Hẹn ước trên thuyền (Tam ngôn)

Thời vua Thần Tông nhà Tống, ở phủ Trường Sa, ông Thông phán Ngô Độ có một cậu con trai tên gọi Ngô Ngạn. Ngô Ngạn mới 16 tuổi đã có dáng vẻ nhân tài, phong lưu nhã nhặn, thi phú kinh sử thảy đều làu thông. Chỉ có một điều là chàng ta ăn uống quá nhiều, mỗi ngày ăn đến hơn mười cân cơm gạo, hơn hai cân thịt(4), uống hơn mười lít rượu.

4. Cân của Trung Quốc bằng 0,5 kg.

Tháng ba năm đó, ông Ngô Độ được đổi đi làm Phủ doãn Dương Châu. Lúc thuyền đến Giang Châu, bỗng gió lớn nổi lên, sóng dữ cuồn cuộn, mất bao công sức mới dạt được vào bờ. Cậu công tử họ Ngô thấy bên cạnh có một chiếc thuyền, trong khoang có cô gái dáng vẻ yêu kiều, vô cùng xinh đẹp. Chàng ta nhìn thấy là mê ngay, giận mình không thể lập tức bay đến cạnh nàng. Thế là nói với cha rằng: “Sao ta không buộc thuyền mình vào thuyền bên cạnh cho chắc hơn!” Ngô Phủ doãn nghe lời con, cho thuyền sát gần lại.

Thì ra trên thuyền cũng có một ông quan tên gọi Hạ Chương, vốn là huyện úy Tiền Đường, đang đi nhậm chức Ty hộ Kinh Châu.

Ngô Phủ doãn và Hạ Ty hộ ngày trước đi thi tiến sĩ đã có quen nhau, bèn sang chào hỏi. Hạ Ty hộ lại sang thuyền họ Ngô đáp lễ. Nhìn thấy Ngô công tử dung mạo hơn người, phong độ nho nhã, Hạ Ty hộ thấy thích, bèn bàn luận chuyện cổ chuyện kim với chàng ta. Ngô công tử đối đáp trôi chảy, Hạ Ty hộ khen ngợi không ngớt, trong bụng nghĩ thầm: “Người này trông đúng bậc anh tài, thật là xứng đôi với con gái mình”.

Trở về thuyền, ông đem chuyện Ngô công tử kể lại với phu nhân là Kim Thị, lại tán dương chàng ta nhiều hơn nữa. Cô con gái Tú Nga ngồi bên cạnh nghe nói cũng thầm thấy ái mộ.

Ngày hôm sau, sóng gió càng mạnh, dĩ nhiên là thuyền không sao đi được. Hạ Ty hộ bèn sai đưa thiệp mời hai cha con ông Ngô sang thuyền mình uống rượu. Ngô công tử từ hôm qua nhìn thấy Hạ tiểu thư tới giờ, lúc nào cũng thấy lởn vởn hình bóng của nàng, suốt đêm không ngủ được. Khi nghe nói Hạ Ty hộ mời sang, chàng ta mừng rỡ hết sức, lập tức theo cha ngay, hy vọng sẽ lại được nhìn thấy người đẹp.

Hạ tiểu thư nấp ở khoang sau, cũng lén nhìn về phía đằng này, thấy Ngô công tử thần thái hớn hở, bất giác nghĩ thầm: “Chàng công tử này đúng là phong lưu anh tuấn, ta mà lấy được thì lòng cũng mãn nguyện”. Nàng ta cứ đi đi lại lại trong khoang sau, chỉ tức mình không tới ngay được trước mặt chàng mà thổ lộ chân tình.

Đêm hôm đó, Hạ tiểu thư trằn trọc mãi không sao ngủ được. Lúc vừa mới chợp mắt, bỗng nghe thấy có tiếng ngâm thơ.

Thiên nhai do hữu mộng

Đối diện khởi vô duyên?

Mạc đạo hoan ngu tạm

Hoàn kỳ minh thệ kiên.

(Chân trời còn mơ ước

Đối mặt há vô duyên

Chớ xem là vui tạm

Quyết đợi lúc thề nguyền).

