Chương 11: Những vấn đề thiết yếu

Đây là những thú vị trong thời đại thông tin. Đây chính là giai đoạn khởi đầu. Hầu như nơi nào tôi đến, dù để thuyết trình hay ăn tối với bạn bè, tôi đều gặp những câu hỏi tương tự: Công nghệ thông tin sẽ thay đổi cuộc sống của chúng ta như thế nào, tương lai khác biệt ra sao, cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn hay xấu đi?

Như đã nói, tôi thuộc tuýp người lạc quan, tôi lạc quan về ảnh hưởng của nền công nghệ mới đối với cuộc sống. Bằng cách mở rộng phân phối thông tin, cuộc sống có nhiều giờ rảnh rỗi hơn, đời sống văn hóa phong phú hơn. áp lực đối với các đô thị sẽ giảm xuống do chúng ta có thể làm việc tại nhà hoặc ở những nơi xa thành phố. Sản phẩm tạo ra hàng ngày càng nhiều các dạng thông tin thay vì hình thức sản phẩm chế biến. Theo đó, nguồn tài nguyên thiên nhiên ít phải chịu áp lực khai thác hơn. Cuộc sống dễ dàng kiểm soát hơn, kinh nghiệm và sản phẩm làm ra đúng với thực tế mong muốn. Công dân trong xã hội thông tin mới nhiều cơ hội mới trong việc làm, học hành giải trí. Những quốc gia can đảm bước đi đầu trong mối liên hệ khăng khít với nhau tất sẽ gặt hái được những phần thưởng xứng đáng về kinh tế hàng loạt những thị trường mới với muôn vàn vận hội có việc làm mới mở ra.

Nếu xét theo từng giai đoạn mười năm, kinh tế luôn là một tiến trình đột phá đầy kịch tính. Suốt mấy trăm năm qua, mỗi thế hệ nối tiếp nhau phát kiến những cách xử lý công việc hậu quả hơn. Lợi ích tích lũy trở nên không lồ. Ngày nay, mỗi người dân bình thường có được điều kiện sống hơn hẳn một nhà quí tộc của vài trăm năm trước. Sống như những ông hoảng thuở trước lãnh địa rộng lớn quả thú vị thật, nhưng chấy rận trong người thì chúng ta nghĩ sao? Riêng tiến bộ trong y học đã kéo dài tuổi con người cũng như cải thiện mức sống một cách đáng kể.

Những năm đầu thế kỉ 20, Hery Ford là chủ một tập đoàn sản xuất xe hơi. Vậy mà xe bạn đang sử dụng vượt xa tất cả những xe ông ta từng có: an toàn hơn, đáng tin cậy hơn, và chắc chắn có hệ thống âm thanh hiện đại hơn nhiều. Sự tiến bộ theo cách này sẽ cứ tiếp tục. Sản lượng gia tăng thúc đẩy xã hội phát triển. Đến lúc nào đó người bình thường cũng có thể "giàu có hơn" bất kỳ ai trong chúng ta bây giờ vấn đề chính là thời gian thôi.

Tôi là người lạc quan nhưng không phải là tôi không quan tâm đến những vấn đề xẩy ra với tất cả chúng ta. Cùng với những đổi thay quan trọng, chúng ta phải trả giá cho những lợi ích mà xã hội thông tin mang lại. Trong một bộ phận kinh tế sẽ có những xáo trộn đòi hỏi có sự tái đào tạo nhân công. Các dịch vụ truyền thông liên lạc và điện toán miễn phí làm thay đổi mối quan hệ giữa các quốc gia và giữa các thành phần kinh tế trong quốc gia. Uy lực và tính đa năng của kĩ thuật làm nẩy sinh những lo ngại mới về đời sống riêng tư, bí mật thương mại và an ninh quốc gia. Ngoài ra, vấn đề công bằng cũng đặt ra. Xã hội thông tin phải phục vụ cho mọi đối tượng chứ không ưu tiên ch một nhóm người am hiểu kĩ thuật hoặc có đặc ân về kinh tế. Tóm lại, hàng loạt vấn đề đang chờ đợi chúng ta.

