Ahmed Shah Massoud được biết đến như là “Con Sư tử của Panjshir”, vì cách thức tàn bạo mà ông đã bảo vệ tổ quốc mình khỏi những kẻ xâm lược Xô Viết, chín lần đẩy lui những lực lượng vượt trội khỏi thung lũng Panjshir quê hương ông với những chiến thuật du kích xuất sắc. Được những người ủng hộ yêu thương, và bị căm thù bởi những người đã sống qua cuộc bao vây Kabul tàn bạo của ông, ông là Che Guevera của đất nước mình. Dù vậy, bên dưới chiếc mũ len màu nâu và bộ râu lôi thôi, khuôn mặt đẹp trai mệt mỏi của ông rất giống với Bob Marley.

Và đối với Osama Bin Laden và những sứ giả Khải huyền của hắn, mười chín người, chủ yếu là người Ả Rập sắp lên máy bay của những hãng hàng không Mỹ mang theo máy cắt hộp, cái chết của Massoud có nghĩa là một trong những lãnh tụ có năng lực nhất của các tư lệnh liên minh miền bắc Afghanistan, mà viện trợ quân sự của Mỹ chắc chắn được rót vào đó, đã bị lật đổ, như những tòa tháp sắp sụp đổ cách đó nửa vòng trái đất.

Sáng hôm sau, ngày 10 tháng 9, đoàn xe của Mortenson leo lên thung lũng Charpurson trong không khí vùng núi cao, làm cho những rặng núi màu đỏ gỉ sắt của vùng Hindu Kush Afghanistan trở nên rõ nét. Chỉ di chuyển với vận tốc hai mươi kilômét một giờ, họ dỗ dành hai chiếc xe jeep đi trên con đường đất thô giữa những băng hà rải rác treo như những thức ăn nhai dở bên sườn của những đỉnh núi sáu nghìn mét lởm chởm như răng cá mập.

Zuudkhan, khu định cư cuối cùng ở Pakistan hiện ra ở cuối thung lũng. Những ngôi nhà bằng gạch bùn màu nâu xám tương đồng với đáy thung lũng bụi bặm khiến họ không nhận ra cho đến khi đã ở trong làng. Trên sân bong polo của làng, Mortenson thấy chàng vệ sĩ Faisal Baig của mình đang hãnh diện đứng giữa một đám dân làng, chờ đợi để chào đón những vị khách. Ở đây tại làng quê, anh ta mặc y phục truyền thống của bộ tộc Wakhi. Một chiếc áo khoác len thô màu nâu. Một cái nón phồng bằng len trắng trên đầu và đôi ủng cưỡi ngựa cao đến gối. Vượt lên cao trên đám đông tụ tập để chào đón những người Mỹ, anh ta đứng thẳng sau cặp mắt kính phi công màu đen mà McCown đã tặng như một món quà.

George McCown là một người to lớn. Nhưng Baig đã nhấc bổng ông lên khỏi mặt đất một cách dễ dàng và siết chặt ông bằng một cái ôm. “Faisal là một viên đá quý thực sự.” McCown nói. “Chúng tôi vẫn giữ liên lạc kể từ chuyến đi đến K2 của tôi, khi anh ta đưa tôi, với cái đầu gối đau của mình, xuống khỏi Baltoro và thực sự đã cứu mạng con gái tôi, Amy, mà anh ta đã cõng phần lớn quãng đường xuống núi sau khi con bé ốm. Ở đây, tại làng của mình, anh ta hãnh diện giới thiệu chúng tôi với mọi người. Anh ta đã tổ chức một buổi tiếp đón hoàng gia.”

Một toán nhạc công thổi kèn và đánh trống đi kèm theo những vị khách dọc một hàng dài ba trăm người dân Zuudkhan. Mortenson, đã đến làng này nhiều lần để thúc đẩy những dự án, và trong quá trình đó đã chia sẻ hàng chục chén trà, được hoan nghênh như người trong gia đình. Những người đàn ông Zuudkhan ôm anh, có phần ít làm đau xương hơn là Faisal Baig. Những phụ nữ, trong bộ shalwar kamiz và những chiếc khăn quàng màu sắc rực rỡ thường thấy ở những người Wakhi, thể hiện lời chào dast ba, trìu mến đặt lòng bàn tay của họ lên má Mortenson và hôn vào lưng bàn tay đúng theo phong tục địa phương.