Hạ tiểu thư nghe xong rất đỗi vui mừng, nghĩ bụng lúc này đêm khuya tĩnh mịch, có thể cùng chàng gặp mặt. Thấy bọn a hoàn đều đã ngủ cả, nàng bèn khẽ khàng đẩy cửa khoang thuyền. Ngô công tử dường như đã đợi sẵn bên ngoài, vội bước vào ngay. Hai người gặp nhau, bao tình cảm mặn nồng không sao nói hết. Đang vui vẻ sung sướng, chợt một a hoàn tỉnh giấc, nó thấy có động liền la toáng lên. Mọi người đều chạy tới. Hạ tiểu thư để Ngô công tử nấp ngay trên giường. Nhưng con a hoàn nhìn thấy đôi giày ở phía dưới giường bèn kêu lên: “Có giày đây này, chắc là đang ẩn trên giường!”

Hạ Ty hộ tìm ra Ngô công tử, giận sôi lên, tóm anh chàng quẳng thẳng xuống sông. Hạ tiểu thư cũng chẳng biết xấu hổ là gì, la lớn lên rồi cũng nhảy luôn xuống nước.

Hạ tiểu thư bừng tỉnh, thì ra là một giấc mơ. Nàng toát hết mồi hôi, thầm nghĩ: “Lẽ nào ta và Ngô công tử không có nhân duyên với nhau sao?” Cứ nghĩ quanh nghĩ quẩn mãi, càng không ngủ được, bèn trở dậy đi đi lại lại trên thuyền, bất giác bước tới trước cửa sổ thuyền bên. Kéo mở cửa sổ, thấy Ngô công tử đang đờ người nhìn ra. Hạ tiểu thư vừa sợ vừa mừng, bèn lấy ra một tờ hoa tiên màu hồng, đề một bài thơ, lại rút trong tay áo ra chiếc khăn thêu bọc lại, cuộn thành một cuộn rồi ném qua. Ngô công tử hai tay đỡ được, khom người xuống vái một vái, sau đó mở ra xem. Chỉ thấy trên viết:

Hoa tiên tài cẩm tự

Tú phạ khỏa nhu trường

Bất phụ Tương vương mộng

Hành vân tại thử phương.

(Giấy hoa ghi chữ gấm

Khăn đẹp bọc tình ai

Mộng Tương vương chẳng phụ

Xin hãy nhớ phương này).

Bên cạnh lại ghi hàng chữ nhỏ: “Tối nay thiếp khêu đèn chờ đợi. Dùng tiếng dao cắt làm hiệu. Xin chớ lỗi hẹn”. Ngô công tử xem xong mừng quá, cũng đề một bài thơ ném trở lại. Hạ tiểu thư mở ra xem. Thấy đúng là bài thơ đã thấy trong giấc mơ, không sai một chữ nào. Hàng chữ nhỏ bên cạnh viết: “Được ban nhã ái, sao dám không theo!”

Đến tối, Ngô công tử y hẹn tới. Mọi chuyện đều y như trong mộng. Có điều khác là trong khi công tử và tiểu thư ngủ thì không ngờ là sóng yên gió lặng, lúc canh năm, thuyền nhổ neo đi. Khi Ngô công tử tỉnh dậy thì thuyền đã đi xa hơn mười dặm rồi. Chàng ta than thở: “Bây giờ làm sao đây?” Hạ tiểu thư vội bảo: “Khẽ chứ, đừng để bọn a hoàn nghe thấy”. Ngô công tử nói: “Đừng có giống như trong giấc mộng là được”. Câu nói khiến Hạ tiểu thư nhớ ra, nàng bèn giấu đôi giày của Ngô công tử đi, rồi nói: “Thiếp có cách này: bây giờ ban ngày chàng nấp xuống dưới khoang thuyền, thiếp thì nói bị bệnh không ra ngoài, mẹ thiếp nhất định sẽ cho mang cơm vào. Khi thuyền đến Kinh Châu, nhân lúc người đông nhộn nhạo, chàng hãy trốn đi, trở về Dương Châu, rồi sau đó hãy tới cầu hôn. Nếu cha mẹ thiếp bằng lòng thì tốt rồi, nếu không bằng lòng, thiếp sẽ thực tình nói hết, chắc cha mẹ sẽ nghe theo”. Ngô công tử ngẫm nghĩ, đành phải làm như vậy.

