Tuấn nhìn bức tường xám rùng mình. Chính bức tường xám ấy đã ám ảnh chàng không biết bao nhiêu lâu. Khi bỏ đi chàng tưởng bức tường ấy đã không còn nữa, chàng đã thoát ra, nhưng lớn lên, chung sống giữa đám đông, giữa sự thật chàng lại cảm thấy như có một bức tường khác, một bức tường cũng màu xám nhưng nó chắc quá, cao quá chàng thấy khó vượt được, hay chính bức tường cũ đã được mang ra đó. Chàng đã nhủ thầm bên tay người yêu: có lẽ nhờ đôi cánh của tình yêu anh sẽ bay qua được. Nhưng dù có tình yêu bức tường vẫn cao sừng sững và một tiếng nói ở đâu đó lại vang lên trong óc chàng: đôi cánh của chúng ta là một đôi cánh bằng sáp được ráp lại bởi ước muốn, và hy vọng. Nhưng đôi cánh đó không phải là đôi cánh trắng bạc của tình yêu, của hạnh phúc, của may mắn – mà đó chỉ là đôi cánh quạ đen, của con cú nâu, con cắt xám... Những đau khổ, bất hạnh, thù oán cho nên dù được ráp lại thành đôi cánh cũng không đủ sức cất lên vì nặng nề. Cho dù cố gắng giả tạo cất được lên ánh sáng của sự thật cũng làm đôi cánh ước vọng rã tan thành nước và thân xác nặng nề của chúng ta vẫn trơ ra và rụng xuống.

Tuấn ngồi rũ rợi nhắm đôi mắt không muốn nghĩ gì nữa. Tiếng bước chân vào ở phía sau rồi dừng lại:

- Mày còn vác mặt về cái nhà này làm gì nữa. Tiếng Thạch nói như một mũi dao nhọn kề vào gáy Tuấn. Một cảm giác ớn lạnh chạy từ cổ xuống chân. Chàng ngồi yên, mắt nhìn xuống bàn tay mình mở dưới lòng. Chàng yên tâm sau khi nghe tiếng Thạch nói. Chàng thấy những tiếng động trôi lờ đờ tới bức tường xám rồi quay lại quanh co rồn rập và trở thành những mũi tên bằng bún ước nhều nhệu tới dính quanh người chàng. Không khí yên lặng đứng im.

Thạch muốn bước thêm một bước đủ cho chàng đưa hai tay ra chẹt lấy cổ Tuấn. Nhưng không khí như khô đặc lại làm chân chàng không đủ sức cử động. Chàng nhìn vào miếng da cổ trắng của Tuấn và hình dáng Tuấn ngồi yên không nhúc nhích. Sự yên lặng vây quanh. Cả hai người đều nghe thấy tiếng bà mẹ nói chuyện với Nhược ở trong phòng, những âm thanh nhỏ và nhẹ lên tiếp nhau không rõ ràng.

- Mày tưởng mày cao thượng lắm sao, mày không đi khỏi rồi đừng trách.

- Anh giết tôi là cùng chứ gì.

- Tao không anh em với mày? Mày không có chút liên lạc gì với gia đình này cả.

- A, thì vậy đó. Quyền của anh là để nói như vậy, còn quyền của tôi là ngồi ở đây. Anh có sức anh cứ giết tôi.

- Giết mày làm gì cho bẩn tay. Có hơi để giết mày tao đã giết khối thằng. Nhưng để nguyên chúng mày cũng chết, chết một cách thảm thương vì đào thải.

- Dù thế tôi còn sức để về đây.

- Tao lạ gì, mày về là cốt đòi chia cái gia tài này rồi mang nó bán để ăn chơi trụy lạc. Tàn rồi, tàn rồi, bởi tao biết quá. Mày có biết cái gia tài này của ai không?

- Của mẹ.

- Không.

- Thì dễ của bố anh.

- Cũng không phải.

- Của anh chắc. Tôi muốn được cười một chút. Gia tài này là của mẹ, hiện thời là của mẹ, trong đó có một phần của tôi, của các em và của anh. Không ai được độc quyền về gia tài này. Tôi nói cho anh biết vậy.

- Không phải của mẹ, cũng không phải của tao, không phải của ai hết. Nó là của những người khác, những người đã bị bóc lột, bị hà hiếp. Mồ hôi nước mắt của những người nghèo khổ mà bố mẹ đã lợi dụng để dựng lên.