Trong khi Baig dẫn đường, Mortenson và McCown kiểm tra những đường ống mới lắp đặt để đưa nước từ một dòng suối trên núi xuống một máng nước dốc đến phía bắc của thung lũng. Và long trọng đóng cầu dao máy phát điện nhỏ chạy bằng nước, đủ để phá vỡ sự đơn điệu của bóng tối vài giờ mỗi đêm cho vài chục gia đình ở Zuudkhan, nơi đã có những bộ đèn mới được lắp đặt, đung đưa trên trần nhà.

Mortenson nhìn trạm xá mới, nơi cô y tá chăm sóc sức khỏe ban đầu cho dân làng Zuudkhan vừa trở về sau khóa đào tạo sáu tháng do CAI sắp xếp ở Trung Tâm y tế Gulmit, cách làng 150 cây số về miền xuôi. Aziza Hussai, hai mươi tám tuổi, rạng rỡ khi trưng ra những trang thiết bị y tế trong căn phòng do ngân quỹ của CAI tài trợ bổ sung vào nhà cô. Đặt thăng bằng đứa con trai vào lòng trong khi đứa con gái năm tuổi bám vào cổ, cô hãnh diện chỉ những ngăn kệ chứa thuốc kháng sinh, xirô ho và Oresol mà CAI đã mua tặng.

Với cơ sở y tế gần nhất ở cách hai ngày đường mà xe jeep thường không vượt qua được, ốm đau ở Zuudkhan có thể nhanh chóng chuyển thành cơn bệnh nặng. Trong năm trước, khi Aziza chịu trách nhiệm chăm sóc sức khỏe cho làng mình, ba phụ nữ đã chết khi sinh con. “Còn có nhiều người chết vì tiêu chảy.” Aziza nói. “Sau khi được đào tạo và được bác sĩ Greg cung cấp thuốc, chúng tôi có thể kiểm soát được những chuyện như vậy.”

“Sau năm năm, với nước sạch từ những đường ống mới, và việc dạy cho người dân cách tắm rửa sạch sẽ cho con cái họ, cách sử dụng thức ăn sạch, không còn một ai chết vì những vấn đề đó. Điều quan tâm lớn nhất của tôi là tiếp tục phát triển bản thân trong lĩnh vực này.” Aziza nói “Và chuyển giao việc đào tạo của tôi cho những phụ nữ khác. Ngày nay, chúng tôi đã có được tiến bộ như thế này, không một ai trong vùng tin rằng phụ nữ không cần được học hành.”

“Tiền của bạn mua được nhiều thứ qua đôi tay của Greg Mortenson.” McCown nói. “Tôi đến từ một thế giới, nơi các tập đoàn đã ném hàng triệu đôla vào những vấn đề và thường thì không có gì xảy ra cả. Với cái giá của một chiếc xe hơi rẻ tiền, anh ta đã có thể làm thay đổi cuộc sống của tất cả những người dân quanh đây.”

Ngày hôm sau, ngày 11 tháng 9 năm 2001, cả làng tụ tập tại một sân khấu được dựng bên rìa sân polo. Dưới một biểu ngữ ghi “Chào mừng những vị khách danh dự” Mortenson và McCown ngồi trong khi những bô lão để ria dài, gọi là puhp, mặc áo len dài màu trắng thêu những bông hoa màu hồng, múa điệu Wakhi để chào mừng. Mortenson, cười tươi đứng lên cùng tham gia và nhảy múa với vẻ duyên dáng đáng ngạc nhiên bất chấp cơ thể đồ sộ của mình, anh được cả làng hò reo tán thưởng.

Zuudkhan, dưới sự lãnh đạo cấp tiến của Faisal Baig và tám bô lão khác, đã tổ chức tanzeem, nghĩa là hội đồng làng, thành lập trường học của chính họ từ một thập niên trước. Và chiều hôm đó, khi những phát biểu không dứt của các vị khách dự lễ khánh thành đã ngớt đi vì cái nóng của buổi chiều, những học sinh giỏi nhất Zuudkhan đã khoe trường mình bằng tiếng Anh. “Cảm ơn các ông đã dành thời gian quý báu của mình đến vùng xa xôi ở miền bắcPakistan này.” Một thiếu niên ngượng ngùng phát âm vào chiếc micro được nối vào bình ắc quy máy kéo.