Thế là ban ngày, Ngô công tử co người nấp dưới khoang thuyền. Lúc ăn cơm, Hạ tiểu thư bảo mọi người đi ra hết rồi gọi chàng ra ăn.

Thế nhưng chàng này ăn khỏe kinh người, phần cơm của tiểu thư sao no được cái bụng ấy. Thế là Hạ tiểu thư cứ kêu bụng đói, bụng đói. Hạ phu nhân bèn sai người đem đến gần mười bát cơm và thức ăn. Hạ tiểu thư đưa vào Ngô công tử ăn hết sạch luôn. Từ đó cứ mỗi ngày ba bữa, bữa nào cũng vậy. Ông bà Tư Hộ thấy con gái nói bị mệt mà sao ăn cơm lại nhiều thế, hay là bị bệnh quái lạ gì đây?

Một hôm phu nhân đến phòng con gái, bỗng nghe thấy có tiếng ngáy, trong bụng sinh nghi. Hạ tiểu thư thấy thực sự không giấu mãi được, bèn bảo a hoàn ra ngoài rồi đóng cửa lại, nói thật mọi chuyện với mẹ. Hạ phu nhân nghe xong vừa giận vừa buồn, định làm ầm lên, nhưng rồi lại không nỡ, chỉ nói mấy câu rồi đi ra, đem mọi chuyện nói cho Hạ Ty hộ biết.

Hạ Ty hộ giận muốn xỉu nói: “Thôi, thôi, đồ con gái mất nết ấy, làm chuyện xấu xa như vậy thì giết chết nó đi cho sớm!”

Phu nhân nghe nói vậy sợ quá, vội xin: “Chúng ta chỉ có một chút cốt nhục đó, nếu giết chết đi thì còn có ai nữa? Ngô công tử cũng là người tài mạo song toàn, chỉ trong một lúc hồ đồ mà làm chuyện sai quấy như vậy. Sao ta không bảo cậu ta về viết một lá thiếp cầu hôn đưa tới, rồi cho chúng lấy nhau chẳng tốt hơn sao?”

Hạ Ty hộ nghĩ đi nghĩ lại mãi rồi đành làm theo phu nhân. Ngay tối hôm đó, ông khẽ khàng sai người đưa Ngô công tử trở về. Lúc sắp đi, ông thì thầm trách mắng: “Tôi cứ tưởng cậu là người trẻ tuổi học rộng, sau sẽ thành đạt, không ngờ cậu lại làm những chuyện thế này thật là làm nhục gia môn nhà tôi. Lẽ ra tôi định quẳng cậu xuống sông cho xong chuyện, song tôi nghĩ đến cha cậu nên tha mạng cho cậu thôi. Bây giờ cậu về nhà rồi, nếu đạt được công danh, tôi sẽ gả đứa con gái mất nết đó cho cậu, nếu cậu không có chút chí khí đó thì đừng có hòng mong gì hết”.

Nhà họ Ngô vốn đã rối như mớ bòng bong, nay cậu công tử về nói rõ mọi chuyện, cả nhà bèn mắng chửi cho một trận.

Từ sau đó, Ngô công tử ngày đêm chịu khó học hành, đến khi có khoa thi, cậu ta lên kinh đô, thi đỗ tiến sĩ, sau được bổ làm Huyện Doãn huyện Tương Đàn, phủ Kinh Châu.

Quan huyện họ Ngô bèn chọn ngày lành, đón Hạ tiểu thư về làm vợ. Từ đó, vợ chồng thương yêu nhau, cùng sống hạnh phúc đến lúc bạc đầu.

Hộ hoa sứ giả (Tam ngôn)

Thời vua Nhân Tông đời Bắc Tống, ở thôn Trường Lạc phía ngoài cửa đông phủ Bình Giang tỉnh Giang Nam có một ông già tên gọi Thu Tiên. Ông già này yêu hoa như yêu mạng sống, nên mọi người gọi là “Lão mê hoa”.

