Họ thường cãi nhau vì những cớ rất nhỏ, không có nghĩa. Cái đó cũng đã thành một thói quen. Lúc nào ngứa miệng, muốn to tiếng là to tiếng liền. Hàng xóm bốn bên bị nghe chán cả tai, không buồn nghe nữa.

Cũng như thế. Hôm nay hai vợ chồng anh Duyện lại cãi nhau ầm lên. Đầu tiên, có gì đâu. Khốn nạn, câu chuyện rắc rối chỉ chớm như thế này:

Anh Duyện thì nằm trong nhà, ghếch hai chân lên cột, ư ử mấy câu Kiều lẩy: “ Trăm năm trong cõi người ta. Chữ tài chữ mệnh mấy là ghét nhau ”. Anh ngâm đương có hứng. Cái cột nhà rung lạch bạch với hai bàn chân. Chị Duyện ngồi đụp áo ngoài sân. Bỗng nhiên, không hiểu có việc gì, chị muốn tìm cái Gái. Trông ngoài đầu ngõ không có. Chị gọi:

- Gái ơi!

Không có tiếng đáp. Chị réo:

- Ơ ơi... Gái... Cha đẻ mẹ con chết giẫm, ngã xuống ao chuôm rồi!

Đương ngâm nga, bị có người làm rầm rĩ, hỏng mất thú, Duyện nói chõ ra:

- Làm cái gì mà nhắng lên thế! Có im đi không!

Chị không im. Chị nói thêm:

- Người ta gọi nó mà cũng cấm hả?

Chưa thôi, chị lại đay:

- Nằm chỏng lên đấy, hát với hỏng, được tích sự gì!

Cái chỗ này mới là cái tức. Ra ý mỉa mai anh không đi làm bữa nay, vô tích sự đấy. Này, trời! Thực con đàn bà kia ăn nói những điều phụ công phụ của quá đỗi. Cả năm anh đi làm quần quật. Họa có ngày người ta làm hết việc, mới được nghỉ như hôm nay. Rỗi rãi thì anh nằm nghêu ngao một tí chứ sao. Nó láo quá. Anh bèn quát:

- Tao bảo cho con què biết rằng hai cái bàn tay này mà rời việc ra độ mươi bữa thì mẹ con nhà chúng mày rã họng ra! Đừng có...

Anh cũng không biết “đừng có” thế nào nữa. Anh im. Chị Duyện đáp:

- Người ta làm lắm thì người ta ăn nhiều chứ. Đây què thì đấy cũng làm sao. Thử sờ lên gáy mà xem.

Thế là hai người chua ngoa nói cạnh nhau. Chị Duyện vốn có tật chân bên phải từ thuở lọt lòng. Đã mang tật, lại nhà nghèo, nên ba mươi tuổi chị mới lấy chồng. Mà chồng cũng chẳng ra hồn chồng. Anh Duyện nguyên là người ở đâu đến ngụ cư. Ngụ cư đi làm mướn, chứ cũng chẳng danh giá gì. Khi anh gặp chị, thì đôi bên đã là cảnh xế muộn chiều rồi, cho nên cũng dễ dãi mà lấy nhau.

Và họ sinh con đẻ cái cũng thực là dễ dãi. Hai năm một, ba năm đôi, thấm thoắt mà đã ríu rít được ba đứa. Con Gái, con bé đầu lòng. Rồi thằng Cẳng, thằng Chân. Ấy là bỏ mất hai đốt về sau, nếu không còn lít nhít nữa kia. Thêm ba miệng con ăn, cũng đã là khổ lắm. Nhiều khi hai vợ chồng cãi nhau om sòm cũng chỉ vì vấn đề mấy đứa trẻ nhãi ăn không ngồi rồi đó. Con Gái nhớn đã biết, nhiều lần cha mẹ cãi nhau, nó ngồi khóc thút thít. Thằng Cẳng thì dắt thằng Chân xúm lại xem.

Bữa nay hai vợ chồng cãi nhau, trong lúc lũ trẻ đi chơi vắng. Nhưng đến lúc cơn bão cãi nhau đương nổi hăng, chúng ở đâu lù lù dẫn nhau về. Con Gái cõng thằng Chân. Thằng bé ngất ngưởng ngủ, ngoẹo một bên đầu, rãi và nước mũi chảy lòng thòng.

