Nhận từ NKVD báo cáo về phản ứng dây chuyền hạt nhân do Fermi thực hiện, Kurtratov đề nghị Pervukhin giao cho các cơ quan tình báo làm rõ một loạt vấn đề quan trọng về tình trạng các nghiên cứu nguyên tử ở Mỹ. Liên quan đến điều đó đã tiến hành tổ chức lại hoạt động của các cơ quan tình báo Bộ quốc phòng và NKVD. Trong vòng 5 năm, 1940 - 1945 tình báo khoa học- kỹ thuật được tiến hành bởi các phân đội chuyên môn và các ban của Tổng cục tình báo Hồng quân và Tổng cục 1 NKVD- NKGB mà phó tổng cục là tôi cho đến năm 1942. Năm 1944 phê chuẩn quyết định: NKVD sẽ điều phối hoạt động tình báo về vấn đề nguyên tử. Dưới sự chỉ đạo của tôi được thành lập nhóm “X” (Nhóm của Xudoplatov) được thành lập mà muộn hơn, năm 1945 trở thành Cục “X” độc lập. Ngoài nhiệm vụ điều phối hoạt động của Tổng cục tình báo quân đội và NKVD trong thu thập thông tin về nguyên tử, nhóm còn được giao chức năng hiện thực hoá tin tức nhận được trong nước. Tiến hành khối công việc lớn nghiên cứu và thu nhận thông tin khoa học- kỹ thuật là các cán bộ của nhóm, Zoia Zarubina, Zemxkov, Maxxia, Groznov, Pokrovxky. Zarubina và Zemxkov, như tôi còn nhớ, dưới sự chỉ đạo của Tepletsky, họ đã dịch những tài liệu quan trọng nhất về cấu trúc các lò phản ứng hạt nhân và của bom nguyên tử. Theo quyết định của chính phủ Cục “X” trở thành bộ máy, văn phòng số 2 của Uỷ ban đặc biệt của chính phủ Liên Xô về “vấn đề số 1”. Các chuyên gia và bác học lão luyện làm việc trong Cục thường kỳ báo cáo về các tài liệu tình báo thu được tại các cuộc họp của Uỷ ban và hội đồng khoa học- kỹ thuật do bộ trưởng quân khí Vannikov đứng đầu.

Kurtratov và các bác học trong nhóm của ông thường đến chỗ Beria bàn các vấn đề tổ chức công việc phù hợp với thông tin NKVD nhận được, về thực tế Kurtratov và Ioffe đã đặt trước Stalin vấn đề để Beria với tư cách nhà lãnh đạo tất cả công việc về vấn đề nguyên tử thay Molotov.

Thông thường sau khi thăm văn phòng Beria ở Lubianka xong, Kurtratov, Kikoin, Alikhanov và Ioffe lên chỗ tôi nơi chúng tôi ăn trưa ở phòng nghỉ, sau đó họ làm việc với các tài liệu nhận được từ nước ngoài.

Để thúc đẩy nhanh công việc, các nhà bác học đã rất quan tâm làm quen với tiến trình các công việc này ở Mỹ. Các tài liệu tình báo thu được, Kurtratov nhấn mạnh, chỉ ra khả năng giải quyết kỹ thuật toàn bộ vấn đề trong thời hạn ngắn hơn nhiều, so với cách nghĩ.

Các nguồn thông tin và mạng điệp viên của chúng ta ở Anh và Mỹ lấy được 286 tài liệu khoa học mật và ấn phẩm nội bộ về năng lượng nguyên tử. Trong ghi chép của mình vào tháng 3 tháng 4- 1943 Kurtratov nêu tên 7 trung tâm khoa học và 26 chuyên gia quan trọng nhất ở Mỹ mà thông tin nhận được từ họ có ý nghĩa lớn lao. Từ quan điểm hoạt động tình báo, đó có nghĩa là nghiên cứu tác chiến cần biến các bác học Mỹ thành nguồn thông tin quan trọng.

Tháng 2- 1944 có cuộc họp đầu tiên các các nhà lãnh đạo tình báo quần đội và NKVD về vấn đề nguyên tử tại văn phòng Beria ở Lubianka. Phía quân đội có Ilitsev và Milstein, phía NKVD có Fitin và Ovakimian. Tôi được giới thiệu chính thức là lãnh đạo nhóm “X” điều phối các nỗ lực trong lĩnh vực này. Từ đấy tình báo quân đội thường xuyên chuyển cho chúng tôi các thông tin nhận được về vấn đề nguyên tử.

Cần phải nói, tôi không vui mừng bởi sự giao phó của Beria. Đứng đầu nhóm “X”, tôi thấy khó khăn, bởi tôi không có học vấn kỹ thuật, chưa nói đến tri thức trong lĩnh vực vật lý. Đồng thời trách nhiệm chủ yếu của tôi là lãnh đạo hoạt động của các đội du kích phá hoại trong hậu phương quân đội Đức.

Mùa thu 1944 Beria với tư cách phó chủ tịch chính phủ phụ trách trang bị và vũ khí, đã chính thức đứng đầu công tác chế tạo vũ khí nguyên tử.

Năm 1944 Kheifets trở về Moskva và báo cáo với tôi và Beriạ ấn tượng về những cuộc gặp với Oppengeimer và các bác học nổi tiếng khác đang chuyên trách đề án nguyên tử. Ông nói rằng Oppengeimer và những người gần gũi của ông rất lo rằng người Đức có thể vượt trước Mỹ trong lĩnh vực này.

