Những người đi máy bay nhiều, không ai còn lạ gì cái cảm giác nôn nao khó tả, hụt hẫng, chao đảo, khi tầu lọt vào một cái mà tiếng nhà nghề gọi là... lỗ không khí. Tất cả mọi người trên tàu được yêu cầu cài giây lưng an toàn.

Trên đường bộ, khi chiếc xe mình đang đi ngon trớn trên đường, bỗng sụp hố cũng lắc lư, chao đảo, trồi lên sụp xuống. Đi tàu gặp sóng cỡ cấp 5, cấp 7 thì lúc đó, chả riêng mình, mà cả trời đất cũng quay cuồng, lộn ngược. Đi bộ dạo chơi, đang êm ái, bỗng khuỵu xuống vì một hố đất nhỏ.

Trong đời sống, có bao giờ chúng ta đang bước trong hoan lạc bỗng rùng mình một cái đã bước qua một cảnh giới khác, hoàn toàn trái ngược. Chắc chắn là có. Ai trong chúng ta cũng không thể tránh khỏi một lần trong đời cái cảnh huống ấy.

Đó là một cõi mênh mông, sâu thẳm, vô tận. Một cõi hoang vu lạnh lẽo mịt mùng. Một cõi chết. Cõi lòng trống không. Trái tim trống không... Ta chẳng biết nơi ta đang đứng là nơi nào. Không phương hướng nào cho ta lần tới. Tất cả đều là... không.

Những lúc như thế. Chúng ta làm gì, làm được gì? Chẳng làm được gì cả. Đó là lúc chúng ta cần một bàn tay. Một bàn tay để ôm lấy mặt... “Nghe bao nỗi đau trên một bàn tay...” (Trịnh Công Sơn). Hỡi ơi, nỗi đau thì vô cùng. Bàn tay thì quá nhỏ. Làm sao che hết. Cơn sầu dằng dặc. Chẳng biết có ai đưa một bàn tay cho ta.

Người ca sĩ, ngay khi cất tiếng hát bài đầu tiên, định mệnh đã nằm sẵn ở đó, trong tiếng hát đó. Tiếng hát vui. Cuộc sống tràn trề hoan lạc. Tiếng hát buồn. Dù cho cố cười cũng không ngăn được tiếng thở dài không chờ đợi.

Đời một người ca sĩ, ông trời sinh ngộ lắm. Nhìn vậy mà không phải vậy. Nghe vậy mà không phải vậy. Cũng cùng một khối óc đó, trái tim đó không giống như mọi ai. Nếu nói rằng nó không bình thường cũng được.

“Nó” không bình thường bởi “nó” phải như thế mới có thể đi vào nghiệp dĩ này. Khối óc, trái tim khác người thì tình yêu lại càng không thể giống. Phân tích tình yêu của một ca sĩ như mấy ông viết tiểu thuyết là trật bậy. Trật ngay trên căn bản bởi các ông ấy có phải là ca sĩ đâu. Đến ngay như những người có vợ là ca sĩ, còn không hiểu được, thì làm sao những người đứng khơi khơi bên ngoài lại có thể cho rằng nhiều điều họ viết về ca sĩ là đúng.

Tôi vẫn thường thán phục những khuôn vàng, thước ngọc của người xưa để lại. Duy có điều tôi không đồng ý lắm khi các cụ xưa đề án tử... cho là xướng ca vô loài. Không riêng gì ca sĩ mà ngay cả những người có tâm hồn và đời sống nghệ sĩ, cũng bị xã hội xem thường. Tuy cũng hiểu được một vài nhưng tôi vẫn có ý nghĩ là trong muôn vàn cái đúng của người xưa, ắt cũng có cái sai.

Xin đừng cho là tôi tự bênh vực cho nghiệp dĩ của chúng tôi vì há các cụ lại không biết rằng... chẳng có nghề nào xấu, chỉ có người xấu mà thôi. Tôi cũng không phủ nhận là mình cũng cảm thấy khó chịu khi thấy nghề nghiệp của mình bị chỉ trích. Song tôi cảm thấy mình đúng. Và cái đúng của chúng tôi là đã được đa số yêu thích. Chẳng còn câu trả lời nào đúng hơn.

