Thầy đã giải thích cho chúng tôi về ba 'gunas,' ba lực cơ sở của cuộc sống, về 'tamas,' nguyên nhân của bất hoạt, quán tính và biếng nhác, 'rajas,' nguyên nhân của hoạt động hay đam mê, và 'sattva,' nguyên nhân của thanh thản, bình lặng và tri thức. Thầy cũng đã giải thích cho chúng tôi rằng chúng tồn tại trong chừng mực ngang nhau trong nhân cách của Lão Tử, Jesus, Mahavira và Krishna.

Trong mối liên hệ này, tôi còn nhớ rằng Thầy đã là nhà cách mạng vĩ đại trong quá khứ.

Trong lĩnh vực xã hội, kinh tế, chính trị và tôn giáo Thầy đã tạo ra nhiều kích động và tranh luận trên khắp nước.

Từ điều này dường như là Thầy đã, cũng giống Jesus, hướng hoạt động hay có ý thức hoạt động.

Nhưng về sau, từ cuối những năm 1970, Thầy đã dần rút về bản thân mình, và chúng tôi có cảm giác rằng Thầy bây giờ đã trở thành hình ảnh thu nhỏ của thanh thản. Liệu có khả năng có biến đổi như vậy không?

Chúng ta hãy xem xét vài sự việc để hiểu điều này. Trước hết, Phật, Mahavira, Mohammed và Jesus đã dùng chỉ một trong ba gunas này làm trung gian cho việc diễn đạt của họ. Rajas là trung gian trội hơn hẳn cho cách diễn đạt đối với Jesus và Mohammed. Tamas là phẩm chất trội của Lão Tử và Raman Maharshi. Nhưng Krishna dùng cả ba phẩm chất này đồng thời là trung gian của mình cho việc diễn đạt.

Có một khả năng nữa, và tôi đã dùng nó trong thực nghiệm của riêng tôi. Tất cả ba phẩm chất này đều đã tôi được dùng không đồng thời, nhưng lần lượt cái nọ đến cái kia. Theo ý kiến của tôi thì đây là cách khoa học nhất để làm nó, và đó là lí do tại sao tôi đã chọn cách này.

Tất cả ba gunas đều hiện diện trong tất cả các cá nhân. Bởi vì sự trộn lẫn của ba gunas này trong mọi người, mà thân thể và tâm trí lấy cách cấu tạo đặc biệt. Cũng giống như tam giác không thể được tạo ra mà không dùng ba cạnh, không thể có nhân cách nếu thiếu sự hiện diện của ba gunas này. Thậm chí một trong ba gunas bị thiếu, nhân cách sẽ tan rã.

Nét sattva có thể trội đến đâu trong một người cũng không thành vấn đề, hai nét kia cũng sẽ phải có đó, mặc dầu chúng có thể vẫn còn ẩn kín hay ngủ. Hai phẩm chất kia sẽ phải hiện diện, và cái bóng của chúng sẽ liên tục rơi xuống guna sattva trội kia. Điều được ngụ ý là ở chỗ hai phẩm chất kia là thứ yếu hay lệ thuộc. Thậm chí khi một phẩm chất này trội, hai phẩm chất kia vẫn phải có đó.

Krishna đã dùng cả ba gunas đồng thời, và chúng hiện diện trong ông ấy như ba cạnh tỉ lệ của một tam giác đều. Cũng hệt như tam giác đều có ba cạnh chiều dài bằng nhau, trong nhân cách của Krishna tất cả ba gunas đều hiện diện và thống nhất theo chừng mực ngang nhau. Bởi điều này mà rất khó để hiểu Krishna.

Rất dễ hiểu một người với một phẩm chất trội. Trong một người như vậy hai phẩm chất kia còn ngủ, và nhân cách của người như vậy chỉ ra sự nhất quán. Nhưng bạn không thể tìm thấy trong nhân cách của Krishna sự nhất quán mà bạn có thể thấy trong nhân cách của Lão Tử. Giọng điệu cơ bản nằm trong một lời của Lão Tử là tương tự với giọng điệu có trong mọi lời của ông ấy. Trong các phát biểu của Phật cũng có nhất quán chặt chẽ. Phật nói, "Cũng như vị của nước biển là mặn ở mọi nơi, theo cùng cách đó, từ bất kì đâu các ông phân tích giáo huấn của ta, các ông sẽ thấy cùng phẩm chất nhất quán."

