Sau khi cuốn sách này được xuất bản lần thứ nhất, tôi muốn gửi một lô các ấn bản cuốn sách cho một người bạn ở San Francisco, và có một nhân viên chuyển phát đến nhà tôi nhận sách để chuyển đi. Đó là một người Mỹ gốc Phi, đứng tuổi và mập mạp; tôi mời anh ta vào chờ trong bếp để tôi ký nhận và đóng gói. Ngồi bên bàn, anh ta nhặt một cuốn và dở các tranh sách. Sau vài phút, anh ta đặt cuốn sách xuống và hỏi tôi, “Vậy chiếc Lexus là hiện thân của kỹ thuật và máy vi tính hay những thứ tương tự?”

Đúng thế, tôi nói.

“Còn cây Ô liu – đại diện cho cộng đồng và gia đình và những điều liên quan.”

Đúng thế, tôi nói. “Anh hiểu đúng đấy!” “

“Vậy hãy nói cho tôi biết,” anh ta nói. “Chúa trời đứng ở đâu trong bức tranh đó? Trong tôi luôn hiện diện của Chúa Jesus. Ngài đứng đâu trong cái bức tranh toàn cảnh đó?”

Tôi không khỏi bật cười, chỉ vì không biết bao nhiêu lần tôi đã bị hỏi như vậy, đặc biệt khi nói chuyện về cuốn sách với các nhóm độc giả. Một vài câu hỏi trong số thường xuyên được nêu ra là: Chúa trời có ở trong không gian điện toán không? Làm thế nào để nuôi dạy con cái trong cái “Thế giới Đi Nhanh” này? Và thế giới đó sẽ ảnh hưởng ra sao đến bản thân tôi và cộng đồng của tôi? Tôi cho rằng cả ba câu hỏi trên có chung một nguồn gốc. Mọi người hỏi: Ngay cả khi chúng ta không tạo được một nền chính trị, địa-chính trị, địa-kinh tế và địa-quản lý cho đúng đắn để có khiến toàn cầu hóa trở nên ổn định, thì sẽ có một thứ chính trị khác, khó quan sát hơn, nhưng cần phải được gìn giữ trong đầu mỗi người – những cây Ô liu trong mỗi chúng ta: sự cần thiết phải có cộng đồng, có những ý nghĩa tâm linh và những giá trị trong đó chúng ta hun đúc cho con cái chúng ta. Những giá trị đó cần phải được bảo vệ và nuôi dưỡng để toàn cầu hóa có thể được bền vững. Có thể viết cả một cuốn sách về riêng đề tài này. Tôi xin được phác họa sau đây những nét đại thể.

Hãy bắt đầu bằng chủ đề tôn giáo. Chúa trời có tồn tại trong không gian điện toán? Điều này tùy thuộc vào cách bạn nhìn nhận Chúa trời. Nếu quan điểm của bạn cho rằng Chúa trời chỉ liên hệ với bạn qua những điều thiêng liêng thuộc tâm linh, chúa trời quả đã nhào nặn thế giới, thì bạn hoặc sẽ nói chúa trời không có mặt trong không gian điện toán, hay nói cách khác: không gian điện toán đã biến bạn thành một kẻ vô thần. Bởi vì khi nhìn không gian điện toán thì rất khó cho người ta nghĩ rằng nó được Chúa tạo ra, một trong những nguyên nhân là có rất nhiều các trang web chất chứa các tranh ảnh khiêu dâm, đánh bạc và nhạc pop. Quả thật những từ được sử dụng nhiều nhất trên những trang web là “sex” và “MP3” – một loại nhạc nén – chứ đâu phải là “Chúa trời.”

Quan điểm của riêng tôi về đức Chúa, trong truyền thống Do Thái mà tôi được nuôi dưỡng, tương đối khác. Tôi chia sẻ quan điểm hậu Kinh thánh về đức Chúa. Trong kinh thánh, đức Chúa có mặt ở mọi nơi. Ngài chịu trách nhiệm về hành động của chúng ta. Ngài trừng phạt kẻ xấu và ban thưởng người tốt. Quan điểm hậu Kinh thánh cho rằng nhờ có hành vi và quyết định của chúng ta đức Chúa xuất hiện. Trong quan điểm hậu Kinh thánh, theo truyền thống Do Thái, thì đức Chúa bao giờ cũng đứng vô hình. Vậy thì trong không gian điện toán, trong siêu thị, trong phòng riêng của bạn, bạn có thể mời đức Chúa đến với bạn thông qua các hành vi của bạn, khi bạn có những lựa chọn mang tính đạo đức và luân lý và cả khi nhắp con chuột vi tính.