Do đâu và bằng vào cái gì mà cho đến giờ này vẫn còn có những người khinh thường ca sĩ? Họ lãng mạn quá ư? Họ nhiều chồng quá chăng? Họ sống phóng khoáng ngoài những câu thúc cũ kỹ cả ngàn năm? Họ giang hồ, lang bạt, bất chấp lề lối xã hội? Tất cả đều đúng và đều sai.

Nghệ sĩ khác. Ca sĩ khác. Nghệ sĩ lớn hơn nhiều. Ca sĩ chỉ đơn thuần dâng hiến tiếng hát. Và có khi chỉ có thế. Người có tâm nghệ sĩ không nhất thiết phải biết hát, biết vẽ, biết làm thơ, làm nhạc. Chúng tôi chỉ mới đến bên cạnh hai chữ “nghệ sĩ” mà thôi. Bên cạnh là đủ cho trái tim của chúng tôi đập cùng một nhịp trong tình yêu. Yêu người và yêu mình.

Chúng tôi sống với mộng nhiều hơn thực. Mơ tưởng những điều đẹp đẽ. Thần tượng hóa tình yêu và người yêu. Chúng tôi yêu là cho. Cho hết. Không giữ lại. Không nghi ngờ. Không tính toán. Chỉ biết sống chết cho người mình yêu. Vì như thế, sự đòi hỏi của chúng tôi phải mạnh mẽ khác thường. Đòi hỏi được trả lại tình yêu như đã cho. Không gì ngoài tình yêu. Phải được trả lại nếu không hơn thì cũng phải bằng. Tình cho đi và nhận lại phải bằng nhau.

Nhưng khổ nỗi, người tình trong mộng, trên sách vở. Chúng tôi tìm ở đâu? Chúng tôi phải đi đâu để tìm cho đúng mẫu người mình mơ ước. Chân trời góc bể, chúng tôi biết tìm ở đâu. Thật ra chẳng phải chỉ có ca sĩ mới biết mộng mơ, sống lãng mạn. Mà hình như trong trái tim của tất cả những người đàn bà, đều gặp nhau ở điểm đó.

Tuy vậy, tình yêu vẫn đến với đời sống chúng tôi trong sự tương đối. Rồi từ đó, tùy theo khả năng và lý trí của mỗi người, cuộc tình lâu bền, đẹp đẽ hay tàn phai mau chóng. Với cuộc sống nội tâm sôi nổi, đầy nhiệt tình, thử hỏi mấy người có thể đáp ứng nổi. Cái khó, càng thêm khó. Cái thiếu lại mỗi ngày mỗi rõ ràng nhận ra.

Dĩ nhiên cuộc tình nào, khởi đầu cũng bằng tình yêu. Thứ tình của chúng tôi là loại tình nóng, mạnh mẽ như cuồng phong, như mưa sa bão táp. Phải có trong tay. Phải chiếm giữ cho được dù bất cứ giá nào. Chính vì yêu là yêu, yêu không tính toán, so đo hơn thiệt, nên có khi chúng tôi ôm hận. Thường là như thế.

Chẳng phải vì cũng là ca sĩ mà tôi nói hay, nhưng thật tình mà nói, tôi chưa bao giờ thấy ai yêu chồng... hơn ca sĩ. Người đàn ông nào có vợ là ca sĩ đều không thể phủ nhận được điều đó. Họ là những ông vua nhỏ. Muốn gì được nấy, nếu nói rằng... Sang nhờ vợ... điều này cũng không có gì quá đáng. Và không ai ngờ được rằng chính vì thế mà có những cuộc tình tưởng đời đời kiếp kiếp lại đổ vỡ, nhanh hơn và tàn nhẫn hơn.

Người đàn ông “may mắn” đến bất ngờ quá thường hay sơ sót. Họ ỷ lại, họ cho rằng khi người ca sĩ chịu ép mình trong vai trò làm vợ thì cũng có nghĩa là họ... mất quyền công dân.