Jesus và Mohammed cũng chỉ có một phẩm chất nổi trội. Nhưng trong Krishna bạn có thể thấy phẩm chất đa chiều biểu lộ. Ba gunas này ít nhất là tích cực ở đó, nhưng vì hàng trăm việc trộn lẫn là có thể có giữa ba gunas này, nên sự đa dạng của những trộn lẫn mới của chúng là được biểu lộ trong Krishna. Đó là lí do tại sao Krishna có nhân cách đa chiều. Không người nào có thể yêu Krishna được như một toàn thể. Người ta sẽ phải mang tính chọn lựa. Người ta sẽ có khuynh hướng nói quá lên và nhấn mạnh vào bất kì cái gì người ta thích trong Krishna, và bất kì cái gì không được thích đều sẽ bị gạt đi. Do đó, mãi cho tới nay tất cả các định nghĩa về Krishna đều đã được những người mang tính chọn lựa nêu ra. Cả Shankara lẫn Ramanuja lẫn Nimbarka lẫn Vallabhacharya lẫn Tilak lẫn Gandhi lẫn Aurobindo đều không chấp nhận Krishna như một toàn thể. Họ đã cắt bỏ những phần của cuộc sống của Krishna mà tỏ ra là bất nhất và mâu thuẫn với họ.

Chẳng hạn, Gandhi, người đã gắn bó với giá trị lớn lao của bất bạo hành, sẽ thấy khó giải thích Krishna khi ông ấy động viên và cổ vũ Arjuna bạo hành. Cũng vậy, Gandhi coi chân lí là tối cao trong khi Krishna thì thậm chí lại có khả năng nói dối. Điều này nằm ngoài hiểu biết của Gandhi. Gandhi sẽ không bao giờ chấp nhận rằng một người như Krishna lại có thể dối trá. Nếu Krishna có thể làm điều này, thế thì Krishna sẽ không còn đáng tôn thờ nữa với Gandhi.

Chỉ có một lối ra khỏi lúng túng này, và đó là giải thích bằng cách nào đó rằng Krishna đã không thực làm những điều như vậy. Đấy chỉ là câu chuyện, chỉ là biểu tượng. Trận chiến Mahabharata thực tế chưa bao giờ được đánh nhau theo Gandhi. Với ông ấy, Kauravas và Pandavas không thực sự là kẻ thù con người đang đánh nhau, mà họ chỉ là biểu tượng của trận chiến vĩnh hằng giữa đức hạnh và đồi bại. Mahabharata chỉ là một câu chuyện - câu chuyện ngụ ngôn với ông ấy. Gandhi không sợ tranh đấu với đồi bại, nhưng ông ấy sợ việc đánh kẻ hung ác. Đồi bại một mình có thể bị cắt bỏ và tiêu diệt đối với ông ấy.

Nhưng nếu đấy chỉ là vấn đề tiêu diệt hay giết chết đồi bại, thì Arjuna nữa cũng phải không có vấn đề gì. Nhưng Arjuna đã phải giết những người hung ác dữ dằn. Vấn đề với anh ta là việc giết đó là phải hay không đã phát sinh chỉ bởi vì những người đã dàn trận chống lại Arjuna đều là họ hàng và bậc huynh trưởng riêng của anh ta. Anh ta đã có cảm giác gắn bó và 'của tôi' trong mối quan hệ với họ, và với anh ta dường như là thế giới này đã không đầy đủ, ngớ ngẩn và không thú vị gì nếu không có họ.

