VII

ĐÊM HÔM ẤY mấy người chở hàng cũng dừng lại nghỉ và nấu cháo ăn. Lần này, ngay từ đầu, trong vạn vật đều cảm thấy có một nỗi nhớ mong mơ hồ. Khí trời ngột ngạt oi ả; ai nấy đều uống nước rất nhiều mà vẫn không sao đã khát. Trăng lên một màu huyết dụ đỏ ối, ủ dột như đang ốm; các vì sao cũng bơ phờ, bóng tối dày đặc hơn, phía xa mờ mịt hơn. Thiên nhiên như thể đang linh cảm thấy điều gì sắp tới và đang ủ ê bải hoải.

Bên đống lửa không còn có cái không khí sôi nổi và những câu chuyện rôm rả như hôm qua nữa. Mọi người đều chán ngán và nói chuyện một cách uể oải và miễn cưỡng. Lão Pantelây chỉ thở dài sườn sượt, kêu nhức chân và chốc chốc lại nhắc đến những cái chết bất đắc kỳ tử.

Đưmốp nằm sấp, lặng lẽ nhai cái cọng rơm, gương mặt mệt mỏi và hằn học, lại có vẻ ghê tởm cái gì như thể cọng rơm ấy có mùi thối... Vaxia kêu là nhức quai hàm, và tiên đoán là thời tiết xấu, Emelian thì không vung tay đánh nhịp, mà ngồi im phăng phắc và cau có nhìn ngọn lửa. Iegoruska cũng ủ dột. Chặng đường vừa qua ngựa kéo xe đi bước một, làm cho nó phát chán phát mệt ra, và do khí trời nồng nực lúc ban ngày, nó thấy nhức đầu quá.

Khi cháo đã chín, Đưmốp xoay ra kiếm chuyện với các bạn.

- Cái thằng mụn cóc kia nãy giờ cứ ngồi ì ra, bây giờ lại cầm thìa sán vào trước hết, - hắn nói và hằn học nhìn Emelian. - Đồ tham ăn! Cháo vừa chín đã men ngồi kè kè bên cạnh nồi trước tiên. Hồi trước có đi hát, thế mà đã tưởng mình là ông lớn rồi! Cái thứ phường hát như thế kia thì khối đứa đi ăn xin trên đường cái ấy!

- Việc gì mày cứ phải gây chuyện? - Emelian cũng hằn học hỏi lại.

- Việc là mày đừng có vội sán vào nồi. Đừng có tưởng mình đây ghê gớm lắm!

- Đồ ngu, chỉ có thế thôi, - Emelian phều phào.

Đã biết rõ qua kinh nghiệm là những câu nói qua nói lại như vậy thường kết thúc như thế nào, lão Pantelây và Vaxia liền can thiệp và lựa lời khuyên bảo Đưmốp đừng chửi bới người ta một cách vô cớ.

- Phường hát... - Đưmốp vẫn không chịu thôi, hắn cười khẩy, tỏ vẻ khinh bỉ. - Hát như mày thì ai mà chả hát được. Cứ ngồi trước bậc thềm nhà thờ mà hát: “Lạy ông đi qua, lạy bà đi lại, vì nghĩa Chúa, xin bố thí cho một vài kôpếch”. Cái đồ...

Emelian lặng thinh. Sự im lặng này có tác dụng làm cho Đưmốp cáu tiết lên. Hắn càng hằn học nhìn Emelian nói:

- Tao không muốn lôi thôi, chứ không thì tao sẽ cho mày biết thân biết phận.

- Nhưng làm sao mày cứ sán vào tao mà gây sự thế, đồ kẻ cướp? - Emelian nổi khùng lên. - Tao có động đến mày đâu?

- Mày gọi tao là cái gì hả? - Đưmốp thẳng người dậy hỏi và mắt hắn máu ứ đỏ ngầu. - Cái gì? Tao là đồ kẻ cướp phỏng? Thế thì đây! Đi mà nhặt!

