giáo dục con người nào hiện đang rất cần cho những thách thức phía trước: các giáo viên tận tụy, các nhà quản lý đầy óc sáng tạo, các bậc phụ huynh, và dĩ nhiên, các sinh viên siêng năng nữa. Tuy nhiên, nền công nghệ này sẽ giữ vai trò trụ cột đối với giáo viên trong tương lai.

Xa lộ sẽ đúc kết và giới thiệu những công trình tốt nhất của vô số giáo viên và tác giả để mọi người cùng chia sẻ. Giáo viên sẽ có thể tận dụng nguồn giáo trình đó, và sinh viên sẽ có dịp khai thác tối đa nguồn thông tin phong phú trên xa lộ. Đồng thời, công nghệ này sẽ giúp mở rộng cơ hội được học hành đến những sinh viên không có điều kiện vào học tại các trường học tốt nhất. Nó sẽ khuyến khích các em thiếu nhi phát huy cao độ tài năng bẩm sinh của mình.

Tuy nhiên, trước khi áp dụng các kĩ thuật tiên tiến này vào trong ngành giáo dục thì việc trước mắt hiện nay là phải thay đổi cách nghĩ trong việc triển khai máy điện toán vào trong lớp học.

Nhiều người hiện hoài nghi về công nghệ giáo dục, bởi vì nó đã được phóng đại quá mức nhưng lại chưa làm gì được nhiều. Hiện nay, nhiều máy điện toán trong trường học không đủ mạnh để có thể sử dụng dễ dàng, và khả năng bộ nhớ của chúng không đủ theo yêu cầu hoặc chưa nối được mạng để nhằm thỏa mãn nhu cầu đang khao khát thông tin của giới trẻ. Từ trước đến nay, đứng về góc độ máy điện toán phục vụ giáo dục mà xét thì ngành giáo dục chưa có thay đổi mấy.

Sự chậm chạp trong việc đón nhận các kĩ thuật mới này của các trường học phản ánh khuynh hướng bảo thủ trong nhiều ngành có liên quan đến giáo dục. Nó phản ánh sự khó chịu hoặc thậm chí sự sợ hãi của giáo viên và các nhà quản lý, những người lớn tuổi hơn nhiều so với tuổi trung bình của học sinh. Nó cũng phản ánh ngân sách quá ư ít ỏi dành cho ngành giáo dục.

Các trường tiểu học hoặc trung học trung bình ở Hoa Kỳ đã bị tụt hậu rất xa so với các doanh nghiệp trung bình của Hoa Kỳ trong lĩnh vực ứng dụng công nghệ thông tin mới. Các trẻ em chưa đến tuổi đến trường đã có dịp làm quen với điện thoại di động với máy nhắn tin, và máy điện toán cá nhân trước khi bước chân vào các trường mẫu giáo, nơi chỉ có bảng đen và máy chiếu là đại diện cho nền kĩ thuật hiện đại.

Reed Hundt, chủ tịch Uỷ Ban Thông Tin Liên Lạc Liên Bang Hoa Kỳ bình luận về vấn đề này: "Có hàng triệu người sống trong hàng ngàn tòa nhà của đất nước này, hoàn toàn không có phương tiện thông tin liên lạc: không điện thoại, không truyền hình cáp, và không có cả triển vọng hứa hẹn nào về các dịch vụ thông tin liên lạc mới. Và người ta gọi chúng là những trường học"

Bất chấp những hạn chế đó những thay đổi đích thực vẫn cứ diễn ra. Nó sẽ không diễn ra một cách đột ngột. Xét về bề ngoài những mô hình giáo dục cơ bản vẫn được duy trì như cũ. Sinh viên sẽ tiếp tục đến lớp nghe giảng bài, nêu thắc mắc tham gia vào các hình thức họp tổ, nhóm ( bao gồm việc thực nghiệm), và làm bài tập về nhà.

