Okonkwo về ở bên ngoại năm trước thì năm sau, bạn thân của ông là Obierika tới thăm. Ông này dắt theo hai thanh niên, mỗi người đội trên đầu một cái bao nặng. Okonkwo dỡ xuống cho họ. Rõ ràng là bao đầy vỏ sò.

Gặp lại bạn, Okonkwo mừng lắm, vợ con ông cũng vậy. Và khi ông cho mời các người em con cô con cậu với vợ họ tới, để giới thiệu thì những người này cũng mừng rỡ. Một người em bảo:

- Anh dắt ông ấy lên chào cậu chứ?

Okonkwo đáp:

- Vâng, chúng tôi đi ngay bây giờ đây.

Nhưng trước khi đi, ông dặn nhỏ bà vợ thứ nhất một câu gì đó. Bà gật đầu và lát sau tụi nhỏ đi đuổi bắt một con gà trống.

Cụ Uchendu đã được một đứa cháu nội cho hay có ba người lạ tới nhà Okonkwo nên ngồi đợi để tiếp họ. Khi họ vô trong obi, cụ chìa tay cho họ bắt, họ bắt xong rồi, Okonkwo mới giới thiệu. - Anh Obierika, bạn thân của cháu đây, cháu đã có lần thưa với cậu rồi.

Ông lão quay về phía Obierika, bảo:

- Ừ, cháu tôi đã nói tới anh, anh lại thăm chúng tôi, tôi mừng lắm. Tôi biết bác trai bên nhà, bác Iweka. Bác là người có danh vọng, quen nhiều người bên đây, thường lại thăm họ. Cái thời đó sướng thật, người nào cũng có bạn thân ở các thị tộc xa xôi. Thế hệ các anh không còn được như vậy nữa, cứ ngồi ru rú trong nhà, sợ cả những người láng giềng gần nhất. Thời nay, ngay đến quê mẹ có người cũng không biết. (Cụ ngó Okonkwo). Tôi già rồi mà ham nói. Bây giờ tôi chỉ giỏi nói, chứ có được tích sự gì đâu.

Cụ khó khăn đứng dậy, vô phòng trong, đem ra một trái cola, ngồi lại chỗ cũ, trên tấm da dê, hỏi: - Hai thanh niên đi theo đó là ai?

Okonkwo đáp:

- À, ta chúc mừng các cháu. Cụ chìa trái cola ra, họ coi, cảm ơn cụ rồi, cụ đập ra mời họ ăn. Cụ đưa tay trỏ một phòng bên cạnh, bảo Okonkwo:

- Cháu vô phòng đó, lấy một bình rượu ra.

Okonkwo đem rượu ra và họ uống với nhau. Rượu cất hôm trước, mạnh lắm.

Uchendu làm thinh một lát rồi nói:

- Ừ, hồi xưa người ta đi nhiều hơn thời nay. Không có một thị tộc nào trong miền này mà già này không biết rõ ràng. Aninta, Umuazu, Ikeocha, Elumelu, Abame: tôi đều biết hết.

Obierika hỏi:

- Thưa bác, bác có hay tin thị tộc Abame không còn nữa không? Uchendu và Okonkwo đồng thanh hỏi:

- Sao vậy?

Obierika đáp:

- Abame đã bị quét sạch rồi. Chuyện thật lạ lùng, rùng rợn. Nếu cháu không được trông thấy tận mắt những người sống sót, nghe thấy tận tai chuyện của họ thì chắc cháu không làm sao tin được (Ông ta quay lại hỏi hai người đi theo ông). Có phải họ trốn khỏi Umuofia vào một ngày phiên chợ Eke không nhỉ?

Họ gật đầu, Obierika nói tiếp:

- Cách đây đã ba tuần trăng. Hôm đó là một ngày phiên chợ Eke, một nhóm người chạy trốn lại thị trấn chúng ta. Hầu hết họ là con cháu làng mình, thân mẫu họ chôn cất trên đất mình. Nhưng cũng có vài người không có thân thuộc gì cả, không biết chạy đâu nên theo bạn mà lại thị trấn mình. Thế là họ tới Umuofia, chuyện họ thật thê thảm.

Obierika uống hết sừng rượu kè. Okonkwo rót thêm vào.