Đưmốp giật phắt cái thìa trong tay Emelian và ném ra thật xa. Kiriukha, Vaxia và Xtépka vội vàng bật dậy chạy đi nhặt, còn Emelian thì cứ nhìn sang lão Pantelây chằm chằm, vẻ van lơn và dò hỏi. Mặt anh ta bỗng quắt lại, nhăn nheo, mếu máo, và anh phường hát cũ khóc òa lên như một thằng bé con.

Iegoruska đã ghét Đưmốp từ lâu. Nó cảm thấy như không khí bỗng trở nên ngột ngạt không sao chịu nổi; hơi lửa ở bếp như hắt vào mặt nó nóng ran lên, nó muốn chạy thật nhanh về chỗ để xe, nơi có bóng tối, nhưng đôi mắt hằn học, chán chường của gã Đưmốp tai quái cứ thu hút nó. Nó thấy háo hức muốn nói với Đưmốp một cái gì thật nhục nhã. Nó bước về phía Đưmốp và thở hổn hển nói liền một thôi:

- Mày tệ hơn ai hết! Tao ghét cay ghét đắng mày.

Sau khi nói như vậy lẽ ra phải bỏ chạy về đoàn xe, thế nhưng nó không sao nhấc chân khỏi chỗ được, và nói tiếp:

- Sau khi chết mày sẽ mãi mãi bị thiêu dưới hỏa ngục! Tao sẽ mách cậu Ivan Ivanứts cho mà xem! Đừng có mà bắt nạt Emelian!

- Xem kìa, cũng đòi! - Đưmốp cười mát. - Như con lợn c miệng chưa ráo sữa mà cũng ra cái điều. Không sợ ăn bạt tai hả?

Iegoruska cảm thấy như không còn không khí để mà thở nữa: nó bỗng run lẩy bẩy cả người, giẫm chân đành đạch (chưa bao giờ nó lại như thế) và hét lên the thé.

- Đánh chết nó đi! Đánh chết nó đi!

Nước mắt nó trào lên giàn giụa, nó thấy xấu hổ quá, lảo đảo chạy về xe. Tiếng hét của nó đã gây nên một ấn tượng như thế nào thì nó không biết. Nằm trên đống lông cừu, nó khóc rưng rức, chân tay giãy đành đạch, và gọi thầm thì:

- Mẹ ơi! Mẹ ơi!

Những con người ấy, những cái bóng chập chờn quanh đống lửa, những kiện hàng tối sẫm, những ánh chớp phút phút lại lóe lên ở phía xa: bây giờ tất cả những cái đó sao đều có vẻ man dại và ghê sợ quá. Nó sợ hãi và tuyệt vọng tự hỏi tại sao và làm thế nào mình lại lạc vào cái xứ sở này, giữa những người đàn ông đáng sợ này? Cậu nó, cha Khrixtophor và Đenixka bây giờ ở đâu? Sao mãi không thấy họ trở lại? Họ quên nó rồi sao? Nghĩ rằng mình đã bị bỏ quên đi, bị phó mặc cho số phận xoay vần, nó lạnh toát người đi, và cảm thấy lo sợ đến nỗi đã mấy lần nhổm dậy toan nhảy xuống đất chạy bạt mạng theo đường cái trở về hướng cũ, không ngoái lại, nhưng nhớ đến hai cây thánh giá tối tăm, ảm đạm mà thế nào nó cũng phải đi ngang, và nhìn những ánh chớp giật ở phía xa, nó đành thôi... Và chỉ khi nào nó thì thầm gọi: “Mẹ ơi! mẹ ơi!” - nó mới thấy trong lòng như thư thái hơn...

Hình như mấy người chở hàng cũng đâm lo. Sau khi Iegoruska bỏ đống lửa chạy về xe, lúc đầu họ ngồi im lặng hồi lâu, rồi bắt đầu nói khe khẽ với nhau về một cái gì đã sắp đến nơi và cần phải tránh đi cho nhanh... Họ hối hả ăn cháo cho xong, dập lửa và lặng lẽ thắng ngựa. Cứ trông cái dáng hối hả cuống quýt của họ và nghe những câu nói đứt quãng của họ cũng có thể thấy rõ họ đang linh cảm một tai nạn nào sắp tới.

