“Vấn đề của anh ở làng New York đến từ đó.” anh ta nói, giọng càu nhàu hướng về phía biên giới. “Từ shetan Al Qaeda này.” anh ta nói, nhổ nước bọt về hướng Afghanistan, Osama”.

Chiếc trực thăng khổng lồ MI-17 do Nga sản xuất đã đến lúc 8 giờ sáng đúng như trung tướng Bashir đã hứa với Mortenson. Viên sĩ quan hàng đầu của Bashir, đại tá Ilya Mirza, nhảy xuống trước khi cánh quạt dừng quay và vội vàng chào những người Mỹ. “Chúng tôi đến làm nhiệm vụ thưa các ngài, bác sĩ Greg, ông George.” ông nói, khi toán biệt kích của quân đội nhảy ra khỏi chiếc MI-17 tạo thành một vòng bao quanh những người Mỹ.

Ilya cao và nhanh nhẹn theo phong cách mà Hollywood đã tưởng tượng ra cho những người hùng của mình. Mái tóc đen của ông lốm đốm bạc ở ngay hai bên thái dương trên khuôn mặt như tạc tượng. Ngoài ra, ông trông rất giống thời còn trai trẻ, khi phục vụ với tư cách là một phi công chiến đấu giỏi nhất của đất nước mình. Ilya cũng là người Wazir vùng Bannu, khu định cư mà Mortenson đã đi qua ngay trước khi bị bắt cóc. Và sự hiểu biết của vị đại tá về việc Mortenson lúc ban đầu đã bị bộ tộc của ông đối xử như thế nào đã khiến ông quyết định phải trông chừng không để cho người bạn Mỹ của mình gặp thêm điều gì tai hại nữa.

Faisal Baig đưa tay lên cầu Allah và thực hiện một dua, cảm ơn Allah đã gửi quân đội tới bảo vệ những người Mỹ. Gói ghém hành lí, không suy nghĩ về nơi mình sẽ đến, anh leo vào chiếc trực thăng cùng với Mortenson và gia đình McCown, chỉ để chắc chắn rằng vòng đai an minh của họ là không thể phá vỡ được.

Từ trên không, họ gọi về Mỹ bằng điện thoại của Mortenson, cố rút ngắn cuộc gọi vì pin chỉ còn sử dụng được bốn mươi phút. Qua Tara và Karen, vợ của McCown, họ biết được các chi tiết của những vụ tấn công khủng bố.

Nhét ống nghe vào sâu hơn trong tai, Mortenson liếc mắt nhìn khung cảnh như tranh cắt dán của các đỉnh núi mà anh có thể nhận ra qua những ô cửa nhỏ của chiếc MI-17, cố giữ ăng-ten điện thoại hướng về phía nam, nơi có các vệ tinh phản hồi giọng nói của vợ anh bay trên quỹ đạo.

Tara quá nhẹ nhõm khi nghe tiếng chồng và òa khóc, nói với anh rằng cô yêu anh nhiều như thế nào qua bầu khí quyển nhiễu sóng gây bực bội. “Em biết anh đang ở quê hương thứ hai của anh và họ sẽ giữ cho anh được an toàn.” cô hét lên. “Hãy kết thúc công việc rồi trở về nhà với em, anh yêu.”

McCown, từng phục vụ trong Bộ Chỉ huy Chiến lược Không quân Mỹ, tiếp nhiên liệu cho những chiếc B-52 mang bom hạt nhân giữa không trung, đã có một nhận thức sống động về số phận đang chờ đợi Afghanistan. “Cá nhân tôi có quen biết Rumsfeld, Rice và Powell, vì vậy tôi biết chúng ta sắp đi vào chiến tranh.” McCown nói. “Và tôi hình dung nếu bè lũ Al Qaeda đứng sau chuyện này thì chúng ta sắp bắt đầu ném bom đưa bất cứ thứ gì còn lại ởAfghanistan vào quên lãng trong bất cứ giây phút nào.”