Thằng Cẳng chập chững đi sau lưng chị. Nó giả cách đương làm quan. Nó cầm cái roi phết đen đét vào cánh tay chị Gái và chửi rầm rĩ. Nhưng vào đến trong sân, nghe tiếng bố mẹ nói to, Gái đứng yên mà Cẳng thì tưng hửng. Chỉ có thằng Chân vẫn ngủ khò khè. Lúc ấy, cáu quá, anh Duyện nói nặng vợ một câu.

Anh vừa nói xong, người vợ trông thấy lũ con dẫn nhau về, chị lu loa:

- Ấy đấy, chúng mày về mà nghe bố chúng mày chửi tao.

Cáu, anh Duyện văng:

- Ừ, ông chửi cha con què đấy.

Lập tức, mụ Duyện ôm mặt, khóc ti tỉ. Rồi mụ kể lể. Nhưng không phải kể lể với chồng và ba đứa con, mà kể lể nỉ non với cái bức vách trước mặt:

- Ối thiên địa giời đất ơi! Ới cha ơi! Ới mẹ ơi! Tôi ăn ở với người ta chẳng gì cũng năm bảy mặt con, con sống có con chết có, mà nỡ nào người ta réo ông cha tôi lên. Cái thân tôi cực nhục trăm đường. Tôi buộc bụng nuôi con... hu... hu...

- Mày đẻ lắm thì mày nuôi nhiều...

- Ối ông cả bà nhớn ơi!... A, bấy lâu tôi nằm với... chó đấy a...

Anh Duyện đùng đùng chạy ra:

- Chó này!

Nhưng anh chưa thụi, vợ anh đã ngã lăn kềnh, tay chân múa đành đạch, rền rĩ:

- Đánh chết tôi đi! Cứ đánh chết tôi đi!

Hai đứa con thấy bố làm dữ, sợ quá ôm díu lấy nhau, khóc inh ỏi. Nằm trên vai chị, bị thức giấc, thằng Chân, cũng bật khóc theo.

Cả một góc xóm vắng bỗng vang tiếng khóc. Những con chó nằm rỗi chẳng biết chuyện gì cũng hóng mõm cắn xuống. Anh Duyện tức lắm rồi. Cơn nóng kéo đến đầu anh. Những chiếc gân xanh ở xung quanh trán và cổ nổi đũa lên. Giậm hai chân bạch bạch, anh quát:

- Ông giết chết cả lũ! Ông giết chết cả lũ chúng mày rồi ông đâm cổ ông sau. Những của nợ kia, ông nhất quyết xử chúng mày trước, rồi đến con mẹ chúng mày.

Những của nợ ấy khiếp vía, bíu nhau chạy. Chị Duyện cũng lật đật trở dậy, ôm váy lạch đạch ra ngõ.

Duyện quay vào bếp, tìm được con dao phay, hồng hộc chạy ra sân đã không còn ai. Anh quẳng con dao “choeng” một tiếng xuống đất.

- Từ giờ đến chiều, ông bắt được đứa nào thì ông giết chết tươi. Ối giời ơi! Chúng mày làm khổ ông. Ông mà đến nỗi thân tàn ma dại thế này cũng vì chúng mày. Chứ ông đâu đến nỗi.

Ngoài ngõ có tiếng nheo nhéo đáp vào:

- Nào tôi ăn tàn phá hoại gì của ai. Nào tôi bòn rút của chìm của nổi gì của ai. Một nhời nói một đọi máu, ăn nói còn có giời đất, có quỷ thần hai vai chứ.

Thế này thì anh Duyện uất đến chết được. Nó cứ núp ngoài kia mà đối vào từng tiếng. Anh đuổi, nó lại chạy. Anh uất quá. Uất run mười đầu ngón tay bần bật. Anh phải đập một cái gì cho đã. Trong nhà chẳng có thứ gì khả dĩ đập được. Cái giường, cái án thư, cái cột. Toàn những đồ đau tay. Có con dao, thì anh đã đập lên đập xuống nhiều bận rồi.