Không hẳn tôi đã có hướng giải quyết, nhưng tôi nói ở đầu cuốn sách, đây là thời điểm tốt nhất cho một cuộc thảo luận cởi mở. Tiến bộ kĩ thuật đặt toàn thể xã hội trước những vấn đề mới mẻ và phức tạp mà chúng ta chỉ tiên liệu được phần nào. Sự tiến bộ quá nhanh trong lĩnh vực kĩ thuật đôi lúc còn gây cho chúng ta cảm tưởng của thế giới sau này sẽ thay đổi từng ngày một. Thực tế thì khác. Tuy nhiên chúng ta phải chuẩn bị cho sự thay đổi. Xã hội buộc phải thực hiện những sự chọn lựa khó khăn trong những lĩnh vực nghiên cứu không gian, đầu tư giáo dục, luật lệ, cân nhắc giữa riêng tư cá nhân và an ninh cộng đồng.

Điều quan trọng là chúng ta phải nghĩ đến tương lai, nhưng đồng thời phải thận trọng, tránh hành động vội vã. Lúc này, chúng ta chỉ có thể nêu những vấn đề có tính khái quát chứ không phải mổ xẻ, đặt những yêu cầu cụ thể. vẫn còn rộng thời gian để chúng ta quan sát diễn trình của cuộc cách mạng đang đến để đưa ra quyết định sáng suốt hơn là thuần túy mang tính phản ứng.

Có lẽ mối lo ngại cá nhân phổ biến nhất là vấn đề "Tôi phải làm thế nào để thích nghi với một nền kinh tế đang phát triển?" Ai cũng lo sợ công việc họ đang trở nên lỗi thời và rồi không thể nào thích nghi với cách thức làm việc trong những lãnh vực sau này sẽ biến mất, hoặc những thay đổi kinh tế sẽ dẫn đến tình trạng thất nghiệp đại trà, nhất là đối với thế hệ công nhân lớn tuổi. Đây là những mối quan ngại chính đáng. Tất thảy ngành nghề, nghiệp vụ rồi sẽ mai một dần. Những hình thức mới nảy sinh. Chúng ta sẽ chứng kiến sự kiện này trong một vài ba thập niên nữa với tốc độ vùn vụt như kinh nghiệm lịch sử cho thấy, những cũng không dữ dội hơn ảnh hưởng của cuộc cách mạng mà công nghệ vi xử lý mang lại, hay sự chấn động trong lãnh vực vận tải không gian, đường bộ, dịch vụ ngân hàng trong thập kỉ qua.

Dù bộ vi xử lý và thành qủa của nó là máy điện toán cá nhân làm thay đổi, thậm chí xóa sổ một số ngành nghề và tên tuổi một số công ty, chúng ta cũng khó tìm thấy một bộ phận kinh tế lớn nào bị ảnh hưởng một cách tiêu cực. Các công ty sản xuất bộ vi xử lý trung ương, điện toán mini, máy đánh chữ đang thu nhỏ quy mô lại, nhưng công nghệ điện toán, xét về tổng thể, tạo thêm việc làm cho vô số người. Hầu hết những người bị những công ty điện toán lớn như IBM, DEC sa thải đều tìm được việc làm khác trong cùng lĩnh vực, thường là ở những công ty ít nhiều liên quan đến máy điện toán cá nhân.

Ngoài công nghệ điện toán, khó lòng tìm thấy một bộ phận kinh tế hoàn hảo nào bị tác động một cách tiêu cực bởi máy điện toán cá nhân. Công việc sắp chữ in bị thay thế bởi phần mềm xuất bản. Thế nhưng, phần lớn số thợ này đều tìm được những việc làm khác do chính phần mềm này tạo ra. Sự thay đổi không phải lúc nào cũng tốt đẹp cho tất cả mọi người, nhưng các cuộc cách mạng cho thấy một khi công việc được máy điện toán xử lý thì kết quả thật mỹ mãn.