Trước khi đoàn xe chuyển bánh, Đưmốp đến cạnh lão Pantelây hỏi khẽ:

- Thằng bé tên là gì?

- Iegoruska... - lão Pantelây đáp.

Đưmốp đạp một chân lên bánh xe, bíu lấy sợi chão buộc kiện hàng và đu người lên. Iegoruska trông thấy khuôn mặt và mái đầu quăn tít của hắn. Khuôn mặt hắn tái nhợt, mệt mỏi và nghiêm trang, nhưng không còn vẻ hằn học nữa.

- Iegoruska! - hắn nói khẽ. - Đây, cho mày đánh đi!

Iegoruska ngạc nhiên nhìn hắn; vừa lúc ấy một ánh chớp lóe lên.

- Không sao đâu, đánh đi! - Đưmốp nhắc lại.

Đợi mãi không thấy Iegoruska đánh hay nói gì với hắn cả, hắn nhảy xuống đất, nói:

- Sao tôi chán chường thế này!

Rồi hắn uể oải thất thểu đi dọc theo đoàn xe, người lắc lư, miệng lẩm bẩm nhắc lại, giọng không ra ai oán cũng không ra hằn học:

- Trời ơi! Tôi chán chường lắm! Còn cậu đừng giận, Emelian ạ, - hắn nói khi đi ngang qua Emelian. - đời bọn mình chẳng ra gì, nó tàn tệ quá!

Ở bên phải lóe lên một ánh chớp, rồi như thể được phản chiếu trong một tấm gương, nó lập tức lại lóe lên ở phía xa.

- Iegoruska, cầm lấy! - lão Pantelây vừa gọi to vừa đưa lên cho Iegoruska một vật gì to lù lù và đen xì.

- Cái gì thế ạ? - Iegoruska hỏi.

- Tấm bạt đấy! Trời sắp mưa rồi, cầm lấy mà che.

Iegoruska nhổm dậy và nhìn ra xung quanh. Chân trời đã tối hẳn lại và cứ chưa đầy một phút lại bừng lên một ánh sáng mờ mờ, như người chớp mắt. Màu đen của chân trời, như thể vì quá nặng, nghiêng về bên phải.

- Ông ơi, sắp có cơn dông à? - Iegoruska hỏi.

- Ôi, chân lão đau quá, buốt quá! - lão Pantelây nói, giọng rầu rĩ, chân giậm giậm trên mặt đất, lão không nghe thấy câu hỏi của Iegoruska.

Ở bên trái, như có ai quẹt một que diêm lên nền trời, một vệt tai tái như lân tinh ánh lên rồi tắt ngấm. Nghe như ở đâu rất xa có ai bước trên một cái mái tôn. Hình như người ấy đi chân không trên mái, vì tiếng tôn nghe lục bục, không đanh.

- Mưa này rồi vừa to vừa dai lắm đây! - Kiriukha nói to.

Giữa chân trời bên phải và phía xa trước mắt lóe lên một tia chớp sáng đến nỗi soi rõ cả một vùng thảo nguyên và cả nơi khoảng trời còn quang tiếp giáp với vùng mây đen kịt. Khối mây kinh khủng ấy lừng lững ùn tới thành một đám dày đặc, ở quanh rìa lòng thòng những mớ giẻ rách lớn đen ngòm; cũng những mớ giẻ rách tơi tả, như thể chen lấn nhau, chất đống dần lên ở chân trời bên phải và bên trái. Cái dáng rách tả tơi này làm cho đám mây có một cái gì quái ác như người say rượu. Tiếng sấm gầm gừ bây giờ đã rõ và đanh. Iegoruska làm dấu thánh mấy lần và vội vã mặc áo khoác vào.

