Phần Sáu Mươi Mốt: Nuôi Gà Đá

Vua Tuyên Vương sai Kỷ Sảnh nuôi gà đá.

Được mười hôm, Vua hỏi. Kỷ Sảnh thưa:

- Chưa được. Gà hăng lắm! Chưa thấy gà khác đã muốn đá rồi!

Cách mười hôm nữa, vua lại hỏi. Kỷ Sảnh thưa:

- Chưa được. Gà còn hơi hăng. Trông thấy gà khác đã muốn đá rồi!

Cách mười hôm nữa, vua lại hỏi. Kỷ Sảnh thưa:

- Được rồi! Gà bây giờ, cho nghe thấy tiếng gà khác, cũng không cho vào đâu. Trông như gà gỗ, mà thực, có đủ các ngón tay. Gà khác trông thấy nó cũng đủ sợ, phải lùi chạy ngay!

Phần Sáu Mươi Hai: Lẽ Tất Nhiên Phải Vậy

Trang Tân bảo Sở Tương Vương:

- Nhà vua (ngồi xe) bên tả có Châu Hầu, bên hữu có Hạ Hầu sau xe có Yên Lăng Quân và Thọ Lăng Quân. Bốn người đó chuyên dâm loạn, xa xỉ, không lo việc nước, Dĩnhđô tất nguy mất.

Tương Vương bảo:

- Tiên sinh già rồi lẫn chăng? Hay là muốn rủa nước Sở đấy?

Trang Tân đáp:

- Tôi thực tâm thấy tất nhiên phải như vậy, không dám rủa nước Sở. Nếu nhà vua cứ sủng ái bốn người đó mãi như vậy, thì nước Sở tất mất! Tôi xin được lánh qua Triệu, ở đó một thời gian để quan sát những biến cố của nước Sở.

Trang Tân qua Triệu ở năm tháng. Quả nhiên Tần chiếm những đất Yên, Dĩnh, Du, Thượng Thái, Trần của nước Sở, Tương Vương phải chạy tróc tới thành Dương, sai người kỵ mã dẫn đường qua Triệu đón Trang Tân, Trang Tân bằng lòng đi.

Trang Tân tới, Tương Vương bảo:

- Quả nhân không biết dùng lời khuyên của tiên sinh, nay sự thế đã như vậy, làm sao bây giờ?

Trang Tân đáp:

- Tôi nghe tục ngữ có câu: "Thấy thỏ rồi mới nghĩ tới chó săn, cũng không phải là muộn, mất bò rồi mới lo rào chuồng cũng chưa phải là trễ". Tôi nghe nói xưa kia vua Thang và vua Vũ chỉ có trăm dặm đất mà hưng thịnh lên được, vua Kiệt, vua Trụ có cả thiên hạ mà bị nguy vong. Hiện nay nước Sở tuy nhỏ, cắt chỗ dài bù vào chỗ ngắn thì cũng còn được vài ngàn dặm, chứ nào phải trăm dặm mà thôi.

Nhà vua không thấy con chuồn chuồn kia ư? Nó có sáu chân bốn cánh, bay lượn giữa khoảng trời đất, cúi mổ con muỗi, con ruồi để ăn, ngửa hứng nước sương ngọt ngào để uống, tự cho rằng chẳng lo lắng gì cả, vì không cạnh tranh gì với ai, có ngờ đâu một đứa nhỏ cao năm thước lấy mật làm keo bôi vào tơ, cột cỡ đầu cái gậy dài bốn nhẫn mà bắtđược con chuồn chuồn, chuồn chuồn rớt xuống đất, bị kiến ăn thịt. Con chuồn chuồn còn là vật nhỏ.

Đến như con chim sẻ vàng kia, cúi thì mổ những hạt gạo trắng, ngửa thì đậu ở trên cây rậm rạp, hăng hái vỗ cánh, tự cho là chẳng lo lắng gì cả vì không cạnh tranh với ai, có ngờ đâu rằng có công tử vương tôn nọ, tay trái giương ná tay phải cầm đạn, bắn nó ở chỗ cao mười nhẫn, đem về làm chim mồi bắt chim sẽ khác, ban sáng nó còn bay nhảy trên cây rậm mà tối lại bị xào nấu với muối giấm, chỉ trong khoảnh khắc đã rớt vào tay cậu công tử nọ. Con sẻ còn là vật nhỏ.

Đến như con hộc vàng kia bay lượn trên sông biển, đậu ở cái đầm lớn, cúi thì mổ con lươn con cá chép, ngửa thì ăn của nấu, cây hoành, hăng hái vỗ cánh mà lướt luồng gió mát, bay lượn trên cao, tự cho rằng chẳng lo lắng gì cả vì không cạnh tranh với ai. Có ngờ đâu người thợ săn sửa soạn mũi tên và cây cung màu đen buộc sợi dây tơ vào cây tên bắn nó ở chỗ cao trăm nhẫn, nó bị trúng mũi tên nhọn, bị sợi dây tơ kéo về (phía người thợ săn) và rớt xuống đất trong buồng gió mát: Ban sáng nó còn bay lượn trên sông biển mà buổi tối đã bị nấu nướng trong cái đỉnh cái vạc rồi. Con hộc vàng còn nhỏ.

Đến như việc Thái Linh Hầu cũng vậy. Phía Nam, ông ta đi chơi miền Cao Pha, phía Bắc ông ta leo núi Vu Sơn, uống nước suối Như Khê, ăn cá sông Tương, tay trái ôm hầu non, tay phải đỡ ái thiếp, cùng với họ rong ruổi ở trong miền Cao Thái mà không lo gì việc nước cả. Có ngờ đâu Tử Phát được lệnh của Sở Tuyên Vương bắt trói ông ta bằng sợi dây tơ đỏ, đem về cho Tuyên Vương.