Nơi ông ở là một căn nhà tranh, sáng sủa gọn gàng vô cùng sạch sẽ. Phía ngoài là một cái sân rộng có bờ ao vây quanh. Trong sân trồng đầy các loại hoa bốn mùa đủ loại rất đẹp. Ngày ngày ông già đều quét sạch hoa rụng rồi lấy nước tưới hoa.

Vì ông yêu hoa nên ông rất giận kẻ nào đến bẻ hoa. Ông nói: “Hoa chỉ nở mỗi năm một lần, mỗi lần chỉ có mấy ngày, rồi sau đó là trải qua ba mùa lạt lẽo. Lúc hoa tươi nở rộ đón gió rung rinh là quý hiếm lắm, thế mà lại bẻ cành ngắt bông đi thì thật là quá nhẫn tâm”.

Cũng chính vì sợ người vào hái hoa nên ông rất ít khi cho du khách vào sân chơi.

Một hôm, sau giờ ăn sáng, Trương Ủy là một tên càn quấy trong thành dẫn một tốp đến uống rượu ở gần thôn Trường Lạc. Rượu ngà ngà say, chúng đi la cà chơi, chợt đến trước cổng nhà ông già Thu. Nhìn thấy những cành hoa tươi mơn mởn trên bờ giậu, bọn chúng bèn lớn tiếng gọi cửa.

Ông già Thu Tiên đang uống rượu một mình dưới hoa, mới bước ra nhìn, thì thấy năm, sáu gã hơi rượu nồng nặc, bèn ngăn lại ngay từ cửa và hỏi: “Các chú có việc gì?” - “Việc gì à? Ngắm hoa thôi”. Trương Ủy mặt mày ngạo mạn, đẩy mạnh vào ngực Thu Tiên một cái, mấy thằng hung hãn kia cùng ào vào.

Trong vườn nở đầy những hoa quý, hoa lạ. Bọn Trương Ủy đến trước khóm mẫu đơn, thấy bông hoa lớn bằng cái đĩa, tươi đẹp rực rỡ, bèn xô nhau tới ngửi. Ông già rất giận nói: “Xin đứng xa ra một chút mà ngắm!” Trương Ủy còn đang tức vì vừa rồi ông già không cho vào, nghe nói vậy bèn vừa vít từng bông xuống vừa ngang ngược nói: “Ngửi một chút thì sao nào? Ông không cho, ta cũng cứ ngửi!” Ông già tức giận song không dám nói gì, nghĩ bụng chắc chúng xem một lúc rồi sẽ đi thôi. Nào ngờ gã Trương Ủy này đến nơi đẹp đẽ, cứ nhất định phải uống rượu dưới hoa mới chịu.

Chúng uống đang hăng, chợt Trương Ủy nẩy ra một ý nghĩ ngốc nghếch. Hắn hỏi ông già Thu Tiên: “Cái vườn này ông có bán không?” Ông già kinh ngạc nói: “Đây là sinh mạng của lão mà, không khi nào!”

Trương Ủy nói: “Sinh mạng sinh miếc gì? Nếu ông không có chỗ nào ở thì cứ ở lại đây, giúp tôi quản lý cái vườn này”. Cả bọn nói hùa theo: “Vậy thì đúng là việc may trời cho, ông già có phúc rồi đấy!”

Thu Tiên nghĩ có lẽ bọn chúng uống say nên nói lung tung vậy thôi, chi bằng hãy cứ dỗ cho chúng đi đã rồi tính sau, bèn nói: “Nếu ông muốn mua thì hãy đợi mấy ngày chứ đâu có gấp như vậy được?”