- Chán quá! - tiếng than thở của Đưmốp từ mấy chiếc xe đi trước vọng lại, và nghe giọng hắn có thể biết rằng hắn đã lại bắt đầu tức tối hằn học. - Chán quá đi mất!

Đột nhiên, gió nổi lên, mạnh đến nỗi suýt thổi bay cả cái gói đồ và tấm vải bạt của Iegoruska; tấm bạt đập phần phật vào kiện hàng và vào mặt Iegoruska. Gió rít trên thảo nguyên, quay cuồng loạn xạ và làm nổi lên trong đám cỏ dại tiếng gầm rú khủng khiếp đến nỗi át cả tiếng sấm và tiếng bánh xe lăn cót két. Gió thổi từ mây đen, cuộn theo từng đám bụi lớn lẫn mùi nước mưa và mùi đất ướt. Ánh trăng mờ hẳn, dường như bẩn đi, các vì sao càng cau có, và có thể thấy rõ bên vệ đường những đám bụi cùng với bóng của chúng đang hối hả, chạy đi đâu về phía sau. Bây giờ thì hình như những luồng gió lốc xoáy tít hút bụi, cỏ khô và lông chim từ mặt đất lên, đã dâng cao lên đến bầu trời; có lẽ những cây cỏ lông chông đã bay đến sát đám mây đen kia, và chắc chúng nó đang sợ khiếp vía rồi. Nhưng qua lớp bụi làm tối tăm mặt mũi không thể trông thấy gì ngoài ánh chớp sáng lòa.

Iegoruska nghĩ rằng mưa sẽ đổ xuống ngay tức khắc, nó quỳ gối lên và lấy tấm bạt trùm lên đầu.

- Lão Pantelây ơi! - phía trước có ai gọi to, - Xe-e... hỏo-o-o-o!

- Chả nghe gì hết-ê-ết! - lão Pantelây lớn tiếng trả lời, giọng ngân nga.

- Hỏ-o-o ỏng rồ-ô-i!

Tiếng sấm rền vang, giận dữ, lăn ầm ầm khắp trời từ phải sang trái, rồi lan ra phía sau và ngưng lại ở khoảng gần mấy chiếc xe phía trước.

- Lạy Chúa Xavaof(16) linh thiêng, linh thiêng! - Iegoruska, vừa thầm thì khấn khứa vừa làm dấu thánh. Vinh quang của Chúa hãy tràn ngập khắp đất trời này...

Cái khối đen kịt trên trời ngoác mồm thở ra một ngọn lửa trắng; lập tức sấm lại vang lên: tiếng sấm vừa dứt thì một làn chớp lóe lên tỏa rộng đến nỗi qua cái khe hở trên tấm vải bạt Iegoruska trông thấy rõ suốt con đường cái mãi cho đến tận xa tít, trông thấy tất cả mấy người đánh xe và cả chiếc áo gilê của Kiriukha nữa. Những dải mây rách tả tơi ở phía trái đã cao lên, và một dải mây thô lỗ, vụng về giống như chân con gì có đủ cả ngón, vươn dài về phía mặt trăng. Iegoruska quyết định nhắm nghiền mắt lại, không để ý đến những cảnh tượng đang diễn ra xung quanh và đợi cho mọi sự kết thúc.

Không hiểu sao mãi mưa vẫn chưa đổ xuống, Iegoruska hi vọng rằng đám mây đen có thể đi qua, hé tấm bạt nhìn ra ngoài. Trời tối một cách ghê sợ. Iegoruska không trông thấy lão Pantelây, chẳng trông thấy kiện lông cừu và cũng chẳng trông thấy mình đâu cả; nó liếc mắt về hướng ban nãy có mặt trăng, nhưng phía ấy cũng tối mịt như trên xe. Và ánh chớp trong cái bóng tối dày đặc này còn có vẻ chói lòa hơn nữa, đến nỗi nhức cả mắt.

