Một người mẹ

Mr Holohan, thư ký trợ lý Hội Eire Abu[1], tất tả xuôi ngược khắp Dublin gần một tháng nay, tay và túi áo đầy những mẩu giấy nhem nhuốc lo chuẩn bị cho buổi hòa nhạc sắp tới. Một chân bị khập khiễng nên bạn bè gọi ông ta là Holoahn Thọt. Ông chạy đi chạy lại, đứng hàng giờ nơi góc phố tranh cãi, thuyết phục, rồi ghi chép, nhưng rốt cuộc cuối cùng chính Mrs Kearney mới là người định đọat mọi chuyện.

[1]. Tiếng Ireland, có nghĩa là “Ireland chiến thắng” khẩu hiệu nổi tiếng của phái Dân tộc chủ nghĩa ở Ireland (Brown).

Miss Devlin đã trở thành Mrs Kearney một cách tình cờ. Cô được giáo dục trong một trường dòng danh tiếng, nơi cô học tiếng Pháp và nhạc. Bởi cái vẻ trắng xanh từ bé và cung cách cứng rắn, cô có rất ít bạn bè ở trường. Khi đến tuổi lấy chồng cô được cử đến rất nhiều nhà, và những bản nhạc cô chơi cùng với cái tháp ngà của cô vô cùng được ngưỡng mộ. Cô ngồi giữa vòng tròn lạnh lẽo những thành quả của mình, chờ đợi một kẻ si tình dám đương đầu với nó và trao cho cô một cuộc sống chói lọi. Nhưng những gã trai trẻ cô gặp chỉ toàn những kẻ tầmg thường và cô quyết không tỏ ý khuyến khích họ, cố gắng an ủi những khao khát lãng mạn của mình bằng cách âm thầm ngậm kẹo gôm Thổ Nhĩ Kỳ[2]. Tuy nhiên khi đã đến gần giới hạn và bạn bè bắt đầu bàn tán xì xào, cô làm họ im miệng bằng cách cưới Mr Kearney, chủ tiệm đóng giày ở Ormond.

[2]. Loại kẹo dẻo truyền thống của Thổ Nhĩ Kỳ, làm từ tinh bột và đường mạch nha, nhiều hương vị, bắt đầu du nhập vào thế giới Tây phương từ thế kỷ XIX, và rất được ưa chuộng, trở thành mốt.

Ông hơn bà rất nhiều tuổi. Những lời của ông, rất nghiêm túc, phát ra từ khoảng trống giữa bộ râu xồm lớn màu nâu. Sau năm đầu tiên của cuộc sống hôn nhân, Mrs Kearney hiểu ra rằng một nó nđàn ông như thế sẽ mang lại nhiều lợi lộc hơn là một kẻ lãng mạn, nhưng bà không bao giờ cất đi những ý tưởng lãng mạn của riêng mình. Ông đứng đắn, tằn tiện, và sùng đạo, thứ Sáu đầu tiên tháng nào ông cũng đi quỳ trước bàn thờ Chúa, đôi khi cùng với bà, nhưng thường là chỉ một mình. Nhưng bà chưa bao giờ vì thế mà lơi là tôn giáo của mình và luôn là một người vợ tốt đối với ông. Lúc tiệc tùng ở những ngôi nhà xa lạ chỉ cần bà hơi nhướn lông mày lên là ông đứng dậy cáo từ ngay và, mỗi khi cơn ho làm phiền ông, bà lại quấn chiếc chăn nhồi lông vịt biển quanh chân ông và làm một ly rượu punch pha rum. Về phần mình, ông là một người cha mẫu mực. Bằng cách mỗi tuần trả một khoản nhỏ cho công ty bảo hiểm, ông đảm bảo cho cả hai cô con gái mình mỗi cô có được món hồi môn hơn một trăm bảng khi họ hai mươi tư tuổi. Ông đã gửi cô con gái lớn, Kathleen, đến một trường dòng tốt, ở đó cô được học tiếng Pháp và nhạc, và sau đó trả tiền cho cô học tại Nhạc viện. Năm nào cứ đến tháng Bảy Mrs Kearney lại tìm được cớ nói với bạn:

- Ông chồng tuyệt vời của tôi đang chuẩn bị đưa cả nhà đi Skerries nghỉ mấy tuần.

Nếu không phải Skerries thì sẽ là Howth hoặc Greystones.