Có ông cho rằng như thế mình là nhất rồi... the one and only... Muốn vo tròn, bóp méo vợ mình cỡ nào cũng được. Lâu ngày, người chồng nhận thấy vợ mình cũng chỉ là một người đàn bà như những người khác. Cái tình yêu thuở ban đầu không còn đằm thắm nữa. Một cuộc sống bình thường như trăm ngàn cuộc sống khác. Họ mặc sức tung hoành, tìm đến những nguồn vui mới, cờ bạc, rượu chè, ăn chơi thỏa thích và gần như quên mất vợ mình là ai.

Cái gì thì chúng tôi cũng chịu được nhưng đến cái “quên” mất chúng tôi là ai thì hơi kẹt. Bởi như đã nói, chúng tôi là những người suốt đời đi tìm kiếm một tình yêu. Chúng tôi không cần tiền, không cần đẹp trai, không cần chồng vì chăn gối. Chúng tôi chỉ cần tình yêu với những điều nhỏ nhoi, dễ thương của nó. Một cái hôn nhẹ của chồng trước khi ra khỏi nhà hay khi chồng về. Một cái nắm tay cũng rất nhẹ nhưng nói lên nhiều chia sẻ. Một lời thăm hỏi cũng rất nhẹ cho thấy sự lưu tâm của người mình yêu.

Cái gì chúng tôi muốn ở người chồng cũng rất nhẹ nhàng thơ mộng. Thuở ban đầu ra sao. Bây giờ và mãi mãi như vậy. Trong mái ấm gia đình, chúng tôi là một người vợ. Ra đường, chúng tôi không làm xấu hổ chồng. Thế thì tại sao, bởi vì đâu mà sanh chuyện. Có phải vì chúng tôi, sau khi cởi bỏ lớp phấn son sân khấu, đã chỉ sống trọn vẹn cho gia đình như mọi người đàn bà khác.

Ôi, tôi không hiểu tại sao ngang trái luôn luôn xảy đến với những người lúc nào cũng chỉ muốn an phận sống với cái ước mơ của mình. Vậy mà chúng tôi vẫn sẵn sàng chờ nỗi tuyệt vọng đến với mình, sẵn sàng rơi vào khoảng trống cô đơn mênh mông, bất tận. Tình yêu là một điều hoàn toàn mới lạ, không phải là sự tiếp nối. Cái đau của lần vấp ngã trước không làm cho chúng tôi trở thành gỗ đá, trái lại, sau mỗi thảm kịch, chúng tôi dường như có thêm nhiều chất liệu cho tiếng hát của mình, cho trái tim của mình.

Chúng tôi gửi niềm ai oán vào bài hát. Chúng tôi không biểu diễn nỗi đau. Bởi chúng tôi yêu thật thà nhưng lại gặp người không chung thủy. Thế cho nên suốt một đời, chúng tôi mãi mãi đi tìm cho mình một tình yêu. Thêm một lần yêu, chẳng phải là điều làm cho chúng tôi hãnh diện. Song vì bờ vai, vòng tay của người yêu bao giờ cũng là nơi chốn bình an chúng tôi muốn tìm đến.

Mỗi đứa một cảnh đời. Một tâm sự. Gặp nhau cười đó rồi khóc đó. Cười được lúc nào cứ cười vì không thể nào biết trước được cái gì chờ mình ở đằng trước. Khóc được với nhau lúc nào cứ khóc vì không phải lúc nào nước mắt cũng có thể chảy ra được.

Chúng tôi sống tự nhiên như thế, nhiều người cho là tụi tôi bừa bãi, phóng đãng. Phải nói là phóng khoáng mới đúng. Phàm những người làm các công việc có liên quan xa gần với nghệ thuật, thường có cuộc sống phóng khoáng. Không câu nệ, khắt khe. Không tủn mủn, bần tiện. Họ sống cởi mở, thích gần với thiên nhiên và thành thật.

Người ca sĩ có thể khóc ngay trên sân khấu vì bài hát đã chạm đúng mối thương tâm của họ. Người ca sĩ có thể gặm một khúc bánh mì Bưu Điện, có thể ngồi xuống lề đường ăn tô cháo trắng hột vịt muối hoặc dưa mắm, có thể lần mò tới chợ Đa Kao ăn dĩa cơm tấm, có

thể ngừng xe đường Duy Tân uống một trái dừa, ghé xe nước mía làm một ly hoặc bò vào Nguyễn Tri Phương ngồi trên những chiếc ghế lè tè sát mặt đất, ăn nghêu, sò, ốc, hến.