Nhân cách của Krishna nhất định là bất nhất, bởi vì tất cả ba gunas này đều tồn tại đồng thời trong ông ấy. Trong tôi cũng có sự bất nhất, nhưng không nhiều như trong Krishna. Có khả năng khác mà tôi đã dùng trong thực nghiệm riêng của mình. Tất cả ba gunas này đều hiện diện trong mọi cá nhân, và một nhân cách có thể đầy đủ và toàn bộ chỉ khi cả ba đều được dùng. Không một trong các gunas này cần bị kìm nén. Cả Krishna không thiên về kìm nén mà tôi cũng không thiên về kìm nén. Bất kì cái gì có đó trong một cá nhân thì cũng đều phải được dùng một cách sáng tạo.

Trong thực nghiệm riêng của mình tôi đã chọn diễn đạt một gunas vào mỗi lúc - chỉ một trong từng thời kì. Đầu tiên tôi chọn tamas, bởi vì nguyên tắc này là nền tảng cơ sở cho mọi người. Khi một đứa trẻ lớn lên trong bụng mẹ trong chín tháng, nó sống trong guna này. Đứa trẻ trong bóng tối hoàn toàn; không có hoạt động. Đấy là trạng thái bất hoạt nhất có thể có. Thậm chí đến hành động thở cũng phải không do đứa trẻ làm. Nó được bà mẹ làm. Mà đứa trẻ cũng không ăn; điều đó cũng do bà mẹ làm. Thậm chí tuần hoàn máu trong thân thể đứa trẻ cũng phụ thuộc vào tuần hoàn máu trong bà mẹ. Đứa trẻ không làm gì theo cách riêng của nó cả. Nó ở trong hoàn cảnh bất hoạt toàn bộ. Có đứa trẻ và có cuộc sống, nhưng cuộc sống này không có hoạt động nào. Trong thời kì đó trong bụng mẹ có sự bất hoạt toàn bộ.

Các nhà tâm lí đã kết luận rằng ham muốn và tìm kiếm giải thoát, thiên đường hay cứu rỗi là do kí ức vô thức của kinh nghiệm về trạng thái bất hoạt của cuộc sống trong bụng mẹ. Đứa trẻ đã biết tới cái im lặng tối cao trong bụng mẹ. Kí ức này bị ẩn kín sâu bên dưới trong vô thức. Kinh nghiệm chín tháng đó trong bụng mẹ là rất phúc lạc, bởi vì thế thì chẳng có gì được làm cả. Không có trách nhiệm, không nặng gánh, không lo âu, không làm việc. Chỉ có sự tồn tại cho bạn - chỉ hiện hữu. Trạng thái này rất giống với trạng thái chúng ta gọi là giải thoát. Kinh nghiệm này bị ẩn kín trong bạn. Đó là lí do tại sao, sau khi sinh, bạn không có khả năng hạnh phúc ở mọi nơi, và bạn thấy rằng mọi thứ đều thiếu cái gì đó. Các nhà tâm lí nói thêm rằng điều này chỉ có thể nếu bạn đã có một kinh nghiệm trước về phúc lạc mà qua đó bạn có thể so sánh với hiện tại.

Mọi người đều nói rằng cuộc sống là bất hạnh. Nếu bạn còn chưa có bất kì kinh nghiệm gì về hạnh phúc, làm sao bạn có thể nhận ra bất hạnh? Mọi người đang nói rằng mình đang tìm kiếm hạnh phúc. Hạnh phúc này là gì mà chúng ta đi tìm? Làm sao bạn có thể tìm cái mà bạn chưa từng nếm trải nó trước đây? Làm sao bạn có thể ham muốn cái gì đó mà chưa từng được biết trước đây? Trong tâm trí vô thức, có tia sáng kinh nghiệm, có hạt mầm ẩn kín. Bạn đã biết phúc lạc nào đó, thiên đường nào đó đã được sống qua, âm nhạc nào đó đã được nghe thấy. Dù bạn có thể quên nó đến đâu cũng chẳng thành vấn đề, cơn khát không nguôi của nó tràn khắp toàn bộ sự tồn tại của bạn. Tri thức về sự tồn tại của nó nằm ẩn bên trong. Chỉ bởi điều đó mà chúng ta tìm kiếm.