Obierika kể tiếp:

- Trong mùa gieo trước, một tên da trắng xuất hiện trong thị tộc họ.

Okonkwo nhắc:

- Một người bạch tạng.

- Không, không phải một người bạch tạng. Tên này khác hẳn. (Ông uống một hớp rượu). Và nó cưỡi một con ngựa sắt. Những người đầu tiên thấy nó, vùng chạy, nhưng nó đứng đó ra dấu thân ái. Sau cùng vài người cả gan mon men tới, rờ nó nữa. Các bô lão hỏi Thần, Thần đáp rằng ngoại nhân đó sẽ phá thị tộc gây tan hoang. (Obierika lại uống một hớp rượu nữa). Thế là họ giết tên da trắng đó, cột con ngựa sắt của nó vào cây gòn linh thiêng của làng vì con ngựa có vẻ muốn chạy đi kêu bạn của chủ nó lại. Tôi quên chưa kể một lời nữa của Thần. Thần bảo đó là đám châu chấu, mà tên da trắng đó đi tiên phong để dò đường. Vậy tên đó bị giết.

Uchendo hỏi:

- Người da trắng đó nói gì trước khi bị họ giết?

Obierika đáp:

- Nó có nói câu gì đó, nhưng không ai hiểu. Nó có vẻ như nói trong lỗ mũi.

Một người cùng đi với Obierika bảo:

- Có người bảo tôi rằng nó lặp đi lặp lại hoài mỗi một tiếng nghe tựa như Mbaino. Có lẽ nó muốn tới Mbaino mà lạc đường.

Obierika kể tiếp:

- Dù sao thì nó cũng bị giết, còn con ngựa sắt của nó thì bị cột lại. Hồi đó là đầu mùa gieo hạt. Sau đó khá lâu, không xảy ra chuyện gì cả. Mùa mưa tới, người ta đã trồng xong khoai mài. Con ngựa sắt vẫn còn cột ở gốc cây gòn linh thiêng. Rồi một buổi sáng nọ, một bọn người thường như chúng ta dắt ba người da trắng tới. Họ thấy con ngựa sắt rồi họ đi. Hầu hết đàn ông và đàn bà ở Abame đều ra đồng làm lụng. Chỉ còn vài người ở trong làng thấy bọn da trắng và bọn người dắt chúng tới. Trong nhiều tuần chợ sau đó, chẳng xảy ra chuyện gì cả. Cứ cách một ngày Afo[32] thì lại họp chợ đông ở Abame, và cả thị tộc đều ra chợ. Chuyện xảy ra đúng vào ngày đó. Ba người da trắng và một đám đông các người khác bao vây cả chợ. Chắc chúng đã có bùa phép gì linh lắm, tàng hình sao đó nên trước khi họp chợ đông đủ, chẳng ai thấy chúng cả. Và chúng bắt đầu bắn. Chết hết ráo, chỉ trừ những ông già và người ốm nằm nhà, và một số ít đàn ông đàn bà mà thần bổn mạng chi hoàn toàn tỉnh táo, dắt họ ra khỏi chợ kịp.

[32]Afo: Tên một ngày, không rõ là ngày gì

Obierika ngừng một chút, rồi nói tiếp:

- Thị tộc của họ bây giờ vắng hoe. Ngay những cá thần trong hồ bí mật của họ cũng trốn đi nơi khác, mà nước hồ đỏ như máu. Đúng như Thần đã báo trước, làng họ bị một tai họa lớn lao.

Mọi người làm thinh một lúc. Uchendu nghiến răng kèn kẹt, rồi la lớn:

- Người ta không nói gì thì không khi nào được giết người ta. Những người ở Abame đó ngu xuẩn. Họ biết gì về người đó (Cụ lại nghiến răng nữa và kể một truyện để dẫn chứng): “Chim Ó mẹ một hôm sai con gái đi kiếm mồi. Chim Ó con đi và quắp về một con vịt con. Ó mẹ bảo Ó con: “Được lắm, nhưng này con, khi con ở trên trời sà xuống bắt con vịt con này thì mẹ nó nói sao?” - Ó con đáp: “Mẹ nó chẳng nói gì cả, chỉ bỏ đi chỗ khác”. - “Nếu vậy thì con phải trả vịt con cho mẹ nó. Làm thinh như vậy là có cái gì đáng ngại lắm đấy”. Thế là Ó con đem trả vịt con, và bắt một con gà con để thay. Ó mẹ hỏi: “Mẹ con gà con này có phản ứng gì không?”. - Ó con đáp: “Nó la quác quác, nổi điên lên, chửi rủa con”. Ó mẹ bảo: “Nếu vậy thì chúng ta thịt con gà này được. Kẻ nào la lớn thì không có gì đáng cho ta sợ cả”. Tụi ở Abame thật ngu xuẩn.