- Ông Pantelây ơi! - Iegoruska gọi.

Không thấy ai trả lời. Nhưng rồi gió giật tấm bạt một lần cuối nữa và bỏ chạy đi đâu mất. Bắt đầu nghe một tiếng rào rào đều đặn điềm tĩnh. Một giọt nước to lạnh ngắt rơi vào đầu gối Iegoruska, một giọt nữa lăn dọc cánh tay nó. Nó nhận thấy hai đầu gối nó hở ra ngoài, toan kéo lại tấm vải bạt cho kín, nhưng vừa lúc ấy có những vật gì đổ xuống rất dày, đập rầm rầm xuống mặt đường, rồi xuống càng xe, rồi xuống kiện lông cừu. Đó là mưa. Mưa và tấm vải bạt như hiểu ý nhau, cùng cất tiếng nói gì rất vui, và nghe rất chối tai, y như hai con ác là vậy.

Iegoruska quỳ gối lên, hay nói cho đúng hơn, nó ngồi xổm đặt mông lên đôi ủng. Khi mưa bắt đầu đổ xuống tấm bạt, nó chồm ra phía trước để che cho hai đầu gối lúc bấy giờ tự dưng ướt sũng ra: che đầu gối thì che được, nhưng chỉ không đầy một phút sau nó đã thấy ướt át khó chịu ở phía sau mông và ở hai bắp chân. Nó lại ngồi trở lại như cũ, duỗi chân ra dưới mưa và bắt đầu nghĩ xem phải làm thế nào để sửa lại tấm bạt đã trở nên vô hình trong bóng tối, nhưng hai tay nó đã ướt đầm, trong ống tay áo và sau cổ áo nước chảy ròng ròng, hai bả vai lạnh buốt. Nó đành để mặc, cứ ngồi im và chờ cho xong xuôi mọi sự.

- Lạy Chúa linh thiêng, linh thiêng... - nó thì thầm.

Bỗng ngay trên đầu nó bầu trời vỡ toác ra với một tiếng nổ khủng khiếp váng cả tai; nó cúi gập người xuống và nín thở, chờ những mảnh vỡ rơi lả tả xuống gáy và lưng. Mắt nó tình cờ mở ra, và nó trông thấy trên mười ngón tay của nó, trên đôi ống tay áo ướt sũng và trên những tia nước từ tấm bạt chảy ròng ròng xuống, trên kiện lông cừu và trên mặt đất, một ánh sáng chói lòa, cay xè, lóe lên và chớp chớp năm sáu lần. Lại một tiếng nổ nữa vang lên, cũng mạnh và khủng khiếp như tiếng trước. Bầu trời không còn vang rền nữa, không chuyển ầm ầm nữa, mà lại phát ra những tiếng nổ đanh, sắc và khô như tiếng gỗ bị bẻ gẫy.

“Đoành! Đoành! Đoành! Đoành!” - sấm dần rõ từng tiếng, lăn đi trên bầu trời, chốc chốc lại vấp phải cái gì, và đến một nơi nào gần cái xe đi trước hay xa tít ở phía sau thì đổ ập xuống đánh “đoành” hằn học và đứt quãng.

Trước đây ánh chớp chỉ khủng khiếp mà thôi, còn bây giờ kèm theo những tiếng sấm như vậy, ánh chớp trỏ thành một việc bất thường ghê gớm. Cái ánh sáng ma quái của nó thấm qua đôi mi mắt nhắm nghiền và luồn đi khắp người lạnh buốt. Làm thế nào để khỏi trông thấy chớp bây giờ? Iegoruska quyết định quay mặt về phía sau. Thận trọng như thể sợ có ai theo dõi mình, nó bò lồm cồm và hai bàn tay trượt trên kiện hàng ướt sũng, nó quay người lại.

___________

16. Chúa Xavaof - một trong những tên của chúa Iakhơve - Chúa Do Thái; theo đạo Kytô thì Chúa Xavaof coi như Chúa cha.