Giáo sĩ Tzvi Marx thầy tôi chỉ ra cho tôi rằng có một vần thơ trong kinh Isaiah, viết rằng, “Bạn là nhân chứng. Còn tôi là Chúa trời.” Theo thầy giáo Marx, thì những người thuyết giảng về Do Thái giáo giải thích vần thơ đó như sau, “Nếu bạn là nhân chứng thì tôi là Chúa trời. Và nếu bạn không là nhân chứng, thì tôi không phải là Chúa trời.” Nói cách khác, thầy Marx giải thích, nếu chúng ta không làm điều thiện, thì Chúa sẽ không đến với chúng ta, không tồn tại trong chúng ta. Nếu chúng ta không hành xử như thể Chúa đang ngự trị ở đó, thì ngài sẽ không ở đó. Trong thế giới hậu kinh thánh chúng ta hiểu rằng từ ngày đầu tiên của thế giới, Chúa trời đã cho phép nhân loại được lựa chọn, bằng cách cho phép Adam được tự quyết định sẽ ăn loại trái cây nào trong vườn địa đàng. Chúng ta chịu trách nhiệm làm Chúa trời xuất hiện bằng cách thể hiện trong những hành vi và lựa chọn của chúng ta. Và lý do làm cho việc này càng rõ nét trong không gian điện toán, đó là do không ai đứng ra chịu trách nhiệm trong không gian này cả. Vậy không gian điện toán là nơi lý tưởng nhất mà Chúa dành cho mỗi người để mỗi người tự lựa chọn và quyết định cho bản thân.

Vậy đáng nhẽ tôi sẽ phải trả lời người nhân viên chuyển phát rằng không có đức Chúa trong không gian điện toán, nhưng ngài mong muốn vào được đó – và chỉ có chúng ta, con người, thông qua các hành vi của bản thân, có thể đưa ngài vào đó. Đức Chúa ban phước cho tự do của nhân loại, vì ngài biết rằng cách duy nhất mà ngài tồn tại được trên thế gian là không can thiệp – và con người được quyền tự do lựa chọn. Rabbi Marx nói: “Trong quan điểm hậu Kinh thánh của người Do Thái, bạn không thể là người có đạo đức nếu bạn không được hoàn toàn tự do, vì nếu thiếu tự do thì bạn không thực sự được tiếp sức lực, và nếu bạn không có sức lực, thì những lựa chọn của bạn không hoàn toàn là của riêng bạn. Những gì đức Chúa phán truyền về không gian điện toán là: ở đó con hoàn toàn được tự do, Chúa hy vọng là con đưa ra những lựa chọn đúng đắn, vì nếu như thế, thì ta sẽ đến với con.”

Không có điều gì trong toàn cầu hóa hay Internet lại có thể xóa đi sự cần thiết của lý tưởng và luân thường đạo lý trong hành vi con người. Càng lệ thuộc vào kỹ thuật mới, chúng ta càng phải được trang bị kỹ càng các lý tưởng và đạo lý. David Hartman, một triết gia Do Thái về tín ngưỡng lập luận rằng quả thực, lý do đức Chúa rất muốn có mặt trong không gian điện toán, lý do mà chúng ta muốn ngài ở đó, là vì về một nhiều phương diện không gian điện toán chính là thế giới mà các đấng tiên tri đã mô tả, “một nơi mà nhân loại có thể đoàn kết và được hoàn toàn tự do. Điều nguy hiểm ở chỗ chúng ta đoàn kết nhân loại trong không gian điện toán – cùng nói một thứ tiếng, dùng một công cụ truyền thông chung – nhưng lại không có Chúa ở đó.” Và chắc chắn chúng ta sẽ không muốn đoàn kết nhân loại trên Internet nếu không có những hệ thống giá trị, không có những bộ lọc, không có những hệ khái niệm khác hơn là kinh doanh và nếu không có những quan điểm về nhân loại khác hơn là cái lối hành xử của giới tiêu thụ tìm kiếm hàng ngon và rẻ.

Những giá trị quan trọng nhất đó lại nên được giảng dạy ở ngoài đời, chứ không phải trên Internet. Cách duy nhất mà con người tìm thấy chúa trên Internet là họ phải đưa ngài đến đó, mang bằng suy nghĩ, trái tim và hành vi của chính họ – rút ra từ các hoạt động trong cuộc sống thường ngày – từ những rặng Ô liu trong ngôi nhà của cha mẹ, hay trong cộng đồng, nhà thờ, chùa, miếu, đền hay thánh đường của họ.