“Nếu điều đó xảy ra, tôi không biết Musharraf sẽ đi theo con đường nào. Ngay cả khi ông ta nhảy về phía Mỹ, tôi cũng không biết quân đội Pakistan có nhảy theo ông ta hay không vì họ đã ủng hộ Taliban. Tôi nhận thức rằng chúng ta có thể có một kết cục như những con tin và tôi e rằng chúng ta phải rời khỏi đây ngay.”

Người thợ máy trên chuyến bay xin lỗi vì không có đủ bộ nghe tai cho mọi người và đưa cho Mortenson một cặp nút nhét tai màu vàng. Anh nhét vào tai và ép mặt mình vào một ô cửa, tận hưởng cảnh quan mà sự im lặng dường như khuyếch đại lên. Bên dưới họ, những sườn đồi dốc theo từng bậc của thung lũng Hunza dựng lên như những tấm chăn bông điên dại, vá víu từng mảnh với nhau theo đủ mọi sắc độ của màu xanh, phủ lên những sườn núi đá kềnh càng màu xám.

Từ trên không, những vấn đề của Pakistan hiện ra một cách đơn giản. Đó là những dòng sông băng treo màu xanh lá của Rakaposhi, vỡ vụn ra dưới mặt trời nhiệt đới. Đó là dòng suối mang đứa con của tuyết. Bên dưới là những ngôi làng thiếu nước. Mortenon liếc mắt theo những dấu vết của những con kênh tưới mang nước đến từng mảnh ruộng bậc thang của làng. Từ độ cao này, việc nuôi dưỡng sự sống và thịnh vượng trong từng khu định cư tách biệt dường như chỉ đơn giản là việc vạch ra những đường thẳng để làm chệch hướng nước.

Sự bướng bỉnh rắc rối của các giáo sĩ làng chống đối việc giáo dục bé gái không nhìn thấy được từ độ cao này, Mortenson nghĩ. Cũng như mạng nhện chính trị địa phương có thể đánh bẩy sự tiến bộ của một trung tâm dạy nghề phụ nữ hay làm chậm việc xây dựng một ngôi trường và làm thế nào có thể hi vọng nhận diện ra những hang ổ của chủ nghĩa cực đoan, mọc lên như những khối u ác tính trong những thung lũng dễ tổn thương này, khi mà chúng cẩn thận ẩn mình sau những bức tường cao và tự che đậy mình với cái cớ của việc giáo dục?

Chiếc MI-17 hạ cánh ở Shangri-La, một khu nghỉ dưỡng câu cá đắt tiền do các tướng Pakistan làm chủ trên một cái hồ cách Skardu một giờ bay về phía tây. Trong căn nhà của chủ nhân, nơi một đĩa ăng-ten vệ tinh rà theo một phiên bản chương trình CNN nhiễu lốm đốm trắng, McCown trải qua một buổi chiều và buổi tối lặng người theo dõi cảnh quay những chiếc máy bay màu bạc biến thành những tên lửa đâm vào Hạ Manhattan, và những tòa nhà như những con tàu bị trúng thủy lôi chìm vào một biển tro.

Trong Jamia Rarul Uloom Haqqania madrassa ở Peshawar, vốn được dịch là “Trường Đại học của Kiến thức Chính thống” các học viên về sau khoe với New York Time rằng họ đã ăn mừng ngày hôm đó như thế nào sau khi nghe tin về vụ tấn công - họ hân hoan chạy qua khu nhà bề bộn, đấm những ngón tay vào lòng bàn tay, nhại theo điều mà các giáo viên của họ đã dạy rằng ý chí của Allah bằng hành động - cú đập của những chiếc máy bay lẽ ra phải va vào những tòa nhà văn phòng của bọn ngoại đạo.