Ngoài cửa, mụ lắm điều lại la trời, la đất. Trời ở đâu mà la. Đất thị giẫm dưới chân đó. Kêu lắm mỏi miệng. Nhưng mà nó nói chọc dao vào óc anh. Vụt một ý, anh Duyện bỗng kêu lớn:

- À, mày đã khỏe to họng, ông đốt nhà cho xem.

- Anh đốt nhà thì hàng xóm bắt vạ anh.

- Thì ông đi ngồi tù cho chúng mày đi ăn mày cả lượt.

Mụ vợ đứng ngoài bờ rào, ngó thấy chồng hăm hở, hục hặc đi tìm lửa, vội kêu chóe:

- Ối ông cả bà nhớn ơi! Nó đốt nhà... Thằng Duyện nó đốt nhà... Nó...

Chẳng có ông cả bà nhớn nào chạy đến. Ai cũng đi làm chưa về, cửa ngõ đều đóng trở ra. Nhưng rồi loanh quanh mãi vẫn chưa thấy anh Duyện đốt được nhà.

Thì ra, nhà không có một chút lửa. Mỗi bận thổi cơm cái Gái vẫn phải ra tận đầu xóm xin lửa. Và tối thì mọi người trong nhà đi ngủ cùng với mặt trời, không cần đèn. Biết vậy, chị Duyện yên trí, lại sắp hờ trời hờ đất. Xong nào đã thôi.

- Mày tưởng ông sợ à? Ông đi xin lửa cho mà xem.

Có lẽ anh toan chạy đi xin lửa thực. Và chị vợ cũng sửa soạn kêu nữa.

Nhưng trên không trung, từ ban nãy, ông trời bao la đương đau bụng, mặt ông xám xịt lại. Bụng ông sôi ục ục, réo róc róc. Rồi bỗng nổi gió giật, lạnh ngắt. Sau cùng đổ xuống một trận mưa lớn.

Bấy giờ là đầu mùa hè. Trời ít mưa. Nhưng đã có trận nào thì mưa rõ cho ra chuyện.

Trận mưa đó thực to. Nước xối xuống rào rào, trắng xóa. Ở những vườn chuối, nước giội lùng bùng như trống đánh. Từng cơn gió chạy dài, rít lên, đập đùng đùng. Trên những mảnh sân thấp nước ngập lưng thềm. Được độ một lúc lâu, mưa dần dần ngớt. Những đám mây nước tản mỏng bay nhanh như biến. Mặt trời lại ló ra. Trời đất sáng ngời. Màu lá cây xanh mướt. Những con chim sáo sậu nhanh nhẩu bay linh tinh, hót từng hồi véo von. Mưa tạnh.

Bấy giờ khắp làng bày ra một cảnh lạ mắt. Ở các ngõ lố nhố chạy ra từng đám người. Đàn ông thì cởi trần trùng trục, đánh chiếc khố đơn. Đàn bà phong phanh cái yếm, đội sùm sụp chiếc nón. Còn trẻ con thì trần truồng như những viên đá cuội. Người ta chạy đổ xô đến các ngách cống, các bờ ruộng và các luống vườn. Tay mỗi người cầm một cái giỏ. Họ chen nhau, chạy tới tấp.

Vì trời vừa mưa xong. Ở những mặt sân đất, sôi bong bóng. Trong các lỗ ngập nước, giun quằn quại tòi lên. Trong các bụi cây tối và ướt, có con giun sâu nhoi lên, chúng ra kiếm ăn.

Và người ta cũng kéo đi bắt nhái, bắt chẫu kiếm cái cho người ăn.

Không hẹn, mà cha, con, chồng, vợ nhà Duyện cũng gặp nhau trong đám đông đi bắt nhái bắt chẫu này. Mưa vừa tạnh. Chị Duyện chẳng biết trú ở đâu, đã xon xon chạy về lấy giỏ. Thì chị đã thấy khuyết hai cái giỏ treo trên đầu bếp. Thằng Chân và thằng Cẳng đã được chị nó nhốt cẩn thận vào gầm phản, bốn bề chắn gỗ kín đáo. Hai đứa trẻ loanh quanh cứ bò lấp ló thò đầu ra như hai con chó con. Chị và bố chúng đi bắt nhái. Anh Duyện đã hết giận vợ, để bụng nghĩ đến bữa cơm chiều nhiều hơn. Bữa cơm nhà có cái thịt nhái nướng thơm phức chấm muối ớt, nhai giòn rau ráu, ngon tuyệt.