Điều đó dẫn sang câu hỏi thứ hai thường xuyên được đặt ra: Làm sao tôi chuẩn bị cho con cái tôi hòa nhập được vào “Thế giới Đi Nhanh”? Nhiều bậc cha mẹ ở Mỹ đã bắt đầu nghĩ về điều đó sau khi nghe bản tin về vụ nổ súng ở Trường Trung học Columbine. Nó bao gồm hai mảng đề tài mới mẻ: NRA và AOL. Chắc chắn NRA, Hiệp hội Súng trường Quốc gia, sẽ cảm thấy đầy tội lỗi khi nghe về vụ thảm sát học trò tại ngôi trường đó. Bản tin nói về hai đứa học sinh trung học dùng tiền tiết kiệm của chúng mua được cả một kho vũ khí gồm cả loại AB-10, một loại súng máy bán quân dụng, không để lại dấu tay, và súng carbine 9mm, súng ngắn cưa nòng, và súng hai nòng cũng cưa nòng. Sự việc đó khiến cho những người xưa nay vốn chống lại luật kiểm soát vũ khí dân dụng phải hổ thẹn.

Nhưng còn AOL, Ameriaca Online, một công ty cung cấp đường truyền Internet, đã cho đăng ký cả một trang web của Eric Harris, một trong hai kẻ giết người đang còn lứa tuổi học sinh? Thông tin được đăng trong trang mạng của Harris bao gồm cả những chỉ dẫn cách lắp ráp những trái bom hình ống (“điều quan trọng là phải có nhiều mảnh sát thương”), trong trang này có hình một con thú múa tay tung súng và dao, trong khi đứng trên một đống đầu lâu, với lời hát, “Những gì ta không làm, ta không thích. Những gì ta không thích, ta giết đi.”

Là những người cha, người mẹ, chúng ta có nên lo sợ về Internet? Câu trả lời ngắn gọn là: không. AOL không phải là NRA – nhưng như thế chưa thật sự là lời giải đáp. Khi Internet di chuyển vào trung tâm cuộc sống của chúng ta – cách liên lạc, giáo dục và làm ăn trong thiên niên kỷ mới – chúng ta phải nhớ một điều thiết yếu: Điều khiến cho Internet trở nên hấp dẫn là, không giống như tờ báo The New York Times, Internet không có biên tập viên, không có nhà xuất bản, và không bị kiểm duyệt. Bạn và con cái của bạn quan hệ tương hỗ với Internet một cách hoàn toàn bình đẳng. Nhưng cũng chính vì Internet là một cỗ xe trung dung, cởi mở, tự do và không bị điều tiết dành cho thương mại, giáo dục và liên lạc, thì tính tự giác và trách nhiệm của bản thân của mỗi người chính là những cốt lõi của công nghệ này. Bộ máy sàng lọc chính nằm trong đầu của con cái của bạn khi chúng vào truy cập, và vì trẻ em thường không có đủ những hiểu biết để lựa chọn, vậy thì cha mẹ và thầy cô giáo phải trang bị cho chúng. Nếu chúng ta không cáng đáng hoàn toàn trách nhiệm xây dựng trong con cái những phần mềm đúng đắn cho sự xét đoán để chúng có thể tương tác đúng đắn với công nghệ đó, thì chúng ta sẽ gặp khó khăn.