Giờ đây, hơn lúc nào hết, Mortenson thấy rõ sự cần thiết phải cống hiến bản thân mình cho giáo dục. McCown đang lo lắng muốn rời khỏi Pakistan bằng bất cứ con đường nào, và “nướng” hết pin điện thoại, cố gắng gọi các trợ lí kinh doanh đến gặp ông ở biên giới Ấn Độ hay sắp xếp những chuyến bay đến Trung Quốc. Nhưng tất cả các đồn biên giới đều đã đóng chặt và các chuyến bay quốc tế không cất cánh. “Tôi nói với George, lúc này anh đang ở chỗ an toàn nhất trên thế giới.” Mortenson nói. “Những người dân này sẽ bảo vệ anh bằng mạng sống của họ. Vì chúng ta không thể đi bất cứ đâu, vậy sao chúng ta không theo chương trình ban đầu cho đến khi anh có thể lên máy bay?”

Ngày hôm sau, tướng Bashir đã sắp xếp chiếc MI-l7 đưa phái đoàn của McCown theo một chuyến bay thám sát K2 để giải trí trong khi ông tìm cách gửi McCown và gia đình về quê nhà. Áp mặt vào ô cửa một lần nữa, Mortenson thấy trường Korphe trôi qua ở xa bên dưới, một hình lưỡi liềm lấp lóe mờ nhạt như hi vọng, giữa những cánh đồng xanh như ngọc của làng. Trở lại Korphe và uống trà cùng Haji Ali vào mỗi mùa thu trước khi trở về Mỹ đã trở thành một thói quen của anh. Anh tự hứa với bản thân rằng sẽ sớm đến thăm ông sớm ngay khi đã hộ tống những vị khách của mình rời khỏi đất nước này một cách an toàn.

Thứ sáu, ngày 14 tháng 9, Mortenson và McCown đi xe một giờ về phía tây đến Kuardu trên chiếc Land Cruiser, dẫn đầu một đoàn xe nhiều hơn bình thường từ khi tin buồn từ phía xa của thế giới đến với Baltistan. “Dường như mọi chính trị gia, lãnh đạo, cảnh sát, quân sự và tôn giáo ở bắc Pakistan đều đến để giúp chúng tôi khánh thành trường Kuardu.” Mortenson nói.

Trường tiểu học Kuardu đã hoàn thành và đi vào giảng dạy cho học sinh từ nhiều năm. Nhưng Changazi đã hoãn việc khánh thành chính thức cho đến khi có thể sắp xếp được một sự kiện hứa hẹn hoành tráng đúng mức, Mortenson nói.

Có quá nhiều người chen nhau vào sân, họ vừa nhai hạt mơ vừa chen chúc xung quanh, khiến cho ngay cả ngôi trường cũng khó được nhìn thấy. Nhưng chủ đề của ngày hôm nay không phải là một tòa nhà. Chính Syed Abbas là diễn giả nổi bật. Và với thế giới Hồi giáo đang bị cuốn vào cơn khủng hoảng, người dân Baltistan bám vào từng lời của vị lãnh đạo tôn giáo tối cao của họ.

“Bismillah ir-Rahman ir-Rahim.” ông bắt đầu “Nhân danh Allah toàn năng, nhân đức, từ tâm. As-Salaam Alaaikum” - “Hòa bình cho các bạn.”

“Do định mệnh mà Thánh Allah toàn năng đã đem chúng ta lại với nhau trong giờ phút này.” Syed Abbas nói. Sân khấu nơi ông đứng, không nhìn thấy được giữa những thân người chen chật, làm cho ông như nổi trội giữa đám đông trong bộ áo choàng và chiếc khăn xếp quấn đầu màu đen. “Hôm nay là ngày mà con em các bạn sẽ nhớ mãi và kể lại cho con cháu mình. Hôm nay, từ bóng tối của sự thất học, ánh sáng của giáo dục chiếu sáng rực rỡ.”

“Chúng ta chia sẻ đau buồn với những người dân đang than khóc và chịu đau khổ ở Mỹ trong ngày hôm nay.” ông nói, đẩy cặp kính sát vào. “Khi chúng ta khánh thành trường học này, những kẻ đã gây ra hành động quỷ dữ chống lại những người vô tội, phụ nữ và trẻ em, tạo ra hàng nghìn góa phụ, trẻ mồ côi đã không làm điều đó nhân danh Hồi giáo. Ơn đức Allah toàn năng, công lí sẽ phán xét chúng.