Một người bạn đẹp trai cùng lớp cố cướp lời cậu bé bằng những nhận xét đã chuẩn bị trước. “Đây là một vùng đất biệt lập và bị tách rời.” em nói, chộp lấy micro với điệu bộ của một ngôi sao nhạc pop. “Chúng em đơn độc ở đây trong vùng Zuudkhan, nhưng bác sĩ Greg và ông George muốn cải thiện làng em. Vì lợi ích của người nghèo ở thế giới này như nhân dân Zuudkhan, chúng em muốn nói lời cảm ơn với những ân nhân của mình. Chúng em rất, rất biết ơn.”

Những nghi lễ kết thúc bằng một trận bóng polo, được tổ chức theo hình thức, để giải trí cho những chức sắc đến thăm làng. Những chú ngựa non miền núi đã được tập hợp lại từ tám làng bên dưới thung lũng cách biệt này, và người Wakhi đã chơi một thứ polo cũng thô thiển như cuộc sống của họ. Khi những kị sĩ không yên cương phi nước đại qua lại trên khoảnh đất trống, đuổi theo cái sọ dê được sử dụng như một quả bóng, họ vụt mạnh vào nhau bằng những cái chày và đập ngựa vào nhau như những người lái xe trong cuộc đua xe phá hủy. Dân làng reo hò và hoan hô cuồng nhiệt mỗi khi các cầu thủ ầm ầm phóng ngựa qua. Chỉ đến khi tia sáng cuối cùng rời khỏi đỉnh núi đổ vào Afghanistan, các kị sĩ mới xuống ngựa và đám đông giải tán.

Faisal Baig, dung nạp những tập quán của các nền văn hóa khác, đã kiếm được một chai vodka Trung Quốc để mời những vị khách trú ngụ lại trong căn nhà giống như một lô cốt của mình, nhưng anh ta và Mortenson không uống rượu, câu chuyện với những bô lão trong làng đến thăm trước giờ đi ngủ xoay quanh vụ ám sát Massoud và chuyện đó có ý nghĩa như thế nào đối với người dân của Baig. Nếu phần còn lại của Afghanistan - cách đèo Irshah chỉ ba mươi kilômét - rơi vào tay Taliban thì cuộc sống của họ sẽ thay đổi. Biên giới sẽ bị đóng kín, những con đường buôn bán truyền thống sẽ bị phong tỏa, và họ sẽ bị tách rời khỏi phần còn lại của bộ tộc mình, đang qua lại tự do ở những đèo cao và thung lũng của cả hai nước.

Mùa thu năm trước, khi đến Zuudkhan để giao ống cho một dự án cấp nước, Mortenson đã cảm nhận được sự gần kề của Afghanistan. Cùng với Baig, Mortenson đứng trên đồng cỏ cao bên trên Zuudkhan, nhìn theo một đám mây bụi đang đi xuống từ đèo Irshad, những người đàn ông cưỡi ngựa đã nhận ra Mortenson và phi thẳng đến chỗ anh như một băng cướp hung bạo. Có hàng chục người đang tiến nhanh đến, với những dây đạn căng phồng quanh ngực, râu ria bờm xờm và những đôi ủng cưỡi ngựa cao quá đầu gối.

“Họ nhảy xuống ngựa và đi ngay đến chỗ tôi.” Mortenson nói. “Họ là những người có vẻ hoang dã nhất mà tôi từng thấy. Trong đầu tôi thoáng nghĩ đến vụ bắt giữ ở Waziristan và tôi thầm nói, ‘Ôi chao! Chúng ta lại gặp nhau.’”

Người dẫn đầu, một người đàn ông khắc khổ đeo khẩu súng trường trên vai, bước về phía Mortenson, và Baig bước ra cản đường, muốn hạ gục ông ta, nhưng chỉ giây lát sau, hai người đàn ông ôm nhau và cười nói phấn khích.

“Bạn tôi.” Baig nói với Mortenson. “Hắn đã tìm ông nhiều lần.”