Các nhà tâm lí nói rằng tìm kiếm giải thoát thực sự là tìm kiếm bụng mẹ vũ trụ, và chừng nào toàn bộ sự tồn tại còn chưa trở thành bụng mẹ của bạn, việc tìm kiếm vẫn cứ tiếp tục không hề sút giảm. Đây là phát biểu rất có nghĩa và có giá trị. Nhưng trong mối liên hệ này, cũng tốt mà nhớ điều đầu tiên rằng đứa trẻ trong trạng thái bất hoạt trong bụng mẹ. Trong thời kì đó không có vấn đề về hoạt động. Chỉ có im lặng phúc lạc. Đứa trẻ đang trong bất hoạt sâu sắc, chỉ ngủ hai mươi bốn giờ một ngày. Đây là giấc ngủ dài chín tháng. Nhưng chỉ ngay sau khi đứa trẻ được sinh ra, nó ngủ hai mươi hai giờ, thế rồi hai mươi giờ, rồi mười tám, và dần dần nó thức. Nhiều năm sẽ qua sau đó đứa trẻ sẽ ổn định với thời kì ngủ quãng tám giờ, và nhiều lần sinh sẽ trôi qua cho tới khi thời kì ngủ rớt xuống không - cho tới khi nó sẽ hoàn toàn thức tỉnh mà thậm chí ngay cả trong giấc ngủ nó sẽ nhận tỉnh thức hoàn toàn.

Krishna đã nói rằng mọi người ngủ ngoại trừ người đã thức tỉnh. Trước khi đạt tới trạng thái thức tỉnh này, một chuỗi dài những lần sinh sẽ phải được trải qua.

Bất hoạt là nền tảng còn im lặng phúc lạc là đỉnh. Ngôi nhà này mà chúng ta gọi là cuộc sống được xây dựng trên nền của bất hoạt. Cấu trúc giữa là phần hoạt động và vòm mái của ngôi đền đó là phúc lạc tối thượng. Với tôi, đây là cấu trúc của cuộc sống. Đó là lí do tại sao tôi đã thực hành bất hoạt trong phần đầu tiên của cuộc sống mình.

Những năm đầu của cuộc sống của tôi đã được dành cho, như Lão Tử, việc kinh nghiệm những bí ẩn của guna tamas. Sự gắn bó của tôi với Lão Tử, do đó, là nền tảng. Tôi đã bất hoạt trong mọi thứ; bất hoạt đã là thành tựu do tôi tìm kiếm. Có thể nhất, chẳng cái gì được làm - nhiều nhất chỉ là điều không thể tránh nổi hay bị cưỡng bách. Tôi đã không làm cả đến việc cử động tay hay chân mà không có lí do.

Trong nhà tôi, tình huống tới mức mẹ tôi ngồi trước tôi sẽ nói, 'Chẳng còn tìm được ai khác và tôi cần ai đó ra chợ mua rau.' Tôi nghe thấy điều này khi tôi ngồi lười nhác trước mẹ. Tôi biết rằng cho dù nhà có bị cháy, mẹ cũng sẽ nói với tôi, 'Chẳng tìm được ai khác mà nhà cháy rồi. Ai sẽ dập tắt nó đây?' Nhưng im lặng, điều duy nhất tôi làm là quan sát cái bất hoạt của mình như một nhân chứng, với đầy nhận biết. Để tôi kể lại vài sự vụ để minh hoạ cho điểm này.

Trong những năm cuối của giáo dục đại học của tôi, đã có một giáo sư triết học. Giống như hầu hết các giáo sư triết học khác, ông ấy ngoan cố và kì cục. Ông ấy ngoan cố trong quyết tâm của mình để không nhìn phụ nữ nào. Không may là chúng tôi là hai sinh viên duy nhất trong lớp ông ấy: một người là bản thân tôi và người kia là một cô gái trẻ. Do đó, vị giáo sư này phải dạy chúng tôi trong khi nhắm nghiền mắt lại.

Đây là điều rất may mắn cho tôi, bởi vì trong khi ông ấy giảng bài thì tôi ngủ trong lớp. Bởi vì có một cô gái trẻ trong lớp nên ông ấy không thể mở mắt ra được. Tuy nhiên, vị giáo sư này lại rất hài lòng với tôi, bởi vì ông ấy nghĩ rằng tôi cũng tin vào cái nguyên tắc không nhìn vào phụ nữ, và rằng trong cả đại học ít nhất cũng có một người khác không nhìn vào phụ nữ. Do đó, nhiều lần khi ông ấy gặp tôi một mình ông ấy đã bảo tôi rằng tôi là người duy nhất có thể hiểu được ông ấy.

