KHI CÂU CHUYỆN CỦA chúng ta tiến triển, thưa độc giả, thì chúng ta phải quay ngược thời gian trở lại với sự ra đời của một con chuột cống, một con chuột cống được đặt tên Chiaroscuro và được gọi là Roscuro, một con chuột cống sinh ra trong rác rưởi và bóng tối của căn ngục, vài năm trước khi chú chuột Despereaux được sinh ra trên tầng cao kia, trong ánh sáng.

Hỡi độc giả, người có biết định nghĩa của từ “chiaroscuro” không? Nếu người tìm trong từ điển, người sẽ thấy rằng nó có nghĩa là sự sắp đặt của ánh sáng và bóng tối bên nhau. Chuột cống thì không quan tâm đến ánh sáng. Cha mẹ Roscuro đã hơi vui tính khi họ đặt tên cho con trai mình. Chuột cống có tính hài hước. Chuột cống, thực ra, nghĩ rằng cuộc đời rất ngộ nghĩnh. Và chúng rất đúng, thưa độc giả. Chúng rất đúng.

Tuy nhiên, trong trường hợp của Chiaroscuro, trò đùa đã mang một ẩn ý về sự tiên tri, vì có chuyện xảy ra khi Roscuro còn là một con chuột cống nhỏ, cậu ta đã bắt gặp một đoạn dây thừng rất dài trên nền ngục tối.

“A, chúng mình có gì đây nhỉ?” Roscuro nói.

Là chuột cống, cậu ta ngay lập tức bắt đầu nhấm nhấm sợi dây thừng.

“Dừng lại ngay,” một giọng nói oang oang vang lên, và một bàn tay khổng lồ vươn ra từ bóng tối, tóm đuôi con chuột cống lên và giữ cậu ta lửng lơ lộn ngược đầu xuống đất.

“Ngươi đang gặm sợi dây thừng của Gregory phải không, chuột cống?”

“Ai mà lại muốn biết thế?” Roscuro hỏi lại, vì dù có lộn ngược đi chăng nữa thì cậu ta vẫn là một con chuột cống.

“Ngươi đúng là một con chuột cống tinh quái, con chuột cống tinh quái gặm-gặm-gặm sợi dây thừng của Gregory. Gregory sẽ dạy cho ngươi cách nghịch ngợm với sợi dây thừng của lão.”

Và giữ Roscuro lộn ngược như thế, Gregory đánh một que diêm bằng móng ngón tay cái của lão, xoẹtttttttt, rồi giơ cái ánh lửa rực rỡ vào ngay trước mặt Roscuro.

“Á á á,” Roscuro nói. Cậu ta lùi cái đầu lại khỏi ánh sáng. Nhưng, chao ôi, cậu ta chẳng nhắm mắt lại, và ánh lửa bùng nổ xung quanh cậu ta, nhảy nhót bên trong cậu ta.

“Chưa có ai nói cho ngươi biết về luật lệ ư?” Gregory nói.

“Luật lệ gì cơ?”

“Sợi dây thừng của Gregory, chuột cống ạ, là thứ phải cấm tiệt.”

“Thì sao nào?”

“Hãy xin lỗi vì đã nhai sợ dây thừng của Gregory đi.”

“Tôi không xin lỗi,” Roscuro nói.

“Xin lỗi đi.”

“Không.”

“Đồ chuột cống bẩn thỉu,” Gregory nói. “Đồ tâm hồn đen tối. Gregory chịu đựng các ngươi đủ rồi lũ chuột cống.” Lão giơ que diêm gần vào mặt Roscuro, và mùi râu cháy khủng khiếp bốc lên quanh lão cai ngục và con chuột cống. Rồi que diêm tắt phụt và Gregory thả đuôi Roscuro ra. Lão quăng cậu ta trở vào lòng bóng tối.

“Đừng bao giờ đụng vào sợi dây thừng của Gregory nữa, nếu không ngươi sẽ phải hối tiếc đấy.”

Roscuro đứng trên nền ngục tối. Những sợi râu bên phía má phải của cậu đã biến mất. Trái tim cậu đang đập mạnh, và dù ánh sáng của que diêm đã biến mất, nó vẫn nhảy múa trước đôi mắt con chuột cống, ngay cả khi cậu ta nhắm mắt lại.

“Ánh sáng,” cậu ta nói to lên. Và rồi cậu thì thầm từ ấy một lần nữa. “Ánh sáng.”

Từ giây phút ấy trở đi, Roscuro bộc lộ một mối quan tâm không bình thường, kỳ lạ đối với đủ mọi loại ánh sáng. Cậu ta luôn luôn, trong bóng tối của ngục tối, tìm kiếm ánh sáng, cái tia sáng nhỏ nhất, cái sợi sáng bé nhất. Tâm hồn chuột cống của cậu ta khao khát nó theo một cách không thể nào lý giải được; cậu bắt đầu nghĩ rằng ánh sáng là thứ duy nhất mang đến ý nghĩa cho cuộc đời, và cậu thất vọng rằng có quá ít ánh sáng có thể sở hữu được ở nơi này.

Cậu ta cuối cùng đã nói lên cảm xúc này với bạn mình, một con chuột cống một tai rất già tên là Botticelli Remorso.

“Cháu nghĩ,” Roscuro nói, “rằng ý nghĩa của cuộc đời chính là ánh sáng.”

“Ánh sáng,” Botticelli nói. “Ha ha ha, cậu giết ta mất. Ánh sáng chẳng có liên quan gì đến cuộc đời cả.”