Nghe báo cáo của Kheifets, Beria nói đã đến lúc các cơ quan an ninh cần cộng tác chặt chẽ hơn với các bác học. Để cải thiện quan hệ, cởi bỏ sự ngờ vực và thái độ phê phán của các chuyên gia đối với cơ quan NKVD, Beria đề nghị thiết lập các quan hệ cá nhân tin cậy hơn với Kurtratov, Kikoin và Alikhanov. Tôi mời các nhà bác học về nhà ăn trưa. Thế nhưng đó không chỉ là một cử chỉ hiếu khách: theo lệnh Beria tôi và các phó của tôi - các tướng Etingon và Xazưkin - như những cán bộ tác chiến, phải đánh giá Kurtratov, Alikhanov và Kikoin. Chúng tôi xử sự với họ như bạn bè, những người được tin cậy mà họ có thể gọi đến trong cuộc sống thường ngày.

Một buổi tối sau khi làm việc với các tài liệu thường kỳ chúng tôi ăn tôi trong phòng nghỉ. Trên bàn có một chai cônhắc Armeni hảo hạng. Tôi vốn không chịu được rượu, thậm chí một liều nhỏ cũng gây đau đầu dữ dội, và tôi có cảm giác rằng những nhà bác học chủ chốt của chúng ta chắc cũng không dùng rượu. Vì thế tôi mời họ mỗi người một thìa cà phê cho vào trà. Họ nhìn tôi với vẻ sửng sốt, rồi cười to và rót cho mình cả ly đầy, uống chúc thành công của sự nghiệp chung của chúng ta.

Đầu năm 1944 Beria ra lệnh chuyển cho tôi tất cả các tài liệu, soạn thảo kế hoạch tình báo động chạm đến tất cả những người nghiên cứu vấn đề nguyên tử, và họ hàng của họ. Chẳng bao lâu tôi nhận được thông báo đặc biệt rằng em trai của Kikoin vì ngây thơ đã chia sẻ nghi ngờ mình về sự sáng suốt của lãnh đạo với đồng nghiệp, và người này nhanh chóng báo điều đó với cán bộ tác chiến mà anh ta có liên hệ.

Khi tôi báo điều này với Beria, ông ra lệnh cho tôi gọi Kikoin đến và nói với ông ta để ông tác động đến em mình. Sự giải thích của họ được ghi lại bằng cách nghe trộm nhà của các bác học nguyên tử chủ chốt.

Tôi đã kinh ngạc là ngày hôm sau Beria xuất hiện tại phòng thí nghiệm của Kikoin để đánh tan hoàn toàn sự sợ hãi của ông ta liên quan đến chú em. Ông tập trung cả nhóm ba người - Kurtratov, Alikhanov, Kikoin - và nói lúc có mặt tôi, rằng tướng Xudoplatov được trao cho họ để có sự giúp đỡ trọn vẹn trong công việc; rằng họ được sự tín nhiệm hoàn toàn của đồng chí Stalin và của chính ông. Thông tin được trao cho họ là để thực hiện nhiệm vụ của chính phủ Xô viết. Beria nhắc lại: không có lý do để lo lắng về số phận những người thân hay những người mà họ tin cậy, - họ được bảo đảm sự an toàn tuyệt đối. Sẽ tạo cho các nhà bác học điều kiện sống tốt để họ tập trung vào giải quyết những vấn đề có ý nghĩa chiến lược đối với quốc gia.

Theo chỉ thị của Beria, tất cả các bác học được cuốn hút vào đề án nguyên tử được cấp nhà ở khá tốt, nhà nghỉ, được sử dụng các cửa hàng đặc biệt nơi họ có thể ngang bằng các nhà lãnh đạo chính phủ mua hàng hoá theo phiếu đặc biệt; toàn bộ biên chế của đề án nguyên tử được đảm bảo chế độ ăn uống đặc biệt và sự trợ giúp y tế cao nhất. Đồng thời mọi vấn đề của các bác học, chuyên gia và cán bộ tác chiến tham gia trực tiếp vào đề án hay nhận thông tin tình báo về vấn đề nguyên tử, được chuyển từ Cục tổ chức sang ban thư ký của Beria. Từ phòng phụ trách hướng Mỹ những tài liệu tác chiến quan trọng nhất về năng lượng nguyên tử mà tình báo thu nhận cũng được chuyển sang. Từ việc nghiên cứu tác chiến “Enommoz” về bom nguyên tử từ bấy đến giờ vẫn cất trong lưu trữ của cơ quan tình báo nước ngoài, bị lấy mất khoảng 200 trang. Với mục đích tăng cường chế độ an toàn, nếu Beria không cho phép, không ai được tiếp xúc với các tài liệu ấy. Tôi nhớ đụng độ với Zaveniagin phó của Beria, người hỏi giới thiệu các tài liệu với ông ta. Tôi từ chối, và chúng tôi cãi nhau; nhưng rồi ông ta chỉ tiếp cận được các tài liệu tình báo sau sự cho phép của Beria.

Những khả năng hành chính của Beria trong giải quyết vấn đề nguyên tử được thừa nhận bởi cả những người tham gia chương trình, ví dụ, viện sĩ Khariton trong phỏng vấn của mình về chế tạo bom nguyên tử trong tạp chí Tia lửa (năm 1993).