Tôi lớn lên trong một khu phố nhỏ ở bang Minneapolis. Phải mất một tiếng đồng hồ đi từ nhà tôi thì bạn mới đến những ổ tội phạm. Trên Internet, chỉ cần một cú nhắp chuột là tai họa sẽ đến. Bạn có thể lang thang vào một quán bia ảo của những phần tử phát xít mới hay những kho tư liệu tranh ảnh khiêu dâm, truy cập vào các máy tính của NASA hay vào thư viện của Đại học Sorbonne, mà không có ai chặn bạn lại. Nói cách khác, Internet có thể biến chúng ta thành những cơ quan truyền thông, những nhà nghiên cứu, nhà tiêu dùng và những người bán hàng và, lạy thánh, những nhà chế tạo bom. Càng như thế thì thầy giáo, cha mẹ và cộng đồng của chúng ta càng phải có trách nhiệm dạy dỗ chúng ta thành những công dân đúng đắn. Công việc đó chỉ có thể được thực hiện bên ngoài Internet. Internet và máy vi tính chỉ là những công cụ – những công cụ tuyệt vời, tiếp tay thích đáng cho mọi người. Nhưng bạn vẫn cần phải biết cách hiểu chúng và tận dụng những cái hay cái đẹp của chúng. Những công cụ đó giúp cho bạn suy nghĩ nhưng chúng không làm cho bạn thông thái hơn. Chúng cho bạn tìm tòi và đi lại, nhưng chúng không có quyền xét đoán. Chúng làm cho bạn quan hệ tương tác đi xa và đi sâu, nhưng chúng không dạy cho bạn cách trở thành một người láng giềng tốt. Chúng tăng cường cho bạn khả năng gây ảnh hưởng đến cuộc sống của người khác, nhưng chúng không dạy cho bạn cách phát biểu trong các cuộc họp phụ huynh học sinh, và lý do vì sao phải phát biểu như thế. Đó chính là nghịch lý của Internet trong việc dạy dỗ thế hệ trẻ. Điều hay nhất mà cha mẹ có thể chuẩn bị cho trẻ em trong thời đại Internet là dạy cho chúng các kỹ năng công nghệ cao, hay mua cho chúng modem và máy tính, nhưng cha mẹ vẫn phải kiên nhẫn sử dụng các biện pháp giáo dục truyền thống. Máy tính và modem của trẻ có tốc độ càng nhanh thì bạn càng phải có những phần mềm giáo dục truyền thống thích đáng – nếu bạn muốn trẻ tiến bộ. Phần mềm giáo dục cần bao gồm những biện pháp truyền thống: chú trọng vào việc tập đọc, tập viết và toán, nhà thờ, chùa chiền, thánh đường và gia đình. Những điều đó không thể được lấy xuống từ Internet; chúng chỉ có thể đến từ bản thân cha mẹ và thầy cô, từ các cha xứ và thầy chùa. Chính vì thế nếu tôi có được một điều ước mong, thì tôi sẽ ước mong có được một modem với một lời cảnh báo của bác sĩ: “Không kèm khả năng xét đoán.” Bạn phải cung cấp cho con cái những khả năng xét đoán của chính bản thân bạn – theo lối cổ điển, dưới tán của những cây ô liu.

Tôi mở đầu cuốn sách này bằng một cuộc đối thoại giữa Cain và Abel và tôi xin kết thúc cuốn sách bằng một trao đổi về Tháp Babel. Tháp Babel thì sao? Chẳng phải đó là giấc mơ của các nhà chủ trương toàn cầu ngày nay – một thế giới trong đó chúng ta có chung một ngôn ngữ, một đồng tiền, theo đuổi cùng một hệ tiêu chuẩn kế toán? Chính do sự đồng dạng đó mà những người trong Kinh thánh có thể xây dựng được một tòa tháp Babel – một tòa tháp vươn được tới Thiên đàng. Tôi đã nói về điều này trong một buổi chiều với Giáo sĩ Marx; đặt ly cà phê xuống, ông ta ngẩng lên và hỏi tôi: “Liệu tháp Babel có phải là phiên bản gốc của Internet?” Sau cùng thì Internet cũng là một loại ngôn ngữ đại chúng, nằm bên ngoài khuôn mẫu của bất cứ nền văn hóa nào. Đó là một mô hình liên lạc đại chúng và ít nhất về bề ngoài, cho phép chúng ta hiểu được nhau, dẫu cho chúng ta không cùng chung một ngôn ngữ. Và nó cho phép chúng ta kết nối với rất nhiều hạng người – những người mà chúng ta chưa từng chia sẻ cùng một tán cây Ô liu.

Nhưng đức Chúa đã làm gì đối với tháp Babel? Ngài chặn nó lại. Và làm cách nào mà ngài chặn được nó? Bằng cách buộc những người trên đó nói những thứ ngôn ngữ khác nhau vì thế họ không còn hợp tác với nhau nữa. Vì sao đức Chúa làm như vậy? Giáo sĩ Marx giải thích: “Đức Chúa làm như thế một phần là do những người trên tháp đang vượt qua những giới hạn của họ, cố gắng xây tháp vươn tới thiên đàng, thách thức quyền lực của ngài. Nhưng ngài cũng đã thiêu hủy tòa tháp vì ngài thấy việc con người có chung một ngôn ngữ và quan điểm sẽ dẫn đến hiện tượng phi nhân tính. Vì làm như thế mọi người sẽ để mất đi những đặc điểm riêng của họ. Do vậy ngài đã phá đi tòa tháp bằng cách bắt mọi người phải nói các thứ tiếng khác nhau.”