Việc của Thái Linh Hầu còn là việc nhỏ. Đến việc của nhà vua, ngồi xe, bên trái có Châu Hầu, bên phải có Hạ Hầu, sau xe có Yên Lăng Quân và Thọ Lăng Quân, ăn lúa gạo của đất được phong, chở vàng trong kho do bốn phương tiến cống, cùng với bọn đó rong ruổi ở miền Vân Mộng, mà không lo gì việc quốc gia thiên hạ cả. Có ngờđâu rằng Nhương Hầu phụng mệnh vua Tần, đem binh lại đóng đầy thành Mãnh Tái mà nhà vua phải trốn ra khỏi thành đó.

Tương Vương nghe xong, mặt tái mét, toàn thân run rẩy, rồi cầm viên ngọc khuê trao cho Trang Tân, phong cho Trang Tân làm Dương Lăng Quân, và cho hưởng đất Hoài Bắc.

Phần Sáu Mươi Ba: Nhất Thống Sơn Hà

Mùa hạ, tháng năm sau khi đã diệt dược Sở Bá Vương, Hán Bái Công cho đặt tiệc rượu ở cung nam thành Lạc Dương thiết đãi quần thần.

Rượu uống được vài tuần, Bái Công nói:

- Ớ liệt hầu và các tướng, Trẫm hỏi câu này, ai nấy đều nên nói cho thực, không giấu giếm: Trẫm dở dĩ được thiên hạ là vì sao? Hạ Hạng sỡ dĩ mất thiên hạ là vì sao?

Cao Khởi, Vương Lăng thưa:

- Hạng Võ sỗ sàng và khinh người, Bệ hạ nhân hậu và yêu người. Bệ hạ sai người đánh thành cướp đất, hễ ai lấyđược đâu thì ban cho đấy, đó là cách cùng thiên hạ cùng lợi chung. Hạng Võ ghét kẻ tài, ganh người hay, kẻ có công thì hại, người hiền thì ngờ vực, được trận không cho ai công, được đất không cho ai lợi. Sở dĩ mất thiên hạ là vì thế.

Bái Công mỉm cười bảo:

- Các ông chỉ biết một mà chưa biết hai. Nay như vận ở chốn trung quân, quyết thắng ra ngoài nghìn dặm, ta đâu bằng Tử Phòng, trấn thủ quốc gia, vỗ về trăm họ... ta đâu bằng Tiêu Hà. Cầm quân trăm vạn, đánh đâu thắng đấy, phá đâu lấy đấy, ta đâu bằng Hàn Tín. Ba người ấy đều là bậc hào kiệt trên đời, ta đều biết dùng cả ba, cho nên ta lấyđược thiên hạ, Hạng Võ chỉ có một mình Phạm Tăng mà không biết dùng, cho nên chết về tay ta.

Vậy ta phạt các khanh một người một chung rượu.

Phần Sáu Mươi Bốn: Vay Lúa

Trang Tử nghèo túng... sang Giám Hà Hầu vay lúa. Giám Hà Hầu nói:

- Tôi có cái ấp sắp nộp tiền lúa. Tôi sẽ giúp ông trăm lượng. Có được không?

Trang Tử giận:

- Hôm qua, khi Châu đến đây, giữa đường nghe có tiếng kêu, ngoảnh lại trông, thì thấy một con cá đang vùng vẫy trong cái vết bánh xe. Châu tôi hỏi:

- Cá đến đây làm gì?

Cá nói:

- Tôi là thủy thần ở bể Đông, ông có thể giúp tôi một chén nước mà cứu tôi không?

Châu tôi nói:

- Để tôi qua chơi bên phía Nam nước Ngô nước Việt, rồi khi về, tôi sẽ lấy nước Tây Giang về đón người. Có được không?

Cá giận nói:

- Tôi đang cần nước, ông chỉ cho tôi một ít là đủ sống. Nay nói như ông, đợi đến lúc ông về thì đến hàng cá khô, sẽ thấy tôi nơi đấy!

Phần Sáu Mươi Lăm: Học Bắn Cung

Kỷ Xương vào hầu Phi Vệ, xin học phép bắn cung.

Phi Vệ bảo:

- Anh phải học không được chớp mắt trước, rồi sau mới học bắn được.

Kỷ Xương vâng lời trở về, ngày ngày nằm dưới cái khung cửi của vợ, giữa chỗ gọng máy đưa lên xuống. Hai năm sau, thành quen mắt, cho dù cho cái đầu dùi đâm vào, cũng không chớp mắt nữa.

- Chưa được. Anh còn phải học nhìn. Bao giờ nhìn vật nhỏ như to, nhìn vật tối như sáng, thì bấy giờ đến đây, ta sẽ dạy.

Kỷ Xương lại vâng lời trở về, bắt một con rận treo trước cửa sổ, ngày đêm nhìn vào. Sau mười hôm mỗi ngày nhìn thấy một to. Sau ba năm, nhìn thấy to bằng cái bánh xe. Bấy giờ trông vật gì cũng to như núi, như gò cả. Kỷ Xương bèn làm một chiếc cung nhỏ bằng sừng, mũi tên bằng đầu kim, bắn trúng giữa bụng con rận. Đến thưa chuyện với Phi Vệ. Phi Vệ mừng bảo:

- Anh đã học được rồi đó!