“Vậy thì cuộc đời có ý nghĩa gì chứ?” Roscuro hỏi.

“Ý nghĩa của cuộc đời,” Botticelli nói, “là sự đau khổ, đặc biệt là sự đau khổ của những kẻ khác. Những tên tù nhân chẳng hạn. Khiến cho một tên tù nhân phải khóc than rồi rền rĩ rồi cầu xin là một cách thú vị để bổ sung ý nghĩa cho sự tồn tại.”

Vừa nói, Botticelli vừa vung vẩy, từ một cái móng vuốt dài quá cỡ trên bàn chân trước ở bên phải, một chiếc mặt dây chuyền hình trái tim. Hắn đã lấy chiếc mặt dây chuyền ấy từ một tù nhân và treo nó lên một sợi thừng bện mảnh. Bất kỳ khi nào Botticelli nói, chiếc mặt dây chuyền ấy cũng đung đưa. Vung qua vung lại, vung qua vung lại. “Cậu có nghe không đấy hả?” Botticelli nói với Roscuro.

“Cháu đang nghe.”

“Tốt,” Botticelli nói. “Hãy làm như ta nói thì cuộc đời của cậu sẽ đầy ý nghĩa. Đây là cách để hành hạ một tù nhân này: đầu tiên, cậu phải thuyết phục được hắn rằng cậu là bạn. Hãy lắng nghe hắn. Hãy động viên hắn thú nhận những tội lỗi của mình. Và khi thời điểm tới, hãy trò chuyện với hắn. Nói với hắn những điều hắn muốn nghe. Hãy nói với hắn, chẳng hạn như, cậu sẽ tha thứ cho hắn. Đấy là một trò đùa tuyệt vời với một tên tù nhân, hứa hẹn sự tha thứ ấy.”

“Tại sao?” Roscuro nói. Đôi mắt cậu liếc qua liếc lại, liếc qua liếc lại, theo chuyển động của chiếc mặt dây chuyền.

“Bởi vì,” Botticelli nói, “cậu sẽ hứa điều ấy-ha-nhưng cậu sẽ không ban điều ấy. Cậu giành được niềm tin của hắn. Và rồi cậu từ chối hắn. Cậu từ chối đưa ra thứ mà hắn cực kỳ mong đợi. Sự tha thứ, tự do, tình bạn, bất kỳ thứ gì mà trái tim hắn khao khát nhất, cậu hãy giữ lại.” Vào điểm giữa bài thuyết giáo ấy, Botticelli phá lên cười to đến nỗi hắn phải ngồi xuống thở dốc. Chiếc mặt dây chuyền xoay tròn chầm chậm qua lại rồi dừng hẳn.

“Ha,” Botticelli nói, “ha ha ha! Cậu giành lấy niềm tin của hắn, cậu từ chối hắn và-ha ha-cậu trở thành kẻ mà hắn đã biết cậu luôn luôn là như thế, thành kẻ chính cậu biết rằng mình luôn luôn là như thế, chẳng phải một người bạn, chẳng phải một giáo sĩ, chẳng phải một kẻ đi tha thứ, mà-ha ha!-một con chuột cống!” Botticelli lau nước mắt và lắc lắc đầu rồi thở một hơi dài đầy mãn nguyện. Hắn lại bắt đầu lắc chiếc mặt dây chuyền. “Vào lúc ấy, hiệu quả nhất là chạy qua chạy lại dưới chân tên tù nhân, gây cho hắn một nỗi sợ hãi hiện hữu thật sự cùng với nỗi sợ hãi tinh thần. Ôi,” hắn nói, “đấy là một trò thật đáng yêu, thật là một trò đáng yêu! Và đầy ý nghĩa.”

“Cháu rất muốn hành hạ một tù nhân,” Roscuro nói. “Cháu muốn khiến kẻ nào đó phải đau khổ.”

“Thời điểm của cậu sẽ tới,” Botticelli nói. “Hiện tại, tất cả các tù nhân đã có kẻ nhận hết rồi. Nhưng một tên khác sớm muộn cũng sẽ tới thôi. Làm sao ta biết được điều này chứ? Bởi vì, Roscuro ạ, thật may là tồn tại sự tàn ác trên thế giới này. Và sự tồn tại của cái ác đảm bảo cho sự tồn tại của những tên tù nhân.”

“Vậy, sẽ có một tù nhân cho cháu sớm thôi phải không?”

“Phải,” Botticelli Remorso nói. “Phải.”

“Cháu rất mong đến lúc ấy.”

“Ha ha ha! Tất nhiên là cậu rất mong tới lúc ấy rồi. Cậu mong đến lúc ấy bởi vì cậu là một con chuột cống, một con chuột cống thật sự.”

“Phải,” Roscuro nói. “Cháu là một con chuột cống thật sự.”

“Không thèm quan tâm đến ánh sáng,” Botticelli nói.

“Không thèm quan tâm đến ánh sáng,” Roscuro nhắc lại.

Botticelli lại phá lên cười và lắc đầu. Chiếc mặt dây chuyền, treo trên cái móng vuốt dài trên chân hắn, vung qua vung lại, vung qua vung lại.

“Cậu, người bạn trẻ của ta, là một con chuột cống. Chính xác. Phải. Sự tàn ác. Những tù nhân. Lũ chuột cống. Đau khổ. Chúng đều đi cùng với nhau thật gọn ghẽ, thật ngọt ngào. Ôi, thật là một thế giới đáng yêu, một thế giới tăm tối đáng yêu làm sao.”