Đó là cách đức Chúa buộc mọi người phải quay lại với những câu Ô liu của họ. Những cây Ô liu phản ánh những cá tính riêng và đặc điểm riêng của con người, gắn bó với một chốn nương thân, một cộng đồng, một văn hóa, một bộ tộc và một gia đình.

Vâng, toàn cầu hóa và Internet giúp kết nối những người xưa nay chưa từng biết đến nhau – giống như mẹ tôi và các người bạn chơi bài cùng bà đang sống bên Pháp. Nhưng thay vì tạo nên những cộng đồng mới, công nghệ Internet thường chỉ đưa đến những cảm giác ảo về sự kết nối và gắn bó. Cũng giống như hai linh kiện được nối với nhau. Liệu chúng ta có thể gắn bó với người khác thông qua email hay ván bài trên Internet hay các chat room? Liệu cái công nghệ kỹ thuật cao này tiếp tay cho chúng ta vươn ra thế giới trong khi tránh cho chúng ta trách nhiệm làm những công việc cộng đồng và quan hệ trên thế giới thực? Tôi đã từng trò chuyện và gặp gỡ nhiều người từ khắp thế giới khi đi trượt tuyết ở Colorado. Tôi vẫn đi trượt tuyết, và ngày nay mọi người đều đã có điện thoại di động. Vậy là thay vì gặp gỡ người khác trong các thang máy trượt tuyết, giờ đây tôi lại nghe được những người đó tán chuyện với bè bạn của họ từ khắp nơi trên thế giới. Tôi rất ghét chuyện đó. Email không thể dùng để xây dựng tình cộng đồng – tham dự một cuộc họp phụ huynh mới là xây dựng cộng đồng. Chat room không thể xây dựng được cộng đồng – phối hợp với láng giềng của bạn để đề nghị tòa thị chính mở cho một trục đường mới: đó mới là xây dựng cộng đồng. Liệu chúng ta có thể xây dựng những cộng đồng trong không gian điện toán để thay thế những cộng đồng thực sự của chúng ta? Chắc không thể được. Chính vì thế mà tôi sẽ không lấy làm ngạc nhiên nếu một ngày nào đó thức dậy và phát hiện thấy Internet bị đấng tối cao phá nát, giống như điều ngài đã làm đối với tòa tháp Babel ngày nào. [Chúc bạn đọc sách vui vẻ tại www. - gác nhỏ cho người yêu sách.]

Tôi cứ nghĩ mãi đến người bạn trẻ người Kuwait tôi gặp ở quán cà phê Internet ở Kuwait City, người nói với tôi: “Khi còn là một sinh viên, chúng tôi không có Internet. Lúc đó chúng tôi chỉ có một vài giáo sư có đầu óc phóng khoáng và thường chúng tôi hay đến nhà họ tụ tập và bàn chuyện chính trị. Giờ đây, một sinh viên có thể ngồi ở nhà mà nói chuyện với toàn thế giới.” Nhưng, anh này thú nhận, anh và các vị giáo sư nọ không còn tụ tập cùng nhau như ngày trước. Đó là một điều nguy hiểm – hậu quả của việc Internet hóa các xã hội, khi công nghệ đó chiến thắng trong cuộc sống của chúng ta: một ngày nào đó dân chúng thức dậy và nhận thấy họ không muốn giao thiệp với ai khác nếu không thông qua máy vi tính. Khi điều đó xảy ra thì con người sẽ dễ trở thành nạn nhân của những bậc giáo điều và những giấc mơ tôn giáo thời đại mới. Những phần tử đó nảy sinh ra và bắt đầu rao giảng cho chúng ta cách thức liên hệ tâm hồn và thể xác và những cây Ô liu. Đó là lúc chúng ta sẽ thấy những phản ứng chống lại sự đơn điệu và tiêu chuẩn hóa – dân chúng khác biệt nhau một cách lấy lệ, không còn do sự khác biệt về gốc rễ lịch sử hay truyền thống.

Cân đối giữa chiếc xe Lexus và cây ô liu là điều mà mỗi xã hội cần phải thực hiện mỗi ngày.

Thực hiện bởi

nhóm Biên tập viên :

Sienna – vuthungoc(1-8); Catcat(9-20) – H.y

(Tìm - Chỉnh sửa - Đăng)​