- Thế còn cái thân anh, có lẽ cũng là mồ hôi nước mắt của người nghèo khổ nữa. Hay, hay lắm. Tiếng nói của Tuấn kéo dài những tiếng nhọn, chàng đưa hai tay nắm lấy nhau. Chàng muốn đứng dậy nhưng cố dằn xuống. Chàng cúi khom, chiếc lưng gầy cong. Chàng dí chân xuống đất làm thành từng vết hằn:

- Lúc rời khỏi căn nhà này tôi đã nói ở đây, chính ở giữa những bức tường này, dưới nụ cười của bố anh ở trên bàn trước hờ kia. Cũng như trước mặt mẹ, tôi nói thẳng là nếu tôi bỏ đi chính anh sẽ là người giết mẹ. Anh sẽ theo chân bạn hữu anh mang mẹ ra lên án một cách hăm hở như kết án kẻ thù. Có chi cả đống xương của bố anh nữa. Và tất cả chúng tôi, đàn em của anh, sẽ chẳng bao giờ được anh thương xót. Cũng may các anh chưa nắm được sức mạnh...

Tôi chịu phận tôi như kẻ bạc nhược, nhưng tôi hành động theo lương tâm, cũng vì những nhỏ nhặt đó tôi đã quanh quẩn chịu đựng mười mấy năm trời ở trong căn nhà này. Tôi chịu phận con ghẻ. Tôi chịu phận em. Và tôi chịu như cái thành phần lạc hậu trước anh, nhưng tôi tin tôi hành động đúng và anh sai – hành động của anh không phải là hành động của người... Tôi về đây là bởi sức kêu gọi của thâm tâm, tôi vế để chia sẻ quá khứ, nhớ lại lịch sử xem tại sao tôi đã hành động trong sự quanh quẩn. Tôi về không phải chủ tâm chia xẻ cái gia tài này ra làm từng mảnh để bán cho kẻ lạ, hay cầm cố. Phân xẻ ra rồi nó không còn gia tài của mẹ nữa. Tôi về để nhận là một người con có cha mẹ. Nhận là một người có anh em. Như thế không ai có quyền chia xé cái gia tài này được. Tôi ngồi đây nhận chịu mọi thử thách...

- Mày định lung lạc tao hả? Vô ích. Bởi lẽ gia tài này không dính dáng gì đến mày cũng như những đứa khác. Mẹ chết đi nó là của tao.

- Bây giờ là của mẹ. Đã là của mẹ thì không của riêng ai. Bố anh đã gây dựng nhưng không giữ gìn nó. Mẹ đã sống với bố tôi. Mẹ sống được nhờ nhiều người. Nhờ ngay cả các con của mẹ. Nhưng như anh bảo đâu phải là của bố anh, của mẹ, hay của anh mà của những gì gì kia mà. Những di sản nói cho cùng không phải của riêng ai. Nhưng nó thuộc những ai giữ gìn và bảo vệ nó. Nó kế tiếp lưu truyền, chẳng ai chết còn mang đi được. Anh đừng đứng nhìn tôi như thế. Anh tưởng tôi không nhìn thấy đôi mắt cáu giận của anh sao. Anh cứ ngồi xuống trước mặt tôi. Tôi còn đủ bình tĩnh để nói chuyện với anh.

Thạch ra trước cửa đứng vịn tay lên tường nhìn ra phía ngoài đường, tiếng nói của chàng loãng đi:

- Tao không thèm ngồi với mày, mày nên hiểu vậy.

- Anh tưởng tôi khoái ngồi với anh sao? Ít ra chúng ta cũng đã sống chung với nhau, anh làm sao mặc lòng, anh vẫn có những liên lạc ở đây.

- Không khi nào...

- Anh nói vậy nhưng ý anh chưa chắc đã vậy. Mới đầu tôi tưởng tôi không cần ai, nhưng dần dần tôi nhận ra tôi cần nhiều lắm, cần cả anh. Anh vẫn tự hào sống trong đám đông. Anh đã đi theo họ, anh muốn họ coi anh như người đi cùng đường, chắc anh đã được như ý. Hay chỉ có bề ngoài...