Lúc này, cả bọn đều đã say khướt, đứng dậy ra về. Thu Tiên vội vàng tiễn chúng. Gã Trương Ủy trước lúc đi còn định ngắt một bông mẫu đơn, nhưng Thu tiên đã chồm tới giữ lại, nhất định không cho hái. Gã kia ngượng quá hóa giận, bèn đẩy ông già ngã quay xuống đất rồi cấu hái lung tung trong bụi hoa. Ông già Thu Tiên thấy đau lòng quá, bèn bò dậy giơ đầu húc thẳng vào Trương Ủy. Trương Ủy bị ngã chổng kềnh xuống đất. Hắn bò dậy, cáu tiết phá bụi hoa không còn lấy một bông. Lúc này, mọi người xung quanh kéo tới. Thấy tình thế bất lợi, Trương Ủy vớt vát một câu: “Mau để lại cái vườn cho ta, nếu không thì rồi ông sẽ biết!” Nói rồi cùng bọn kia nghênh ngang bỏ đi.

Bọn chúng đi rồi, ông già nhìn cảnh hoa tàn lá rụng đau đớn quá khóc òa lên, vừa khóc vừa nói: “Hoa ơi, ta một đời chăm sóc gìn giữ cho mi, không ngờ hôm nay để mi bị khổ nạn thế này!”

Bỗng nhiên có tiếng người cất lên ở phía sau: “Ông Thu, làm gì mà ông khóc đau đớn như vậy?”

Ông già quay lại, thấy một cô gái trẻ xinh đẹp, bèn hỏi: “Cô nương là người ở đâu? Đến làm gì vậy?” Cô gái nói: “Cháu ở ngay gần đây, nghe nói trong vườn ông, hoa mẫu đơn đang nở rộ nên cháu đến xem hoa”. Vừa nghe đến hai tiếng “mẫu đơn”, ông già càng thấy đau lòng khôn xiết. Cô gái biết rõ chuyện bèn nói: “Tổ nhà cháu có phép thuật, có thể khiến hoa rụng lại liền cành, lần nào cũng linh nghiệm”.

Ông già Thu vội vái lạy nói: “Nếu cô nương làm được diệu phép đó thì lão già này không có gì báo đáp, chỉ xin mời cô nương từ nay luôn đến đây thưởng hoa”. Cô gái nói: “Ông chớ có vái lạy, hãy đi lấy một bát nước trong lại đây”.

Ông già cuống quít đi lấy nước, bụng nghĩ: “Chưa chừng cô ta thấy mình khóc tội quá nên đùa mình đấy thôi”. Đến lúc ông múc được nước tới thì những bông hoa đã liền lại với cành, còn cô gái thì biến mất. Ông già báo tin đó cho mọi người xung quanh. Họ đến thấy quả nhiên như vậy ai cũng bảo là ông đã gặp được tiên.

Hôm sau, vừa mới sáng sớm, Trương Ủy lại tìm đến ông già Thu Tiên đòi mua vườn hoa. Vừa ra khỏi cửa, hắn nghe nói Thu Tiên được tiên giúp, khiến hoa đã rụng lại liền cành. Hắn không tin, dẫn một bọn đến thẳng cửa vườn, nhìn xem, thấy đúng là như vậy. Hắn bỗng nghĩ ra một kế, quyết đi báo quan, nói là Thu Tiên dùng yêu thuật để mê hoặc mọi người. Hắn cho rằng sau khi Thu Tiên bị bắt, thì cái vườn này có thể về tay hắn.

Mấy ngày sau, quả nhiên có một sai nha tới bắt ông già đi. Trương Ủy chờ họ đi rồi, đem một tốp đến khóa ngay cửa vườn lại. Sau đó, hắn tới nha môn, thấy quan huyện đã bắt đầu xét án. Quan đập bàn quát: “Tên yêu quái to gan, dám mê hoặc dân chúng, sự thực thế nào còn không mau khai ra!”

Thu Tiên không hiểu đầu đuôi ra sao, bèn nói: “Tiểu nhân nhà ở trong thôn Trường Lạc, có phải yêu quái gì đâu, cũng không biết yêu thuật gì cả”. Quan huyện nói: “Hôm qua ngươi đã dùng yêu thuật khiến hoa rụng lại liền cành, có chuyện ấy không?” Lúc này Thu Tiên mới rõ, thì ra là Trương Ủy đã thọc gậy bánh xe. Ông mới đem chuyện hắn đòi chiếm vườn hoa và được tiên nữ xuống giúp kể hết một lượt. Quan huyện chẳng những không tin mà còn hạ lệnh đem Thu Tiên khảo hình. Đúng lúc đó, quan huyện bỗng thấy choáng váng, xuýt bổ nhào từ trên ghế xuống. Ông ta chỉ đành sai giam Thu Tiên vào ngục để ngày mai xét xử.