“Vì thảm kịch này, tôi khiêm tốn cầu xin sự tha thứ của ông George và Greg Shahib. Tất cả các bạn, các đạo hữu của tôi: Hãy bảo vệ và che chở hai người anh em Mỹ này trong lòng chúng ta. Đừng để điều gì làm hại đến họ, hãy chia sẻ tất cả những gì các bạn có để sứ mệnh của họ được hoàn thành.”

“Hai người Thiên Chúa giáo này đã đi nửa vòng trái đất để chỉ cho trẻ em Hồi giáo ánh sáng của giáo dục.” Abbas nói “Vì sao chúng ta lại không thể tự đem giáo dục đến cho con em chúng ta?” Hỡi các bậc cha mẹ, tôi van các bạn dành hết nỗ lực và sự tận tâm để thấy tất cả con em các bạn được giáo dục. Nếu không, chúng sẽ chỉ gặm cỏ như bầy cừu trên cánh đồng, nhờ sự khoan dung của thiên nhiên, và thế giới đang thay đổi quá đáng sợ quanh chúng ta.

Syed Abbas ngừng lại, cân nhắc xem cần nói gì tiếp và không rõ vì sao, ngay cả những đứa bé giữa hàng trăm người chen chúc trong sân cũng im lặng.

“Tôi đề nghị nước Mỹ nhìn vào tấm lòng chúng ta.” Abbas tiếp tục, giọng ông kéo dài vì xúc động, “Và thấy rằng đại đa số chúng ta không phải là những kẻ khủng bố, mà là những người tốt và đơn giản. Đất nước chúng ta bị hành hạ bởi đói nghèo vì chúng ta không có giáo dục. Nhưng ngày nay, một ngọn nến của kiến thức đã được thắp lên. Nhân danh Allah toàn năng, ánh sáng đó có thể soi sáng con đường cho chúng ta tự ra khỏi bóng tối.”

“Thật là một bài diễn văn phi thường.” Mortenson nói. “Và khi Syed Abbas nói xong, cả đám đông đều rơi lệ. Tôi ước gì tất cả những người Mỹ đang nghĩ Hồi giáo là một cách nói khác của khủng bố có thể có mặt ở đây, trong ngày hôm đó. Những người chủ thực sự của Hồi giáo là công lí, khoan dung và nhân hậu, và Syed Abbas đại diện cho trung tâm ôn hòa của niềm tin Hồi giáo một cách hùng hồn.”

Sau nghi lễ, nhiều góa phụ Kuardu xếp hàng để bày tỏ lời chia buồn với McCown và Mortenson. Họ dúi những quả trứng vào tay hai người Mỹ, van nài cả hai mang theo những vật biểu hiện đau buồn đó đến cho những người chị em phương xa mà họ mong muốn được cùng an ủi, những góa phụ của làng New York.

Mortenson nhìn những quả trứng còn tươi nguyên đặt đầy trong lòng bàn tay của mình, anh khum đôi bàn tay lớn bao bọc quanh những quả trứng khi đi về phía chiếc Land Cruiser, suy nghĩ về những đứa trẻ đã ở trên những chiếc máy bay và những đứa con của chính anh ở quê nhà. Giờ đây, đi quanh đám đông những người đàn ông râu dài, trên một tấm thảm với những vỏ hạt mơ vỡ vụn bên dưới, bất lực, ngay cả việc vẫy tay chào tạm biệt, mọi thứ trên thế giới này đều dễ vỡ.

Ngày hôm sau, đại tá Ilya hộ tống họ đến Islamabad trên chiếc MI-17, họ hạ cánh ở một bãi đáp trực thăng dành riêng cho Tổng thống Musharaff, với mức độ an ninh được nâng cao. Những người Mỹ ngồi trong phòng đợi được nhiều người canh gác, kế bên một lò sưởi trang trí đá hoa mà dường như chưa bao giờ được sử dụng, bên dưới tấm chân dung sơn dầu của vị tướng mặc lễ phục.