Mortenson được biết những người đàn ông này là dân du mục Kirghiz đến từ Wakhan, mỏm đất hẹp nhô ra ở đông bắc Afghanistan hẻo lánh, đặt cánh tay huynh đệ của mình lên trên thung lũng Charpurson, nơi mà nhiều gia đình Kirghiz cũng rong ruổi, phiêu bạt trong hành lang hoang dã này, giữa Pakistan và Tajikistan, và bị bao vây vào trong góc này của đất nước họ bởi Taliban, họ không hề nhận được viện trợ nước ngoài cũng như sự giúp đỡ từ chính quyền. Họ đã cưỡi ngựa sáu ngày đến tìm Mortenson sau khi nghe tin anh đang ở Charpurson.

Vị trưởng làng bước lại gần Mortenson. “Đối với tôi, cuộc sống vất vả cũng không có vấn đề gì.” ông ta nói thông qua Baig. “Nhưng đối với trẻ em thì không tốt. Chúng tôi không có nhiều thức ăn, nhà cửa, không có trường học. Chúng tôi biết bác sĩ Greg đã xây trường học ở Pakistan, nên không biết liệu anh ta có thể đến xây trường cho chúng tôi không? Chúng tôi có đất, đá, con người... mọi thứ. Hãy đến ngay bây giờ và ở lại với chúng tôi trong mùa đông để chúng ta có thể bàn bạc kĩ lưỡng và xây dựng một ngôi trường.”

Mortenson nghĩ về những người láng giềng của người đàn ông này ở phía tây, mười nghìn người tị nạn đổ vào những hòn đảo trên sông Amu Darya mà anh đã quên đi. Dù vậy, Afghanistan ở trong tình trạng chiến tranh thì cũng khó là nơi để phát động một sáng kiến phát triển mới, anh tự hứa với bản thân rằng sẽ tìm cách giúp đỡ những người Afghanistan này.

Mortenson giải thích một cách quanh co thông qua Baig rằng vợ anh đang trông đợi anh trở về trong vài ngày nữa, và những dự án của CAI cần phải được phê chuẩn bởi một ban giám đốc. Nhưng anh đã đặt bàn tay mình lên vai người đàn ông, bóp chiếc áo khoác len đen vì bụi bẩn của ông. “Hãy nói với ông ta lúc này tôi cần về nhà. Hãy nói rằng làm việc ở Afghanistan là rất khó khăn đối với tôi.” anh nói với Baig. “Nhưng tôi hứa sẽ đến thăm gia đình ông ta ngay khi có thể. Khi đó, chúng ta sẽ bàn về việc xây dựng một vài ngôi trường nếu có thể được.”

Người đàn ông Kirghiz chăm chú lắng nghe Baig, nhíu mày tập trung trước khi nét mặt phong sương của ông vỡ ra thành một nụ cười. Ông đặt bàn tay cơ bắp của mình lên vai Mortenson, công nhận cho một lời hứa, trước khi lên ngựa và dẫn đầu nhóm người của mình trên hành trình dài trở về quê nhà qua Hindu Kush, để báo cáo cho chỉ huy của mình, Abdul Rashid Khan.

Năm sau, Mortenson ở nhà Baig nằm thoải mái trên charpoy mà chủ nhà đã dựng cho những vị khách của mình, dẫu cho Baig và vợ mình phải nằm trên sàn. Dan và Susan ngủ say trong khi McCown đang ngáy trên chiếc giường bên cửa sổ. Mortenson, chưa tỉnh, đã quên cuộc nói chuyện của các bô lão trong làng, anh mơ màng nghĩ về lời hứa của mình với những kị sĩ Kirghiz và tự hỏi vụ sát hại Massoud có làm cho lời hứa đó trở nên không thể thực hiện được hay không.

Baig đã thổi tắt ngọn đèn sau lúc nửa đêm, nhấn mạnh rằng trong những giờ khuya khoắt, đối diện với những vấn đề không thể nhận thức được của người đàn ông, thì chỉ có một cách hành động đúng: Cầu xin sự bảo vệ của Allah nhân từ, rồi ngủ.

Trong bóng tối, khi Mortenson chìm vào sự kết thúc của một ngày dài, âm thanh cuối cùng mà anh nghe là từ Baig, thì thầm lặng lẽ, không chú ý đến những vị khách, khẩn thiết cầu nguyện Allah cho hòa bình.