Okonkwo suy nghĩ một chút, nói:

- Tụi họ ngu xuẩn thật. Họ đã được báo trước rằng sắp có tai họa thì phải mang theo súng và rựa chứ, dù là đi chợ. Obierika bảo:

- Họ ngu dại nên mới mang họa. Nhưng tôi sợ quá chừng. Chúng ta đã được nghe nhiều chuyện về tụi da trắng, chúng chế tạo những khẩu súng rất mạnh, những thứ rượu cũng rất mạnh và dắt tụi nô lệ vượt biển tới những nơi rất xa, nhưng chẳng ai tin những lời đó cả.

Uchendu bảo:

- Không có chuyện gì là không đúng. Thế giới vô biên. Cái gì dân tộc này cho là tốt thì các dân tộc khác cho là tệ hại, đáng ghét. Chúng ta có những người bạch tạng. Các cháu có nghĩ rằng họ do lầm lẫn mà tới thị tộc chúng ta không, đáng lẽ họ tới một xứ mọi người đều bạch tạng như vậy thì lại lạc đường mà tới đây không?

Bà vợ cả của Okonkwo đã nấu nướng xong, dọn một bữa tiệc gồm khoai mài nghiền và canh rau để đãi khách. Nwoye, con trai của Okonkwo đem một bình rượu kè dịu ra.

Obierika bảo Nwoye:

- Bây giờ cháu đã lớn rồi. Anene, bạn của cháu, nhắn bác gởi lời thăm cháu đấy. Nwoye hỏi:

- Anh cháu lúc này mạnh giỏi không ạ?

Obierika đáp:

- Gia đình bên bác mạnh giỏi hết.

Ezinma bưng ra một tô nước để rửa tay, rồi họ bắt đầu ăn và uống rượu.

Okonkwo hỏi: - Anh ở nhà đi hồi nào?

Obierika đáp:

- Chúng tôi định đi trước khi gà gáy sáng. Nhưng mãi khi sáng rõ rồi, Nweke mới tới. Người nào mới cưới thêm vợ thì đừng bao giờ nên hẹn họ tới lúc hừng sáng.

Mọi người đều cười.

Okonkwo hỏi:

- Nweke mới cưới vợ ư? - Nó cưới con gái thứ hai của ông Okadigbo.

Okonkwo bảo:

- Vậy thì tốt quá. Tôi không trách cháu không nghe thấy gà gáy sáng đâu.

Khi họ ăn xong. Obierika trỏ hai bao nặng bảo:

- Đó là tiền bán khoai mài của anh đấy. Khi anh mới đi, tôi bán ngay những củ khoai lớn. Sau đó tôi bán hạt và phát một mớ hạt khác cho các tá điền của tôi. Mỗi năm tôi sẽ làm như vậy cho tới khi anh trở về. Nhưng tôi nghĩ chắc bây giờ anh cần tiền, cho nên tôi đem lại. Ai biết được ngày mai ra sao? Biết đâu chừng, chẳng có bọn người da xanh tới thị tộc chúng ta mà bắn tưới vào làng.

Okonkwo bảo:

- Trời đâu có cho phép chúng làm như vậy. Tôi mang ơn anh lắm, biết trả ơn cách nào đây.

Obierika bảo:

- Này, tôi chỉ cho anh này. Muốn trả ơn tôi thì anh giết một cháu trai vì tôi đi.

Okonkwo đáp:

- Như vậy cũng chưa đủ nữa.

- Thế thì anh tự giết anh đi.

Okonkwo mỉm cười.

- Xin lỗi anh nhé. Tôi không nói đến chuyện cảm ơn anh nữa đâu.