Khi phòng trào Khôi phục Ireland bắt đầu gây được tiếng vang, Mrs Kearney quyết tâm phải gây dựng cái tên của con gái mình[3] và mời một giáo viên ireland về dạy tại nhà. Kathleen và em gái gửi những tấm bưu ảnh Ireland cho bạn bè và những người bạn này lại gửi cho họ những tấm bưu ảnh Ireland khác. Vào những Chủ nhật đối với, khi Mr Kearney cùng gia đình ông đi nhà thờ, một nhóm nhỏ thường tụ tập sau buổi lễ trên góc phố Cathedral. Họ đều là bạn bè của Kearney - bạn nhạc hoặc bạn phái Dân tộc chủ nghĩa, và khi họ đã bàn tán xong đủ mọi mẩu tin nhỏ nhất, họ cùng bắt tay nhau, cười phá lên vì có nhiều bàn tay được chìa ra bắt đến thế, và chào tạm biệt nhau bằng tiếng Ireland. Chẳng mấy chốc cái tên Miss Kathleen Kearney bắt đầu được người ta nhắc đến thường xuyên. Họ nói cô rất có tài âm nhạc và là một cô gái ngoan ngoãn, và hơn nữa, cô còn là người ủng hộ phong trào khôi phục ngôn ngữ truyền thống. Mrs Kearney rất hài lòng với chuyện này. Thế nên bà không ngạc nhiên chút nào khi một ngày Mr Holohan đến gặp bà và đề nghị con gái bà tham gia đệm nhạc trong loạt bốn buổi đại hòa nhạc mà Hội của ông sắp tổ chức tại nhà hát Antient Concert Rooms. Bà dẫn ông vào phòng khách, mời ông ngồi xuống và bưng ra bình rượu và hộp bánh quy bằng bạc. Bà lắng nghe chăm chú từng thông tin về Hội, đưa ra những lời khuyên và can ngăn, và cuối cùng một hợp đồng[4] được thảo xong, theo đó Kathleen sẽ nhận được tám ghinê với tư cách là nghệ sĩ chơi nhạc đệm trong bốn buổi đại hòa nhạc.

[3] Kathleen Kearney trùng tên với Kathleen tử tế Houlihan, biểu tượng truyền thống của lòng yêu nước Ireland, hình ảnh một bà già nghèo khổ, yếu đuối, cần sự giúp đỡ của thanh niên trai tráng ireland chiến đấu giải thoát khỏi ách thuộc địa.

[4] Grifford cho rằng bởi Kathleen chưa phải là nghệ sĩ nổi tiếng nên hợp đồng này chỉ mang tính chất giao kèo (thỏa thuận sẽ trả cho người nghệ sĩ một khoản tiền nếu như buổi diễn bán được vé) hơn là một hợp đồng pháp lý.

Bởi Mr Holohan còn ít kinh nghiệm trong những vấn đề tinh tế như lời lễ trên áp phích quảng cáo hay sắp xết tiết mục chương trình, Mrs Kearney đã giúp ông. Bà có tài xử trí. Bà biết những artiste nào thì phải được in tên chữ hoa còn những artiste nào thì nên in tên chữ thường. Bà biết rằng ca sĩ giọng nam con trưởng sẽ không muốn phải hát sau tiết mục tấu hài của Mr Meade. Để giữ cho khán giả luôn thích thú bà đan xen các tiết mục đáng ngờ giữa các tiết mục vốn được ưa chuộng lâu nay. Mr Holohan ngày nào cũng ghé qua chỗ bà để xin cố vấn về vấn đề gì đó. Lúc nào bà cũng tỏ ra rất nhiệt tình, và sẵn sàng đưa ra một lời khuyên - một cách thân tình, thật vậy. Bà đẩy bình rượu về phía ông và nói:

- Nào, xin cứ tự nhiên, Mr Holohan!

Và trong lúc ông tự rót rượu cho mình, bà nói:

- Đừng lo! Đừng lo gì chuyện đó!

Mọi chuyện diễn tiến một cách tốt đẹp. Mrs Kearney mua một dải lụa sa tanh màu phớt hồng tuyệt đẹp ở hiệu Brown Thomas đính lên phía trước váy cho Kathleen. Dải lụa tốn kha khá, nhưng trên đời này có những dịp mà tiêu tốn một chút cũng xứng đáng. Bà con mua hơn chục cái vé giá hai silling cho buổi hòa nhạc cuối và gửi chúng cho những người bạn thuộc loại nếu không có vé mời thì không chắc sẽ đi. Bà không quên một điều gì cả, và, nhờ có bà, tất cả những việc cần phải làm đều đã được hoàn thành.