Dường như có một sự nhất trí khá phổ biến là người ta sẽ trang bị thêm nhiều máy điện toán cho trường học, nhưng số lượng khác nhau tuỳ thuộc từng quốc gia. Hiện nay, mới chỉ có một vài nước như Netherland chẳng hạn, đã cung cấp máy điện toán cho tất cả trường học. ở Pháp, và một số nước khác, hiện nay hầu như chưa có nhưng chính phủ hứa sẽ trang bị các máy điện toán cho tất cả các trường học. Tại các nước Anh, Nhật, và Trung Quốc hiện nay cũng đang bắt đầu quá trình đưa công nghệ và thông tin vào trường giảng dạy quốc gia, chủ yếu là các trường dạy nghề. Tôi tin rằng rồi đây nhiều nước sẽ tăng cương đầu tư vào ngành giáo dục, và sẽ nâng cao số lượng máy điện toán trong các trường học bằng số lượng sử dụng trong các doanh nghiệp và gia đình. Chẳng bao lâu nữa, đối với các nước đang phát triển có thể chậm hơn, máy điện toán sẽ được trang bị cho tất cả trường học trên thế giới.

Giá bán phần cứng rồi sẽ giảm mạnh theo tốc độ tính từng tháng, và phần mềm phục vụ giáo dục sẽ rẻ hơn rất nhiều nếu mua với số lượng lớn. Hiện nay, nhiều công ty điện thoại và giây cáp ở Mỹ đã hứa sẽ nối mạng miễn phí hoặc giá rất rẻ cho trường học và thư viện trong khu vực của họ. Ví dụ, Pacific Bell đã tuyên bố sẽ cung cấp dịch vụ ISDN miễn phí cho tất cả các trường học ở California trong thời gian một năm, và TCL và Viacom đã nối cáp miễn phí cho trường học trong những khu vực họ phụ trách.

Mặc dù nhìn bề ngoài, các lớp học vẫn là những lớp học như trước, nhưng công nghệ thông tin sẽ cải tiến tất cả chi tiết bên trong. Các giảng đường sẽ được trang bị các tiện nghi diễn họa đa môi trường - và bài tập về nhà sẽ phải tham khảo rất nhiều tài liệu điện tử giống như trước đây sinh viên tham khảo sách giáo khoa vậy, thậm chí còn nhiều hơn nữa. Sinh viên được khuyến khích theo đuổi các lĩnh vực họ quan tâm đặc biệt và tạo được mọi điều kiện dễ dàng để thực hiện điều đó.

Mỗi học sinh có thể nêu câu hỏi riêng của mình và sẽ được trả lời ngay tức khắc trong mục thắc mắc của sinh viên. Mỗi lớp học sẽ được giành một số thời gian trong ngày để khai thác thông tin trên máy điện toán cá nhân dưới hình thức cá nhân hay nhóm. Sau đó, sinh viên sẽ nêu câu hỏi hoặc những thông tin mà họ khai thác để cá nhân chọn những câu tiêu biểu cần đưa ra thảo luận trước lớp. Trong khi sinh viên làm việc tại máy điện toán, giáo viên dành thời giờ giúp đỡ từng sinh viên hoặc các nhóm, nhờ vậy giáo viên sẽ ít tốn thời gian để chuẩn bị bài giảng mà chủ yếu tập trung vào việc tìm giải pháp giải quyết vấn đê sinh viên nêu ra.