Nhưng một hôm hình ảnh này về tôi đã bị xoá đi. Vị giáo sư còn có một thói quen khác. Ông ấy đã không tin vào tiết một giờ cho bài giảng của ông ấy. Do đó, ông ấy bao giờ cũng bị đại học cho dạy vào tiết cuối. Ông ấy sẽ nói, "Chính tay tôi bắt đầu bài giảng, nhưng lại không phải là tay tôi để kết thúc nó." Do đó, bài giảng của ông ấy có thể kết thúc trong sáu mươi hay tám mươi hay thậm chí chín mươi phút; điều đó chẳng khác biệt gì với ông ấy cả. Ông ấy sẽ nói rằng ông ấy sẽ không cần dừng nói khi chuông báo hết tiết rung lên. Do đó, trong tám mươi đến chín mươi phút này tôi quen ngủ ngay trong lớp.

Có một thoả thuận giữa cô gái trẻ kia và bản thân tôi rằng cô ấy sẽ đánh thức tôi khi giờ gần hết. Tuy nhiên, một hôm, cô ấy đã bị ai đó gọi đi do một việc khẩn cấp vào giữa tiết, và cô ấy đi mất. Tôi thì vẫn ngủ và vị giáo sư kia vẫn cứ giảng. Khi tiết hết và ông ấy mở mắt ra, ông ấy thấy tôi ngủ. Ông ấy đánh thức tôi dậy và hỏi tại sao tôi ngủ. Tôi nói với ông ấy, "Bởi vì thầy đã thấy em ngủ, nên em sẽ nói với thầy rằng em đã ngủ hàng ngày, rằng em đã không cãi nhau với cô gái trẻ và rằng em ngủ rất ngon khi thầy giảng bài."

Việc ngủ ít nhiều cũng là một loại thiền đối với tôi. Tôi ngủ lâu tuỳ thích. Điều thú vị là để ý rằng nếu bạn ngủ quá mức yêu cầu của mình, bạn vẫn còn tỉnh thức và nhận biết ngay cả trong giấc ngủ. Nếu bạn ngủ ít hơn yêu cầu của mình, thế thì trong khi ngủ bạn trở thành vô ý thức. Bạn không thể ngủ nhiều hơn yêu cầu của mình được. Nếu bạn vẫn cứ ngủ sau khi yêu cầu nghỉ của thân thể đã hết, ai đó bên trong bạn sẽ còn nhận biết và trở thành nhân chứng cho tất cả những điều đang xảy ra xung quanh bạn. Nếu bạn vẫn còn nằm đấy một mạch trong ba mươi sáu giờ, bạn sẽ có ý niệm mơ hồ về điều Krishna ngụ ý khi ông ấy nói rằng ban đêm hiền nhân vẫn còn thức tỉnh. Nếu bạn liên tục giữ cho thân thể trong điều kiện ngủ thậm chí sau khi nó không cần ngủ nữa, thế thì bên trong bạn một loại âm thanh thức tỉnh bắt đầu trở nên nghe thấy được.

Trong những ngày ngủ liên tục đó, tôi đã bắt đầu nhận ra rằng có thể vẫn còn thức tỉnh trong giấc ngủ. Tôi đã ngủ trong đêm, buổi sáng và buổi chiều liên tục. Bất kì khi nào có cơ hội ngủ là tôi không bỏ lỡ nó. Các thành viên gia đình tôi và bạn bè tin rằng tôi hoàn toàn biếng nhác và rằng tôi sẽ không có khả năng làm bất kì cái gì trong cuộc sống. Theo một cách nào đó, từ quan điểm của họ, thì họ cũng phải - nhưng không từ phía của tôi. Tôi đã làm bất hoạt thành một thực nghiệm trong thiền.