Ca sĩ chúng tôi là những người sống không mặc cảm tự ti hay tự tôn. Họ cũng không thích làm những điều khuất lấp trong bóng tối. Thích gần thiên nhiên cho nên họ yêu ánh sáng. Mà những người yêu ánh sáng đa số là ngay thẳng. Mặc dầu ca sĩ sống về đêm, nhưng ai cấm họ ghét bóng tối. Bóng tối đồng nghĩa với tội lỗi. Dĩ nhiên trong chúng tôi, không phải ai cũng hoàn toàn trong sạch, bởi đã là con người, mấy ai tránh được những giây phút yếu lòng, để từ đó sanh ra lỗi lầm.

Người ta cho là tội lỗi. Người trong cuộc lại rất vô tư, cho đó như là một điều tự nhiên, thánh thiện. Trái tim có cái lý của nó. Ca sĩ sống bằng trái tim nhiều hơn lý trí. Phải chăng vì vậy mà chúng tôi hay vấp ngã, chúng tôi hay thất vọng, chúng tôi hay buồn khổ. Chúng tôi cũng không cảm thấy cái điều chúng tôi làm là tội lỗi. Yêu đâu phải là một cái tội, dù có yêu người yêu của người khác, chúng tôi cũng nghĩ là mình vô tội.

Thoạt nghe, sẽ có người cười và bảo... “Vô lý, nhè ngay vợ, chồng người ta mà yêu, lại còn tự cho là đúng, là vô tội. Đúng là cái bọn lắm mồm.” Xin đừng để lòng thù hận hoặc cho chúng tôi cái nhìn thiếu thiện cảm, rẻ khinh. Cũng đừng xem chúng tôi là những người vừa đánh trống vừa ăn cướp. Già hàm. Thật lòng mà nói, khi yêu, chúng tôi nghe theo tiếng nói của trái tim. Chỉ biết là mình đang yêu, chứ không hề có ý chiếm đoạt của người khác làm của mình...

Số mệnh run rủi. Nghiệt oan kiếp nào khiến trái tim chúng tôi đập những nhịp đập sai lệch.

Đời ca sĩ thường là những mảnh đời trôi nổi, đáng thương. Rất ít người gặp may mắn, vuông tròn một chồng, một vợ tới cuối đời. Mà chắp vá thì đôi khi được, đôi khi không. Cái cảnh rổ, rá cạp lại đắng cay lắm chứ không huy hoàng gì. Nhưng có người chấp nhận sống cho qua, sống bằng tất cả cố gắng lý trí. Nhắm mắt, bịt tai, bịt miệng lại mà sống... Lâu rồi đời mình cũng qua. Đã qua quá nhiều chuyến đò. Đã quá trễ để làm lại từ đầu. Đã quá già để yêu lại từ đầu.

Vậy mà cũng chưa chắc đã yên. Ca nhạc sĩ chúng tôi luôn luôn mơ ước một tình yêu chân thật, một cuộc sống an lành. Và họ cũng luôn luôn tự nhủ... Lần này nữa thôi nhé. Cuộc tình sẽ yên. Cuộc đời sẽ yên... Nhưng mà không phải vậy. Không được như vậy. Lỗi tại chúng tôi chăng, những người mang nghiệp dĩ cầm ca? Chưa hẳn thế. Cây muốn lặng mà gió chẳng ngừng, thì làm sao bây giờ?

Có ai thức khuya mới biết đêm dài. Có đẻ mới biết đau. Có nuôi con mới biết cực. Có thương mới đau đớn lúc bỏ đi. Có yêu mới tự tử lên tự tử xuống. Có đoạn trường mới thương kẻ đoạn trường. Nếu quả đích thực, ca nhạc sĩ sống phóng đãng thì đã không có những tình huống ấy xảy ra.