Các nhà giáo dục, cũng như nhiều ngành khác trong nền kinh tế quốc dân hiện nay, ngoài những chức năng khác, là những người có trách nhiệm tạo mọi điều kiện dễ dàng cho sinh viên cho học tốt. Và cũng giống như nhiều ngành khác họ phải nhanh chóng thích nghi với điều kiện đổi mới. Tuy nhiên, không giống như một vài nghề khác, tương lai của ngành giáo dục thật vô cùng rực rỡ. Cũng giống như các sáng kiến, phát minh đã cải thiện điều kiện sống của con người, ngành giáo dục rồi đây cũng sẽ cần phải tăng nhanh lực lượng giáo viên. Lực lượng giáo viên, những người đem sự sáng tạo và nghị lực vào một phòng học, rồi sẽ phát triển nhanh chóng. Những giáo viên rồi đây cũng phải tạo dựng mối quan hệ chặt chẽ với học trò, bởi trẻ em vốn rất yêu mến thầy cô giáo, những người các em biết rất rõ rằng rất yêu thương chúng.

Tất cả chúng ta ai cũng đều có thầy cô giáo rất tuyệt vời. Tôi có một thầy giáo dạy môn hóa rất tuyệt vời trong thời tôi còn học tại trường trung học. So với môn vật lý, môn hóa hấp dẫn hơn nhiều. Trong môn sinh học lúc đó chúng tôi phải giải phẫu loài ếch - thật ra, chúng tôi chặt chúng thành từng miếng nhỏ - và thầy giáo thì chẳng giải thích gì cả. Thầy giáo dạy môn hóa của tôi rất hiểu biết về đề tài này và ông hứa sẽ giúp chúng tôi hiểu biết hơn về thế giới loài ếch. Sau đó, lúc khoảng hai mươi tuổi, tôi có dịp học cuốn sinh học của James D. Watson, tôi mới biết rằng kiến thức tôi thu thập được ở trường trung học lúc trước là sai. Sự hiểu biết cuộc sống là một chủ đề lớn.

Thông tin về môn sinh vật học quan trọng nhất chúng ta cần phải khám phá, bởi trong vài thập niên tới nó sẽ cách mạng hóa ngành y học. Cấu trúc DNA của con người giống như một chương trình máy tính, nhưng cao cấp hơn rất nhiều so với bất kì phần mềm nào đã từng được sáng tạo. Điều làm tôi ngạc nhiên là một thầy giáo đã biết cách làm bộ môn hóa trở thành một đề tài hấp dẫn vô tận đối với một học sinh như tôi.

Khi một giáo viên dày dạn với nghề soạn thảo được những giáo trình tốt nhất thì, xét cho đến cùng cũng chỉ có vài chục học sinh được hưởng lợi. Hiện nay, việc các giáo viên từ những địa điểm khác nhau cùng tham gia xây dựng một giáo trình chung là việc vô cùng khó khăn. Rồi đây, xa lộ thông tin sẽ giúp giáo viên có thể trao đổi các bài giảng và giáo trình, nhờ đó có thể chọn và phổ biến quá trình sâu rộng tốt nhất. Trong hầu hết mọi trường hợp, việc nghe giảng bài trên video là kém hấp dẫn hơn so với việc học trong một lớp học có giáo viên giảng bài. Nhưng đôi khi việc được nghe một giáo viên đặc biệt giảng một đề tài đặc biệt nào đó thông qua băng ghi hình cũng rất quan trọng.

Vài năm trước tôi và một người bạn phát hiện ra băng video ghi một loạt các bài giảng của nhà vật lý lừng danh, giáo sư Richard Feynman, tại trường Đại học Washington. Lúc chúng tôi nghe bài giảng này là đã mười năm sau khi Feynman giảng bài này tại Cornell. Nếu chúng tôi có diễm phúc được trực tiếp nghe ngay tại giảng đường, hoặc được hỏi ông vài câu qua phương tiện video chắc hẳn chúng tôi biết thêm được nhiều điều bổ ích. Cách giải thích hết sức rõ ràng, dễ hiểu về nhiêu khái niệm vật lý hay hơn bất kỳ một cuốn sách nào hay giảng viên nào tôi đã từng được nghe. Ông đã đưa chủ đề đi vào cuộc sống. Tôi nghĩ những ai đang học môn vật lý nên tìm nghe những bài giảng này. Khi xa lộ thông tin ra đời, những nguồn tài liệu vô cùng quý giá như thế này sẽ là nguồn thông tin vô tận cho giáo viên và học sinh.