Có một giáo sư khác của tôi. Ông ấy cũng là một người bạn tốt, và ông ấy cũng bất hoạt như tôi vậy. Vì ông ấy cũng sống một mình, như tôi, nên ông ấy gợi ý rằng tốt hơn cả là chúng tôi ở cùng phòng với nhau. Tôi bảo ông ấy rằng có thể có khó khăn nào đó về việc này. Hoàn toàn có thể, tôi nghĩ, tôi sẽ có thể làm rối loạn giấc ngủ của ông ấy hay ông ấy có thể làm rối loạn tôi. Tuy nhiên, nếu ông ấy vẫn muốn rằng chúng tôi ở cùng nhau, thì cũng cần thu xếp vài thoả thuận, vì cả hai chúng tôi đều lười. Thậm chí bây giờ ông ấy cũng thích điều đó. Ông ấy đã không từ bỏ cái tính chất đặc thù này của mình. Nhưng ông ấy chưa bao giờ làm tính chất này thành việc thực nghiệm trong thiền; bằng không ông ấy bây giờ đã vượt ra ngoài nó rồi.

Nhớ trong tâm trí rằng trong vài ngày bạn sẽ có khả năng siêu việt lên trên bất kì cái gì mà bạn làm thành một phần của việc thiền của mình. Thiền có nghĩa là siêu việt lên. Bất kì cái gì bạn thích thú trọn vẹn và toàn bộ, bạn sẽ bỗng nhiên thấy rằng bạn có thể siêu việt lên. Nếu bạn kinh nghiệm bất hoạt đầy đủ, bạn sẽ bỗng nhiên thấy rằng bất hoạt đã rời bỏ bạn mãi mãi. Cho nên nếu có cái gì mà từ đó bạn muốn được tự do, cứ tận hưởng nó đầy đủ đi. Bởi lí do này tôi nghĩ tốt nhất là tận hưởng toàn bộ việc bất hoạt của tôi trước nhất.

Khi người bạn giáo sư của tôi và tôi bắt đầu ở với nhau, ngay chính ngày đầu tiên tôi đã phải giải quyết những thu xếp của chúng tôi sẽ là gì. Cho tới giờ chúng tôi đã sống tách riêng, cho nên đã không có nhu cầu cho thu xếp đặc biệt nào. Trước hết ông ấy đề nghị rằng bất kì ai dậy sớm hơn sẽ phải đi mang sữa vào. Tôi lập tức đồng ý. Tôi hài lòng và ông ấy cũng hài lòng. Nhưng cả hai chúng tôi đều trong ảo tưởng. Tôi cứ nghĩ rằng chẳng có nhu cầu cho tôi dậy trước vào buổi sáng, nhưng với việc không có tinh thần dậy sớm của tôi, ông ấy cũng nghĩ cùng điều đó. Vào chín giờ sáng hôm sau, tôi mở mắt ra. Khi tôi thấy ông ấy ngủ, tôi ngủ lại. Ông ấy thức vào lúc mười giờ sáng và thấy tôi ngủ. Ông ấy cũng muốn ngủ, nhưng có một khó khăn cho ông ấy. Ông ấy phải tới trường đại học vào lúc mười một giờ. Sau rốt ông ấy còn đang đi làm, còn tôi chỉ là sinh viên. Vậy, tôi chẳng có cưỡng bách nào lẫn sự cần thiết để đi cả. Như vẫn thế, tôi chưa bao giờ đi dự học cho đều đặn.

Chung cuộc, bởi sự cực kì cần thiết, ông ấy đã phải dậy và lấy sữa. Vào lúc ông ấy quay lại thì tôi cũng đã dậy và ngồi đấy. Ông ấy bảo tôi rằng kiểu bạn bè thế này thì không ổn, bởi vì bây giờ nó đã thành vấn đề hàng ngày. Ông ấy nói ông ấy phải tới trường đại học, cho nên ông ấy nhiều nhất chỉ có thể ngủ đến mười giờ thôi trong khi tôi có thể đợi cả ngày. Điều đó có nghĩa là ông ấy sẽ phải lấy sữa hàng ngày, và nếu đấy tình huống thì tình bạn không thể tiếp tục được.