Loạt hòa nhạc theo kế hoạch diễn ra vào thứ tư, thứ năm, thứ sáu và thứ bảy. Khi Mrs Kearney cùng con gái đến Antient Concert Rooms tối thứ tư bà không thích cái quang cảnh kiếu đó chút nào. Mấy gã thanh niên, đeo phù hiệu xanh trên ngực áo khoác, đang đứng lờ đờ trong sảnh nhà hát, không một gã nào mặc dạ phục. Bà cùng con gái đi ngang qua họ và chỉ cần một cái liếc nhìn qua cánh cửa của khán phòng đang mở bà hiểu ngay nguyên nhân sự lờ đờ của đám thanh niên phục vụ. Thoạt tiên bà tự hỏi hay là mình nhầm giờ. Không lúc này đúng là tám giờ kém hai mươi.

Trong phòng hóa trang phía sau sân khấu, bà được giới thiệu với ngài thư ký hội, Mr Fitzpatrick. Bà mỉm cười và bắt tay ông. Ông ta là một người nhỏ thó có khuôn mặt trắng bệch, vô hồn. Bà để ý thấy ông cứ đội chiếc mũ nâu mềm một cách cẩu thả lệch hẳn một bên còn giọng nói thì thô kệch. Ông ta cầm một tờ chương trình trong tay, và, trong lúc nói chuyện với bà, ông ta đưa một góc giấy lên nhai nhai cho mủn ra. Ông ta có vẻ chẳng thất vọng gì mấy. Mr Holohan thì cứ mấy phút lại đi vào phòng hóa trang thông báo diễn biến ở phòng bán vé. Đám artiste đứng tán chuyện với nhau có vẻ khá lo lắng, chốc chốc lại liếc vào gương và cuộn ra cuộnvào bản nhạc của họ. Khi đã gần đến tám giờ rưỡi, đám khán giả lèotèo trong nhà hát bắt đầu tỏ ý muốn được xem biểu diễn. Mr Fitzpatrick đi vào, mỉm cười lơ đãng với cả phòng và nói:

- Nào các quý ông quý bà, tôi đồ rằng đã đến lúc chúng ta bắt đầu đêm hội.

Mrs Kearney thưởng công cho cái âm tiết chứa đặc giọng quê mùa của ông bằng một cái nhìn nhanh khinh bỉ, và rồi nói với cô con gái đầy vẻ động viên.

- Sẵn sàng chưa, con yêu?

Lúc sau tìm được cơ hội, bà gọi riêng Mr Holohan ra một chỗ và bảo ông ta giải thích cho bà như thế này có nghĩa là sao. Mr Holohan không biết giải thích thế nào. Ông nói ủy ban đã sai lầm khi tổ chức bốn đêm nhạc, bốn đêm là quá nhiều.

- Và còn đám artiste nữa chứ - Mrs Kearney nói - tất nhiên họ sẽ cố gắng hết sức, nhưng thực họ chỉ là đám vô dụng.

Mr Holohan thừa nhận đám artiste toàn kẻ vô dụng, nhưng ủy ban, ông nói, đã quyết định cứ để ba đêm nhạc đầu tiên ra sao thì ra, còn để dành các tài năng cho đêm thứ Bảy. Mrs Kearney không nói gì, nhưng khi các tiết mục tầm thường lần lượt tiếp nối nhau trên sân khấu và đám khán giả lèo tèo trong nhà hát càng lúc càng thưa dần, ba bắt đầu thấy hối hận tại sao mình đã mất công mất của cho một buổi hòa nhạc như thế này. Có điều gì đó bà đã không thấy thích ở cái kiểu mọi chuyện diễn ra, và nụ cười vô hồn của Mr Fitzpatrick làm bà bực mình hết sức. Tuy vậy bà không nói gì cả và chờ xem mọi chuyện sẽ kết thúc như thế nào. Đêm nhạc kết thúc lúc chưa đến mười giờ, và ai nấy đều nhanh chóng về nhà.

Buổi hòa nhạc đêm thứ năm có đông khán giả hơn nhưng Mrs Kearney ngay lập tức nhận ra rằng nhà hát ngập ngụa giấy. Đám khán giả xử sự khiếm nhã, như thể đêm nhạc chỉ là một buổi diễn tập thông thường. Mr Fitzpatrick có vẻ khá thoải mái, ông ta hoàn toàn không nhận thấy Mrs Kearney đang giận dữ về hành động của ông ta. Ông ta đứng phía cánh gà, chốc chốc lại thò đầu ra cười nói với hai người bạn ngồi ở góc ban công. Trong buổi tối hôm đó, Mrs Kearney biết được rằng buổi hòa nhạc đêm thứ sáu sẽ bị hủy bỏ và ủy ban dù có phải lay trời chuyển đất cũng quyết tâm làm nhà hát đông kín vào đêm thứ bảy. Khi nghe thấy chuyện này, bà tức tốc đi tìm Mr Holohan. Bà níu áo ông khi ông đang lập cập mang ly nước chanh cho một quý bà trẻ tuổi và hỏi ông có phải chuyện đó là thật không. Phải, đúng thế.