Giả sử có một cô giáo ở Providence, Rhode Island, tìm được một phương pháp hữu hiệu để giải thích sự quang hợp, thì bài giảng của cô thông qua các phương tiện thông tin sẽ được các nhà giáo trên khắp thế giới tham khảo. Cũng có thể cũng có một số giáo viên bê nguyên xi các bài giảng từ trên xa lộ giảng bài cho lớp mình, nhưng số đông khác sẽ tận dụng phần mềm sáng tạo sử dụng, để bổ sung vào bài giảng của mình. Lúc đó, người ta sẽ dễ dàng nhận được ý kiến phản hồi của các nhà giáo khác để cải tiến bài giảng của mình. Chỉ trong một thời gian ngắn những giáo trình đã được cải tiến đó sẽ có thể đến được tất cả trường học trên thế giới. Người ta rất dễ dàng nhận biết giáo trình nào là giáo trình phổ biến nhất, bởi vì mạng có thể tính số lần chúng được truy xuất, hoặc bầu chọn giáo viên bằng các phương pháp điện tử. Các công ty muốn trợ giúp ngành giáo dục để có thể tặng bằng khen và phần thưởng bằng tiền mặt cho những giáo viên có giáo trình tốt nhất.

Thật vô cùng khó khăn cho một giáo viên để soạn và giảng bài có chiều sâu, và chất lượng cho 25 sinh viên, 6 giờ một ngày, 180 ngày một năm. Điều đó càng đúng nếu số giờ xem truyền hình để giải trí của học sinh tăng lên. Tôi hình dung ra cảnh một giáo viên về khoa học tự nhiên của một trường trung học 10 năm sau, đang giảng bài chẳng những về hệ thống mặt trời, mà còn giải thích lịch sử phát hiện ra nó. Khi cô giáo muốn chọn một bức ảnh, ảnh tĩnh, hoặc video là một tác phẩm nghệ thuật hoặc ảnh chân dung, của một nhà khoa học vĩ đại về mặt trời, xa lộ sẽ giúp cô chọn từ trong một danh mục chung về hình ảnh. Các đoạn phim trích và phim hoạt hình có liên quan từ các nguồn tài liệu có sẵn trên xa lộ.

Lúc đó chỉ cần vài phút là có thể có một giáo cụ trực quan bằng hình ảnh mà hiện nay có thể phải mất vài ngày mới có thể có được. Trong khi cô giáo đang giảng bài về mặt trời, các hình ảnh và các biểu đồ cần thiết sẽ xuất hiện vào những lúc thích hợp. Giả sử có một sinh viên hỏi cô giáo về xuất xứ của năng lượng mặt trời, cô giáo sẽ sử dụng các hình ảnh động về các nguyên tử hydrô và helium để minh họa, cô cũng có thể minh họa các tia sáng mặt trời, hoặc các vệt đen ở bề mặt trời hoặc các hiện tượng khác, hoặc cô có thể chiếu một đoạn phim video về năng lượng tổng hợp hạt nhân trên tấm bảng trắng. Giáo viên sẽ tổng kết các liên kết với các đài phục vụ trên xa lộ thông tin trước. Cô sẽ lập danh sách các liên kết trong sinh viên để trong khi nghiên cứu tại thư viện hoặc gia đình họ có thể xem lại tư liệu phù hợp với yêu cầu học tập.