Thu Tiên nuốt nước mắt mà đi vào nhà giam. Đến đêm, nằm trên giường tù, chân tay không động đậy được, ông nghĩ: “Chẳng biết vị tiên nào đã cứu hoa của tôi nay tôi lại bị kẻ xấu hãm hại thế này. Nếu thần tiên thương lão già Thu Tiên này thì hãy cứu mạng cho, tôi xin bỏ nhà mà nhập đạo”. Đang nghĩ như vậy thì thấy vị tiên nữ hôm trước lãng đãng đi tới, giơ tay khẽ trỏ một cái, gông cùm lập tức rời ra. Thu Tiên bò dậy, bước tới khấu đầu nói: “Dạ xin hỏi tiên nữ tôn tính đại danh là gì?” Tiên nữ đáp: “Ta là thủ hạ của Vương Mẫu ở cung Dao Trì, chuyên coi về hoa. Thấy người thành kính yêu hoa nên ta đã cho hoa rụng liền lại với cành, không ngờ khiến người bị kẻ xấu hãm hại. Đó là do số người có cái nạn đó, ngày mai sẽ giải được.” Nói xong bảng lảng bay đi. Thu Tiên định chay theo mới thấy là chân tay mình bị cột chặt trên giường tù. Thì ra là một giấc mơ.

Trương Ủy thấy Thu Tiên bị giam vào ngục, trong lòng rất vui sướng. Đêm hôm đó bọn hắn lại kéo đến chỗ Thu Tiên, ai ngờ trong vườn hoa, hoa rụng đầy đất, không hề thấy cảnh như lúc ban ngày. Hắn ngồi phịch xuống dưới những cây hoa uống rượu. Uống đã ngà ngà, bỗng một trận gió lớn nổi lên, thổi vào những cánh hoa đứng dựng cả lên, thoắt cái đã biến thành những cô gái chỉ cao mấy tấc. Bọn Trương Ủy kinh hãi, la lên: “Chuyện quái lạ”. La chưa dứt lời, đã thấy các cô gái đung đưa theo gió, rồi cô nào cũng cao dần lên, hình dáng xinh đẹp, áo quần rực rỡ. Một cô áo dài đỏ bắt đầu nói: “Chị em chúng ta ở đây đã hơn mười năm rồi, được Thu công chăm sóc, không ngờ bị bọn điên rồ các ngươi tàn hại, rồi các ngươi lại còn hãm hại cả Thu công. Hôm nay là ngày chúng ta đến báo thù đây.” Các cô khác đồng thanh nói: “Em nói đúng đấy, chúng ta mau ra tay đi thôi!” Nói rồi, nhất tề vung tay áo lên, chỉ thấy một trận gió mạnh ào tới, khí lạnh thấu xương. Cả bọn kêu rống lên là có ma rồi cuống quít bỏ chạy, đứa thì bị vấp đá lộn nhào, đứa thì vướng cành cây bổ chửng. Trương Ủy kinh hoàng luống cuống sẩy chân ngã luôn vào hố phân, bốn vó chổng lên trời, thật đáng đời đáng kiếp.

Ngày hôm sau, quan huyện đang sắp sửa thăng đường, bỗng nghe tin Trương Ủy đã chết trong vườn hoa, lại nhớ chuyện hôm trước mình bỗng dưng choáng váng, mới hiểu ra, lập tức cho thả Thu Tiên.

Ông già Thu Tiên về đến nhà, thấy hoa mẫu đơn vẫn nở rộ như cũ. Từ đó trở đi, ông càng yêu quí hoa hơn và càng chăm chú nuôi dưỡng cho hoa.

Về sau, Thiên đế biết chuyện, bèn mời ông già lên trời, phong cho làm chức Hộ hoa sứ giả, chuyên trông coi các loài hoa trong chốn nhân gian.