Đích thân tướng Bashir hạ cánh xuống bên ngoài trên một chiếc Alouette từ thời chiến tranh Việt Nam, được giới quân sự Pakistan đặt tên là “Ống sáo Pháp”, vì nó đáng tin cậy hơn chiếc Huey cùng thời của Mỹ mà họ cũng sử dụng. “Đại bàng đã hạ cánh.” Ilya thông báo một cách kịch tính, khi Bashir, trán hói và trông giống một con bò mộng trong bộ đồ bay, nhảy xuống mặt sân nhựa đường để vẫy họ vào.

Bashir cho máy bay bay thấp và ôm nhanh theo những sườn đồi cây bụi, và lúc mà cảnh quan đáng chú ý nhất của Islamabab, giáo đường Faisal do Ả Rập tài trợ, với bốn tháp và đại sảnh cầu nguyện giống như một cái lều có sức chứa bảy mươi nghìn người sùng đạo, đã mờ dần ở phía sau thì họ thực sự đã đến Lahore. Vị tướng cho chiếc Alouette đáp xuống giữa một đường xe taxi ở sân bay quốc tế Lahore, cách một chiếc 747 của hàng không Singapore năm chục mét, chiếc máy bay sẽ đưa McCown và gia đình mình rời khỏi vùng đất rõ ràng là đang sắp trở thành vùng chiến sự.

Sau khi ôm chào Mortenson và Faisal Baig, McCown và các con được Bashir hộ tống đến những ghế ngồi hạng nhất, ông nói lời xin lỗi những hành khách khác trên chuyến bay mà mình đã làm trễ, ở lại cùng những người Mỹ cho đến khi máy bay sắp cất cánh.

“Nghĩ lại về tất cả những chuyện đó,” Mc Cown nói. “Mọi người ở Pakistan đều đối xử tuyệt vời với chúng tôi. Tôi đã lo lắng nghĩ đến điều gì sẽ xảy ra cho chúng tôi ở cái đất nước Hồi giáo được cho là đáng sợ đó. Nhưng không có chuyện gì xảy ra.” Chuyện tồi tệ chỉ xảy ra khi tôi đã rời khỏi đó.”

Một tuần lễ sau, McCown nằm bẹp trong khách sạn sang trọng Raftles ở Singapore, hồi phục sau khi bị ngộ độc đường ruột mà ông mắc phải từ thức ăn hạng nhất của hàng không Singapore.

Mortenson trở về phương bắc, hướng về Haji Ali, đáp một chuyến bay vận tải quân sự đến Skardu trước khi ngủ suốt quãng đường đến Shigar ở thung lũng Braldu trong ghế sau của chiếc Land Cruiser, trong khi Hussain lái xe và Braig nhìn chăm chăm về phía chân trời với đôi mắt cảnh giác.

Đám đông đứng trên mỏm đá ở bờ xa bên sông Braldu để chào đón anh dường như có điều gì không hay. Rồi khi bước trên cây cầu đong đưa, Mortenson như muốn ngừng thở khi anh nhìn lướt qua bờ xa của gờ đá. Điểm cao mà Haji Ali vẫn thường đứng, độc lập như một tảng đá, nay trống không. Twaha gặp Mortenson ở bờ sông và cho anh biết tin.

Trong tháng sau khi cha chết, Twaha đã để râu và cạo đầu để tang. Với bộ râu trên mặt, nét giống nhau giữa hai cha con lại càng rõ hơn bao giờ hết. Mùa thu năm trước, khi đến đây để uống trà cùng Haji Ali, Mortenson đã thấy nurmadhar Korphe quẫn trí. Vợ ông, Sakina, đã nằm liệt giường từ mùa hè năm đó, khổ sở vì đau bao tử, cố khắc phục ốm đau bằng sự kiên nhẫn của người Balti, bà đã từ chối thực hiện chuyến đi dài để đến bệnh viện ở miền xuôi.