Hãy hình dung cảnh một giáo viên trường nghệ thuật dùng một tấm bảng dạng số màu trắng để hiện thị quá trình phục hồi tác phẩm Bathers at asnières của Seurat. Bức tranh miêu tả một thanh niên trẻ đang nằm nghỉ bên dòng sông Seine trong thập niên 80 trên cảnh nền là những chiếc thuyền buồm và các ống khói tàu. Một giọng Pháp chính tông- Une baignade at asnières - và trình chiếu một sơ đồ ngoại ô Paris, với dòng chữ thị trấn Asnieres nổi sáng. Giáo viên cũng có thể sử dụng bức tranh để minh họa thời kỳ cuối cùng của trường phái hội họa ấn tượng. Hoặc cô cũng có thể sử dụng nó để phát triển các chủ đề rộng lớn hơn, như đời sống ở Pháp vào cuối thế kỉ 19, cuộc cách mạng công nghiệp hoặc thậm chí cách thức mà người có thể nhìn thấy ánh sáng màu trắng.

Giáo viên có thể trọ đến cái mũ màu vàng da cam của một nhân vật đứng bên phải của tác phẩm và nói, "Hãy nhìn vào sự rung động của cái mũ. Seurat đã đánh lừa đôi mắt. Cái mũ này màu đỏ, nhưng ông ta đã điểm thêm vài vét màu vàng và xanh. Các em sẽ không nhận thấy màu xanh trừ phi các em nhìn thật kĩ". khi giáo viên nói điều này, cái mũ được phóng to lên cho đến khi nhìn rõ các sợi của tấm vải bạt. ở độ phóng đại này các vết màu xanh trở nên rõ ràng hơn, và giáo viên giải thích rằng màu xanh là thành phần bổ sung của màu cam.

Một bánh xe màu sẽ xuất hiện trên tấm bảng trắng, và giáo viên hoặc chính tư liệu đa truyền thông sẽ giải thích: "Mời màu sắc trên bánh màu này được bố trí tương phản với tổng thể của bức tranh. Màu đỏ tương phản với màu xanh, màu vàng tương phản màu tím, và màu xanh da trời tương phản với màu cam. Do thói quen của mắt khi nhìn vào một màu sẽ tạo một dư ảnh của màu bổ sung của nó. Suerat đã dùng thủ thuật này để làm cho các sắc màu đỏ và cam của cái mũ sinh động hơn bằng cách làm mờ các điểm màu xanh".

Các máy điện toán được kết nối với xa lộ sẽ giúp cho giáo viên thực tập. Giáo viên vẫn tiếp tục cho bài tập về nhà, nhưng bài tập này sinh viên bị buộc phải tham khảo hệ thống tư liệu điện tử trên mạng. Sinh viên sẽ tự tạo các liên kết riêng của họ ứng dụng những tư liệu tham khảo thông qua các phương tiện đa truyền thông vào trong bài tập về nhà, và sau đó sẽ nộp bài bằng một đĩa mềm hoặc thông qua các xa lộ. Giáo viên có thể lập hồ sơ theo dõi việc học tập của từng sinh viên một, và có thể xem xét lại bất kỳ lúc nào hoặc cũng có thể trao đổi với các giáo viên khác.

Các chương trình phần mềm đặc biệt sẽ giúp tổng kết các thông tin như kĩ năng, sự tiến bộ và phát triển vọng của sinh viên. Một khi giáo viên có đầy đủ thông tin về sinh viên và tránh được nạn giấy tờ nhiêu khê, họ sẽ có thể dồn sức lực vào thời gian vào việc tìm hiểu và đáp ứng các yêu cầu của sinh viên đó. Thông tin này được đáp dùng để điều chỉnh bài giảng tại lớp cũng như thay đổi bài tập về nhà cho phù hợp với từng sinh viên. Giáo viên và phụ huynh học sinh cũng có thể nhận xét và thảo luận những đặc điểm cá biệt về tiến triển của con em một cách dễ dàng. Kết quả là, cùng với sự phổ biến của hội thảo video, tiềm năng của sự cộng tác giữa phụ huynh, bằng cách thông qua mạng, sẽ có điều kiện thuận lợi hơn để giúp đỡ con em mình, hoặc bằng cách lập các nhóm phụ huynh hỗ trợ nhau hoặc tìm trợ giúp cho con em mình.