Nhẫn đi từ ngoài vào, nàng nhìn khuôn mặt lạnh lùng của Thạch quay đi sang phía hiên. Thạch co một chân lên cho đỡ mỏi và tì má vào cánh tay vịn. Chàng đã bỏ đi vì tiếng gọi của bạn hữu, thêm một mối bất mãn với gia đình. Chàng đã thấy rõ sự vô dụng của mình bởi mặc cảm có tội. Chàng thấy đời sống sung sướng nhàn hạ của mình như một cái tội, một tội lớn là khác. Nhất nữa là chung quanh chàng bao nhiêu sự thật vây bủa những sự thật nhắm mắt lại chàng cũng thấy. Tại sao những đứa như thằng Tuấn còn có thể lớn tiếng vênh vang. Đầu tiên nó không có chung với chàng một chút máu mủ, nó thuộc dòng riêng của bố nó. Bố nó là hạng người sống trong căn nhà ba gian hai chái, có cột lớn, cột con gian giữa thờ tổ tiên, gian bên trái thờ thổ công, gian bên phải thờ thầy học. Ngoài sân có cây hương. Trước cửa nhà có bùa có dấu. Ở trong nhà đó họ lớn tiếng khuyên bảo con cái sống theo đạo thánh hiền. Từ trong đó họ hành động giữ lấy hàng rào, giữ lũy tre xanh, giữ từng mảnh đất và phân cách những tầng lớp sinh hoạt khác nhau. Nhưng họ đã hỏng rồi, họ đã thất thế một cách thảm hại giữa dòng thay đổi của nhịp sống, họ không còn sức nữa. Khởi đầu những thất bại từ nơi mòn rữa những giáo điều công thức trở thành bạc nhược lệch lạc, tệ đoan, họ lùi dần để chì còn đủ sức có chân nằm trên tấm phản trong buồng tối bên ngọn đèn dầu lạc xanh lè tiêu hao sinh lực, và nằm trong đó họ tự buộc tội, thanh minh sự thất thế như một vẻ vang cần loan truyền. Nhưng họ không được yên, với những kẻ da trắng da đen có sức mạnh, kết quả đầu tiên nhìn thấy là dấu vết con bé da đen lai làm mẹ chàng phải hứng chịu kia. Không phải lỗi mẹ chàng, lỗi ở bố thằng Tuấn, ở sự bạc nhược hèn yếu không còn đủ sức kháng cự, bảo vệ. Sự có mặt của con Nhẫn bây giờ đã hiển nhiên không sao trốn tránh được. Nhưng chàng muốn nó chỉ tới đó không được hơn nữa. Phải có một đời sống khác. Mọi người phải được sống hợp lý. Nhưng Thạch vẫn tự hỏi: làm sao để có được một cuộc sống như thế? Tiếng kêu réo như thôi thúc: phải phá vỡ tất cả, phải dựng lại hoàn toàn. Tất cả mọi người phải kết hợp nhau lại thành một khối đồng nhất. Nhưng thế nào là đồng nhất khi mỗi cá nhân có một đời sống nội tâm riêng rẽ? Hãy quên nó. Nhưng quên làm sao? Trên chiếc ghế Tuấn vẫn ngồi yên như pho tượng đá, chung quanh chừng như nấm mốc đã mọc – Anh mang em về để lấp bỏ khoảng trống phải không? Tự anh, chính tự anh làm anh đơn độc, sức em không làm gì được đâu. Anh đã tự cắt đứt với dòng sống, anh lơ lửng như một cù lao. Vô ích lắm anh ạ, khi anh chỉ còn một chút gì phảng phất trong huyết quản anh. Còn bao nhiêu những cái khác đều trôi đi, đều tan loãng và mất hút – Chẳng lẽ tôi lại bất lực đến cuối cùng sao? Không, chàng đang đứng ở dưới chân bức tường màu xám đầy tối, hay đứng ở ven một bờ vực. Ở mé sau bức tường, ở dưới sâu vực thẳm kia đang chờ. Một chàng còn, hai chàng ở dưới đó. Điều sau chàng không thể chọn. Đứng trước thử thách mất còn bỗng nhiên chàng thấy khỏe mạnh sinh lực. Không tiến lên được thì chịu nhưng không thể để bị tiêu diệt. Với sự phá phách của Thạch chàng tự nhiên thấy vững tâm. Chàng hiểu vì đâu Thạch như vậy. Hắn đã sống trong một dòng nước lũ để trôi dạt qua những vùng đất đai tạm bợ cùng với đám đông thay đổi khuôn mặt. Hắn như một kẻ lưu vong ngay trên quê hương, chứng kiến mọi bất công, tù hãm của một lớp người đông đảo. Người cha bỏ đi để lại dòng máu bất khuất trong người hắn cùng với một gia đình không ra gia đình thì lẽ tất nhiên hắn đòi phá vỡ... Với những nguồn cội khác nhau đó chàng thấu hiểu tấn thảm kịch đang diễn ra trong căn nhà này, cùng mối đau khổ trong lòng người mẹ.

