Nguyễn Xuân Hoàng

Người đọc vốn thường đồng hóa tác giả với nhân vật chính của những trang sách, thế nhưng ở một số trường hợp, người viết ở ngoài đời thường lại cho thấy tác giả là âm bản của nhân vật của mình. Lỗi không phải ở tác giả. Càng không phải lỗi của người đọc. Tất nhiên không ai ngây thơ cho rằng nhân vật chính diện chính là tác giả. Và người viết phải hiện diện trên từng hành động của nhân vật chính diện này. Nhưng đây là một vấn đề văn học. Nó đòi hỏi những nhà nghiên cứu trong khi bàn về mối tương quan giữa người viết và người đọc sẽ đưa ra những cái nhìn hoàn chỉnh hơn. ở đây tôi muốn nói trường hợp Ngô Thế Vinh: không có một khoảng cách nào giữa tác giả và những trang viết của ông. Người đọc có cơ hội theo dõi những tác phẩm của Ngô Thế Vinh, từ tiểu thuyết đầu tay Mây Bão xuất bản vào thập niên sáu mươi tại Sài gòn, đến tập truyện Mặt Trận ở Sài gòn này, vào giữa thập niên chín mươi ở California Hoa kỳ, chắc sẽ nhận ra ngay điều này: Ngô Thế Vinh trong sách và Ngô Thế Vinh ở ngoài đời chỉ là một. Tác phẩm gồm mười hai truyện, một nửa là những sáng tác trước năm 1975 và một nửa sau là những bài viết sau 1975. Thế nhưng toàn bộ tuyển tập Mặt Trận ở Sài gòn tự nó mang tính nhất quán rõ rệt. Sự nhất quán ấy không chỉ có giữa tác giả và những trang viết, mà còn nhất quán cả những giòng chữ đầu tiên đến những giòng chữ sau cùng về toàn bộ những gì ông đã viết trong suốt ba mươi năm qua. Ngô Thế Vinh là nhà văn của những ước mơ, hay nói rõ hơn ông là nhà văn của lương tâm. ở Sài gòn một năm trước ngày Mùa Hè Đỏ Lửa giáng xuống miền Trung, Ngô Thế Vinh viết trong Mặt Trận ở Sài gòn rằng “Không lẽ những mộng tưởng binh nghiệp chỉ có thể biến chúng tôi thành những tên gác dan cho bọn nhà giàu, một thứ cảnh sát công lộ chỉ đường trên dòng luân lưu của lịch sử... Rằng ngoài chiến trường súng đạn quen thuộc, họ [người lính] còn phải đương đầu với một trận tuyến khác mỏi mệt hơn, đó là cảnh thối nát bất công của xã hội mà dân tộc đang phải hứng chịu trong tối tăm và tủi nhục.” Người ta hiểu lý do tại sao Ngô Thế Vinh phải ra hầu tòa trong khi trước đó tác phẩm Vòng Đai Xanh của ông vừa được giải Văn học Nghệ thuật toàn quốc 1971. Bởi vì ngoài vai trò một bác sĩ và một người lính, ông còn là một nhà văn ước mơ về một xã hội tốt đẹp hơn. Ông là một người lính chiến đấu cho tổ quốc, hy sinh cho một lý tưởng, nhưng ông không muốn sự hy sinh ấy nhằm bảo vệ cho “một thứ xã hội trên cao”, một xã hội hưởng thụ thừa mứa, của “một đám người kêu gào chiến tranh nhưng lúc nào cũng ở trên và đứng ngoài cuộc chiến ấy.” 1 Hơn ai hết, Ngô Thế Vinh biết rõ những suy nghĩ của anh trong một xã hội đang tan rã ở Sài gòn lúc bấy giờ cũng chẳng khác nào những suy nghĩ của bọt biển, thế nhưng khi cầm bút viết xuống trang giấy những suy nghĩ “phạm thánh” ấy trong một không khí đe dọa và khủng bố, phải nói Ngô Thế Vinh là một người dũng cảm.

Khi tôi viết cuốn truyện đầu tay của mình, cuốn Kẻ Tà Đạo vào năm 1972 tại Sài gòn, tôi đã dành gần một chương để nhắc tới anh như một lời cám ơn. Tôi đã gọi Vinh là “lương tâm của tôi”. Và giờ đây sau hơn hai mươi năm nhìn lại Ngô Thế Vinh, nhìn lại những trang sách mới viết của Vinh tôi thấy những suy nghĩ của tôi về anh vẫn nguyên vẹn như xưa, như khi chúng tôi ngồi bên nhau ở quán Givral Sài gòn một buổi sáng Chủ nhật năm 1972 nói về cái trát gọi anh ra tòa vì bài Mặt Trận ở Sài gòn của anh trên tạp chí Trình Bày. Bởi vì với Giấc Mộng Con Năm 2000, truyện cuối trong tập truyện Mặt Trận ở Sài gòn, viết vào tháng Giêng năm 1995, Ngô Thế Vinh vẫn không rời bỏ con đường mà anh đã đi trước kia. Vinh vẫn tiếp tục là con người của xã hội, là nhà văn của xã hội. Ngô Thế Vinh vẫn là tiếng nói của trái tim và lương tâm. Giấc mơ nào cũng chỉ là giấc mơ. Nhưng tôi vẫn luôn luôn mơ ước thấy giấc mơ của Vinh trở thành hiện thực. Tôi mong như vậy. Và tôi tin điều này sẽ đến với Ngô Thế Vinh, với chúng ta.

NGUYỄN XUÂN HOÀNG California, tháng Tư 1996