Tình yêu vốn tự nó đẹp đẽ và thiêng liêng vô cùng. Chỉ bởi yêu không đúng chỗ, không đúng người nên cả hai ôm hận. Nhưng cứ thử hỏi, mấy người trong chúng ta, từ ca nhạc sĩ

đến người ngoài giới thoát được cảnh này. Đừng vội nói hay, nói giỏi. Ca nhạc sĩ tuy bị lên án nhưng họ lại chính là những người chung tình hơn ai hết. Và để đổi lấy những điều mơ ước, họ đã trả một giá rất đắt. Kể như họ là những người khá sòng phẳng, ngay cả trong lãnh vực tình cảm.

Chúng tôi thường chia sẻ với nhau, từng khóc với nhau, an ủi nhau bởi là đồng nghiệp, đồng cảnh ngộ. Nếu chúng tôi không thương nhau, chẳng lẽ người vợ, người chồng bạc bẽo kia lại thương chúng tôi sao? Tôi đã từng hơn một lần trải qua nên tôi hiểu và thông cảm nỗi đau của người khác. Tôi hiểu các bạn tôi như hiểu chính tôi vậy.

Nói ra đây là cảnh ngộ chung của chúng tôi, những người cùng một lứa tuổi, cùng một thời với nhau. Giờ đếm lại không có bao nhiêu. Những khuôn mặt tên tuổi ở đây, tôi chỉ biết dành cho họ sự quý mến sẵn có.

Đời sống mới ra sao, tôi không biết. Chứ như chúng tôi, yêu nhiều, hận nhiều mà tha thứ cũng nhiều. Người nghệ sĩ không nên để lòng thù hận – nhất là hận tình. Không còn yêu được nữa, không còn yêu nhau nữa, mỗi đứa đi một ngã, vẫn giữ lại cho nhau cái nhìn thiện cảm để không ngỡ ngàng khi bất chợt gặp lại. Điều này có được từ nếp sống phóng khoáng giản dị.

Nhiều người thắc mắc, cho là chúng tôi quá dễ dàng trong chuyện tình cảm. Không phải vậy đâu. Khi đã nhận thức được rằng không yêu nữa hoặc không được yêu nữa, chúng tôi chấp nhận giơ tay đầu hàng liền. Để bạn mình tự do ra đi. Vì không muốn bị làm phiền nên chúng tôi cũng không làm phiền ai cả. Vả lại, khi người ta không còn yêu mình nữa thì thôi. Có giết chết lại ăn thua gì. Thêm tội tình. Mà cứ sống thẳng thừng như chúng tôi, coi bộ lại khỏe. Chẳng có gì khuất lấp, mờ ám. Yêu nhau, cùng xây dựng hạnh phúc gia đình.

Không còn yêu nữa... Xin cho nhau... Chứng minh thư rồi đường ai nấy đi “Bận lòng chi nữa lúc chia tay”. Tất cả mọi chuyện đều diễn ra dưới ánh mặt trời.

Nói như vậy không có nghĩa là khuyến khích người ta yêu loạn lên, rồi bỏ nhau tùm lum hết, bất kể đạo đức con người. Ở đây tôi chỉ muốn nói lên khía cạnh đặc biệt tình cảm trong con người một ca, nhạc sĩ. Thẳng thắn, không gian dối. Có làm, có chịu. Một ăn, hai thua nhưng tràn đầy tình nghĩa. Để người phụ, chứ không bao giờ phụ người. Và lúc nào cũng mong mỏi tránh được cho mình cái cảnh: Yêu nhau rồi lại bằng mười phụ nhau.

Ừ, mà tại sao tôi lại để cập đến cuộc sống tình cảm của tôi và bạn trên mặt báo làm gì? Chả là mấy hôm nay, trời bỗng trở lạnh. Cái lạnh cuối Đông buốt từng thớ thịt, từng chân tóc. Một mình bó gối nhìn ra ngoài. Mặc dù cây đào kiểng nhỏ xíu trong chậu đang nở những bông hoa năm cánh xinh đẹp màu hồng, điểm chút nhụy vàng, tôi vẫn thấy trời đất, sao có vẻ ảm đạm thê lương quá. Giờ này ở Sài Gòn ngày xưa, vẫn còn đang là Tết. Lòng bỗng sinh nỗi nhớ nhà. Nhớ nhà thì hay buồn. Buồn thì hay kiếm chuyện. Nhìn quanh chẳng có ai để kiếm chuyện, bèn quay sang gõ máy...