Chị Duyện cũng vác giỏ chạy. Người ta đã đổ ra nhiều quá, không bắt mau, hết mất. Chị gặp chồng. Cái thằng phải gió ấy cũng chịu khó vồ nhái ra dáng. Mặt nó không sưng sỉa lên nữa. Ấy vậy mà lúc nãy nó đã hùng hổ những giết con, giết vợ, đốt nhà.

Chị Duyện gặp cái Gái. Nó giơ giỏ lên khoe với u. Cái giỏ đã được lưng lửng. Trong giỏ, nhái xô nhau kêu oe oé. Con Gái nhe hai hàm răng cải mả đen xỉn, cười toét. Rồi nó lại lễ mễ vác giỏ xuống một vệ ao gần đấy. Trong khi mẹ nó tất tả ra miệt đầu đình.

Gái rón rén bước. Nó vạch xem từng ngọn cỏ. Nhưng cây cỏ nước xanh om, vươn cao ngọn, lòa xòa cứa vào người, khiến nó ngứa ngáy khó chịu. Mỗi lần vồ được một chú nhái, nó bẻ gẫy hai chân sau, bỏ tót vào giỏ, nó lại cười tủm một mình. Nó lần theo vệ ao, khuất sau mấy rặng dứa dại lởm chởm. Đàn nhái nhảy lõm bõm xuống nước.

Cuộc bắt nhái trời mưa đã vãn. Ai nấy ra về. Anh Duyện xách giỏ về trước. Thứ hai đến chị Duyện. Thằng Chân và thằng Cẳng phải tù trong gầm phản, đương khóc be be. Chị Duyện đưa cái giỏ nhái của mình cho chồng rồi chạy lại dỡ gạch, lôi hai đứa con trong gầm phản ra. Chị nựng con cho chúng nín. Anh Duyện ngồi ngẩn ngơ nhìn hai giỏ nhái. Nét mặt anh đờ đẫn. Có lẽ anh đương tưởng tượng đến bữa nhắm thú vị chiều nay.

Bỗng chị Duyện nói:

- Này, con Gái chưa về nhỉ? Nhà đi gọi nó xem...

Giọng chị ả dịu lại. Chính anh Duyện cũng không còn tưởng rằng lúc nãy mình vừa cãi nhau kịch liệt với vợ. Anh đứng dậy, đi ra ngõ. Vừa đi, anh vừa lẩm bẩm: “Tiên nhân con ranh, đi đâu thì chết rấp ở đấy”. Rồi anh gọi:

- Ới Gái...!

Ở trong sân, vợ anh nói với ra:

- Nó đi về phía bắt cá rô rạch ao nhà ông Cả Tràng ấy. Đẻ mẹ con ranh con!

Anh Duyện đi về phía bờ ao nhà ông Cả Tràng, về phía có nhiều cây dứa dại. Anh trông thấy cái Gái. Cái Gái nằm gục trên cỏ, hai tay ôm khư khư cái giỏ nhái. Lưng nó trần xám ngắt. Chân tay nó co queo lại. Người bố nhìn đứa con nằm chết, rú lên một tiếng quái gở. Tuy cuống lắm, nhưng anh cũng còn nhìn thấy ở ngay bên vệ ao, trên lớp bùn phẳng mới nguyên có một lốt rắn bò dài như cái sào nứa còn hằn lại.

Duyện cúi ẵm xác con. Anh chợt nghĩ bấy lâu nay nó ở trong cửa vợ chồng anh, cực khổ trăm đường. Người nó có bao nhiêu xương sườn, giơ hết cả ra. Thương ơi, bây giờ nó bỏ đi. Hai hàng nước mắt rỏ ròng ròng. Anh ghé vai, xốc con lên. Xác con vẫn còn ấm nóng, anh chạy về.

Tháng Mười hai 1942.