Lúc 4 giờ 30 sáng, Mortenson bị lay dậy. Faisal Baig, áp chiếc máy thu thanh sóng ngắn rẻ tiền bằng nhựa của Nga vào tai. Và trong ánh sáng xanh như ở dưới nước hắt ra, qua chiếc máy thu thanh, Mortenson nhìn thấy trên khuôn mặt đẹp trai của chàng vệ sĩ một nét mặt mà anh chưa bao giờ thấy - sự sợ hãi.

“Sahib bác sĩ, sahib bác sĩ! Có chuyện lớn!” Baig nói. “Dậy! Dậy!”

Việc huấn luyện của quân đội mà Mortenson chưa bao giờ quên hẳn đã khiến anh đưa chân xuống sàn mặc dù anh chỉ mới chợp mắt được hai giờ. “As-Salaam Alaaikum, Faisal” Mortenson nói, cố xua cơn buồn ngủ khỏi mắt mình. “Baaf Ateya, anh sao vậy?”

Baig, thường lịch sự, cắn chặt hàm không trả lời. “Uzum Mofsar.” anh ta nói sau khi nhìn Mortenson không chớp mắt một lúc lâu. “Tôi rất tiếc.”

“Vì sao?” Mortenson hỏi. Anh thấy người vệ sĩ, mà cơ thể đồ sộ luôn đủ để bảo vệ anh khỏi bất cứ nguy hiểm nào có thể tưởng tượng được, đang cảnh giác cầm khẩu AK-47 trên tay.

“Một ngôi làng gọi là New York đã bị đánh bom.”

Mortenson kéo tấm chăn lông bò Tây Tạng lên vai, xỏ đôi sandal lạnh cóng và bước ra ngoài. Quanh nhà, trong cái lạnh gay gắt trước khi trời sáng, anh thấy Baig đã bố trí một người canh gác quanh những vị khách Mỹ. Em trai Faisal, Alam Jan, một người khuân vác vùng cao tóc vàng, mắt xanh đầy quả quyết đang cầm khẩu tiểu liên Kalashnikov, che chắn cửa sổ duy nhất của căn nhà. Haidar, giáo sĩ làng, đang đứng trong bóng tối nhìn về phíaAfghanistan. Còn Sarfraz, một cựu sĩ quan Pakistan cao lêu nghêu, theo dõi bất cứ xe nào tiến lại gần trên con đường chính trong khi rà tới rà lui mặt số trên chiếc máy thu thanh sóng ngắn của mình.

Mortenson biết Sarfraz đã nghe một chương trình phát sóng bằng tiếng Uighur, một trong nửa tá ngôn ngữ mà anh ta nói, trên kênh của Trung Quốc nói rằng hai tòa tháp lớn đã sụp đổ. Anh ta không biết điều đó có ý nghĩa gì, nhưng biết rằng những kẻ khủng bố đã giết chết nhiều, rất nhiều người Mỹ. Lúc này anh ta đang cố tìm thêm tin tức nhưng dù có dò thế nào, chiếc máy thu thanh cũng đủ bắt được điệu nhạc Uighur u buồn từ một trạm phát thanh ở Kashgar, bên kia biên giới Trung Quốc.

Motenson lên tiếng bảo đưa chiếc điện thoại vệ tinh mà anh đã mua dùng cho chuyến đi này, và Safraz, người giỏi kĩ thuật nhất trong bọn họ, cưỡi ngựa về nhà lấy chiếc điện thoại mà anh đã mang về để học cách sử dụng.

Faisal Baig không cần thêm thông tin nào nữa. Với khẩu AK-47 trong một tay và tay kia nắm lại thành nắm đấm đặt bên hông, anh nhìn chăm chú vào tia sáng đỏ như máu đầu tiên quét trên chóp nhọn của các đỉnh núi Afghanistan. Trong nhiều năm, anh đã nhìn thấy nó đến, giông bão đang hình thành. Phải mất nhiều tháng và hàng triệu đôla rót vào những cánh tay vung vẩy ngoằn ngoèo của bộ máy tình báo Mỹ để khám phá một cách chắc chắn điều mà người đàn ông mù chữ sống ở ngôi làng cuối cùng phía cuối con đường đất, không có kết nối internet hay thậm chí là điện thoại, nhận biết được bằng trực giác.