Rồi còn Nhược, còn Nhẫn, còn cháu Dũng – cái lớp người của tương lai đang sống lên giữa cuồng loạn ngất ngư biến chuyển? Bây giờ làm gì đi nữa công việc chính là cho những đứa nhỏ đó không còn phải tham dự tấn bi kịch hiện nay để sống một đời sống hạnh phúc...

- Tôi tưởng anh là một kẻ lạ trong căn nhà này.

Thạch từ cửa đi vào:

- Mày nói sao?

- Tôi bảo: tôi tưởng anh là một kẻ lạ trong căn nhà này.

- Tao sinh ra ở đây, mày phải biết như thế.

- Nhưng anh không sống với nó.

- Thế còn mày, còn thằng Nhược, con Nhẫn...

- Tôi khổ ở đây, Nhược sống ở đây. Nhẫn bơ vơ không có tình thương ở đây.

- Nó sống ở đây, nghe vui lắm, chính nó là con một thằng bất lực làm nhục mẹ tôi, làm nhục tôi.

- Anh không được quyền xỉ vả bố tôi. Anh coi chừng.

- Mày định tạo vây cánh với nó phải không?

- Tôi vây cánh với nó làm gì. Nhưng ít ra nó cũng nuôi và trông nom mẹ.

- Còn con Nhẫn là con kẻ thù của tôi, bố nó làm nhục mẹ.

- Nó còn giết bố tôi.

- Tốt lắm, tao còn dung được nó một phần vì vậy.

- Các anh nói gì vậy?

Tiếng Nhẫn nói bất ngờ làm Thạch quay nhìn. Tuấn đứng lên. Nhẫn đứng sững ở cửa buồng. Không khí ngột ngạt. Tuấn kiếm điếu thuốc châm lửa. Thạch nhìn vào chiếc ghế trống ở góc nhà.

- Trời ơi, các anh, các anh tôi...

Nàng ôm mặt khóc nức nở, đôi bàn tay đen như chân loài quạ đen phủ lấy mặt và mớ tóc rối bời như sắp bốc lửa. Đó là một pho tượng của viện bảo tàng đang chuyển động trong cửa hang đá? Đó là một oan hồn về đòi nợ? Đó là một con ma đói vất vưởng đang kêu gọi. Không. Đó là con kẻ đã làm nhục mẹ Thạch. Đó cũng là ân nhân của Thạch. Đó là sự thật, mối bi đát thảm thương của chính ngôi nhà này, của chính quá khứ những người đang chung sống ở đây. Đó là bằng chứng một đột nhập từ xa lạ đến không ai cưỡng lại được. Tiếng Thạch quát lên:

- Mày hãy lại gần đây, lại gần đây mà khóc.

- Tôi cần cho mẹ biết, mẹ thương tôi, còn các anh...

- Mẹ thương thì đi với mẹ. Mày dọa tao được à? Các anh làm sao? Chúng tao anh em với con một kẻ thù sao?

- Trời, sao anh không giết tôi cho xong.

- Mày còn lu loa lên. Mày muốn mẹ khổ sao?

Nhẫn mỗi lúc một gào lớn. Thạch cáu kỉnh chạy lại nó và văng mạnh ra giữa nhà. Nhẫn bị sức kéo lăn ra một góc.

- Tao bảo im mồm mà.

- Anh giết ngay tôi đi...

Tuấn đi lại bên chỗ Nhẫn đưa tay dắt đứa em đứng dậy:

- Anh Thạch. Anh tưởng chuyện này mẹ không biết sao? Mẹ biết thừa. Nhưng anh không hành động như thế được. Nó là con của mẹ. Và tất nhiên nó là em của anh, em của tôi.

Thạch thừ người, chàng thấy mình bứt rứt khó chịu. U Tám dẫn Dũng đi vào. Tiếng bà mẹ gọi ở phòng bên. U Tám nói:

- Hóa ra không có ai, kìa cô Nhẫn bà gọi.

Nhẫn lặng lẽ lau nước mắt đi ra.