- Nhưng, tất nhiên rồi, chuyện đó sẽ không ảnh hưởng gì đến bản hợp đồng - bà nói - Bản hợp đồng là cho bốn đêm nhạc.

Mr Holohan dường như đang vội, ông khuyên bà tìm gặp Mr Fitzpatrick để nói chuyện. Mrs Kearney bắt đầu cảm thấy bị báo động. Bà gọi Mr Fitzpatrick khỏi chỗ cánh gà và nói với ông rằng con gái bà đã ký hợp đồng cho bốn buổi biểu diễn, và rằng, tất nhiên, theo các điều khoản của bản hợp đồng, cô cần nhận được số tiền đã thỏa thuận lúc ban đầu, cho dù Hội có biểu diễn bốn đêm hay không. Mr Fitzpatrick vốn không nắm bắt vấn đề một cách nhanh nhạy lắm, có vẻ không thể qg được khó khăn này và nói ông sẽ trình vấn đề lên ủy ban. Cơn giận dữ của Mrs Kearney bắt đầu làm hai má bà đỏ bừng và phải cố gắng lắm bà mới không bật ra:

- Và ai là cái ủy ban đấy cơ chứ, thưa ngài?

Nhưng bà hiểu rằng làm như thế sẽ không quý phái chút nào, thế là bà im lặng.

Ngay từ sáng sớm thứ Sáu bọn nhóc đã được phái đến những khu phố chính của Dublin với hàng tập áp phích phát tay. Những bài tán tụng đặc biệt tràn ngập trên tất cả các tờ báo buổi tối, nhắc công chúng yêu nhạc về bữa tiệc âm nhạc dành riêng cho họ vào tối hôm sau. Mrs Kearney cảm thấy hơi an tâm một chút, nhưng bà vẫn quyết định nói với ông chồng một phần những nỗi nghi ngờ của minh. Ông chăm chú lắng nghe và nói có lẽ sẽ tốt hơn nếu ông đi cùng bà đến buổi biểu diễn đêm thứ Bảy. Bà đồng ý. Bà tôn trọng chồng mình như tôn trọng Bưu điện Trung tâm[5], như một thứ gì đó lớn lao, an toàn và chắc chắn, và mặc dù thấy ông có ít tài cán nhưng bà trân trọng cái giá trị trừu tượng là đàn ông của ông. Bà thấy mừng vì ông đã đề nghị đi cùng bà. Bà đã vạch sẵn sàng kế hoạch.

[5] Bưu điện trung tâm Dublin, trong một tòa nhà lớn trên phố Sackville (nay là O'Connell) được coi là cột mốc địa lý trung tâm Dublin (Gifford).

Đêm hòa nhạc trọng dại đã đến. Mrs Kearney, cùng chồng và con gái, đến nhà hát Antient Concert Rooms sớm hơn bốn mươi lăm phút so với giờ mà buổi hòa nhạc theo kế hoạch sẽ bắt đầu. Không may sao đó lại là vào một buổi tối mưa gió. Mrs Kearney giao đống váy áo và bản nhạc của con gái cho chồng giữ rồi đi khắp tòa nhà tìm Mr Holohan hoặc Mr Fitzpatrick. Bà không tìm thấy ai cả. Bà hỏi đám phục vụ có thành viên nào của ủy ban đang có mặt tại nhà hát không, và, sau rất nhiều khó khăn, một anh chàng phục vụ dẫn đến cho bà một người phụ nữ nhỏ bé tên là Miss Beirne, và Mrs Kearney giải thích với bà này rằng bà muốn gặp một trong số các thư ký của Hội. Miss Beirne nói bà cũng đang chờ họ, họ sắp đến ngay đây và hỏi liệu bà có thể giúp gì được không. Mrs Kearney săm soi khuôn mặt trông già nua của người đối diện đang rúm lại tràn đầy một vẻ tin tưởng và nhiệt tình rồi trả lời:

- Không, cảm ơn!

Người phụ nữ bé nhỏ hy vọng hôm nay họ sẽ có một nhà hát đầy ắp thính giả. Bà nhìn ra ngoài trời mưa cho đến khi sự buồn thảm của con phố ẩm ướt dần xóa đi vẻ tin tưởng và nhiệt tình trên nét mặt rúm ró của bà. Rồi bà kín đáo thở dài và nói:

- Ôi vâng! Chúng tôi đã làm hết sức có thể, có Chúa chứng giám.