Cùng Haji Ali, Mortenson đã đến thăm nghĩa trang Korphe, trên một cánh đồng không xa trường học. Haji Ali, chậm chạp vì tuổi tác, khó nhọc quỳ gối chạm vào phiến đá đơn giản đặt tại nơi mà Sakina được chôn cất, quay mặt về phía Mecca. Khi đứng lên, đôi mắt ông ướt đẫm. “Không có bà ấy, tôi chẳng là gì cả.” Haji Ali nói với đứa con trai người Mỹ của mình, “Chẳng là gì cả.”

“Đối với một người Hồi giáo Shia bảo thủ thì đó là một lời thổ lộ khác thường.” Mortenson nói, “Nhiều người đàn ông có thể đã cảm nhận như vậy về vợ mình, nhưng rất ít người có can đảm nói ra.”

Rồi Haji Ali đặt tay mình lên vai Mortenson, cơ thể ông vẫn đang run lên, Mortenson đoán rằng ông vẫn còn khóc. Nhưng tiếng cười khàn khàn của Haji Ali do mấy chục năm nhai naswar thì không thể nhầm lẫn được.

“Một ngày không xa, anh sẽ đến đây để tìm ta và thấy ta cũng đã được trồng vào trong đất.” Haji Ali lặng lẽ nói.

“Tôi chẳng thấy có gì vui với ý nghĩ rằng Haji Ali sắp chết.” Mortenson nói, giọng anh vỡ ra khi cố nói về cái chết của người đàn ông này sau nhiều năm. Anh quấn chặt người thầy đã dạy mình quá nhiều bằng một cái ôm và hỏi xin thêm một bài học nữa.

“Tôi phải làm gì? Trong thời gian dài kể từ lúc này, khi cái ngày đó đến?” Anh hỏi.

Haji Ali ngước nhìn về phía đỉnh Korphe K2, cân nhắc từng lời “Hãy lắng nghe tiếng gió.” ông nói.

Cùng Twaha, Mortenson quỳ xuống trước nấm mồ còn mới để tỏ lòng tôn trọng vị trưởng làng Korphe đã khuất. Con người mà đôi khi từ trái tim ông đã toát ra điều mà Twaha nghĩ rằng đó là tám mươi năm cuộc đời của cha mình. Không có gì trường tồn, Mortenson nghĩ. Bất chấp mọi công trình của chúng ta, không có gì là vĩnh cữu.

Trái tim của cha anh không để cho nó sống quá bốn mươi tám năm, quá sớm để Mortenson hỏi đủ những câu hỏi mà cuộc đời chồng chất quanh anh. Và giờ đây người đàn ông Balti không thể thay thế được đã giúp lấp đầy một phần sự trống rỗng đó, là ngươi đã cho anh quá nhiều bài học mà anh không bao giờ học được, đang mục nát trong đất bên cạnh vợ mình.

Mortenson đứng dậy, cố tưởng tượng ra Haji Ali sẽ nói gì trong một khoảnh khắc như thế này, một thời kì đen tối trong lịch sử, khi tất cả những gì mà ta thương yêu đều có thể vỡ ra như một quả trứng. Nhưng lời của ông vang vọng trở lại với sự rõ ràng của một ảo giác.

“Hãy lắng nghe tiếng gió.”

Vì vậy, khi chăm chú lắng nghe điều mà nếu không lắng nghe thì anh có thể bỏ mất, Mortenson đã nghe. Anh đã nghe gió rít trong khe Braldu, mang theo những tiếng rì rầm của tuyết và cái chết của mùa. Nhưng trong ngọn gió quất qua rìa đá, nơi mà con người sống sót không rõ vì sao, trên cao của Himalaya, anh cũng nghe cả tiếng nhạc rung lên của những giọng trẻ em, đang chơi trong sân trường Korphe. Khẽ chạm các đầu ngón tay vào những giọt nước mắt nóng ấm, Mortenson nhận ra đó là bài học cuối cùng của anh. “Hãy nghĩ về chúng,” anh nghĩ. “Hãy luôn nghĩ về chúng.”