Một số người lo ngại rằng trong tương lai chỉ còn một số loại công việc nhất định và công việc nào đó mất đi kéo theo một số người mất việc làm. May thay, kinh tế không vận hành theo cách đó. Kinh tế là một cấu trúc khổng lồ trong đó các thành phần hoạt động nhịp nhàng ăn ý với nhau. Một bộ phận nào đó bị phóng thích tức khắc tìm thấy chỗ đứng quan trọng của nó ở một bộ phận khác. Một khi công việc không còn cần thiết nữa, người ta được giải phóng để làm công việc khác. Kết quả là giải quyết được nhiều việc hơn. Về nâu dài mức sống đựơc nâng cao nếu nền kinh tế có sự biến động như suy thoái hoặc trì trệ thì hậu quả làm nhiều người lần lược mất việc làm, nhưng bất kỳ sự thay đổi nào do chính kĩ thuật mang lại đều có khuynh hướng là tạo thêm việc làm mà thôi.

Thể loại ngành nghề thay đổi liên tục cùng với sự tiến hóa của xã hội. Đã có một thời, các cuộc điện đàm đều phải thông qua sự giúp đỡ của tổng đài viên. Hồi tôi còn bé, muốn gọi điện đường dài từ gia đình đi phải bấm số "0" rồi nó số điện thoại cần gọi để nhân viên tổng đài cho gọi. Sau này khi tôi lớn hơn một chút vẫn thấy còn nhiều công ty sử dụng tổng đài nội bộ. Tổng đài viên nối đường dây bằng cách cắm dây vào tổng đài. Ngày nay, chỉ còn rất ít nơi sử dụng tổng đài viên. Dù vậy, số lượng các cuộc điện thoại tăng nhiều hơn bao giờ hết, Tự động hóa đã thay thế tất cả.

Trước Cách Mạng Công Nghiệp, đa số dân chúng sống bằng nghề nông. Trồng trọt là nghề chính của nhân loại thời đó. Giả sử như lúc đó có người tiên đoán rằng vài thế kỉ sau đó xã hội chỉ cần một bộ phận nhờ để sản xuất lương thực, ắt hẳn đã reo lo âu cho giới nông dân về kế sinh nhai của họ sau này. Trong số 501 loại công việc do cục điều tra dân số Hoa Kỳ thống kê được vào năm 1990 thì đa số các loại công việc này không có trước đó năm mươi năm. Mặc dù chúng ta không thể nào biết trước được những loại công việc mới phát sinh, nhưng hầu hết đều ít nhiều liên quan đến nhu cầu chưa được đáp ứng về giáo dục, dịch vụ xã hội cũng như giải trí.

Chúng ta biết rằng khi xa lộ thông tin nối mạng giữa người mua và người bán thì những người làm trung gian trong các thương vụ sẽ chịu áp lực nặmg nờ, tương tự như các nhà buôn bán nhỏ chịu áp lực từ các hãng buôn đầu mối như Wal-Mart, Price-Costo, và những công ty có mạng lưới tiếp cận người tiêu dùng đặc biệt hiệu quả. Có thể chúng ta tiếc cho hình thái văn hóa đã biến mất, những các cửa hiệu đầu mối và hàng loạt những tiệm bán thức ăn nhanh đang phát đạt bởi người tiêu dùng, bằng lá phiếu đô la, có khuynh hướng ủng hộ cho những người cung cấp tìm kiếm hiệu quả sản xuất bằng giá cả mới hơn.

Giảm đi số lượng người trung gian, môi giới, cũng là một cách hạ thấp giá thành. Điều này sẽ làm cho nền kinh tế thay đổi, nhưng sự thay đổi đó sẽ không nhanh hơn những thay đổi mà phương thức bán lẻ mang lại thập kỉ qua. Phải nhiều năm nữa mới có thể đưa ra xa lộ thông tin vào phục vụ thật rộng rãi trong việc mua bán để giảm thiểu số lượng người trung gian để chúng ta chuẩn bị. Những công việc này thay thế những người trung gian có thể xa lạ đến mức chưa thể nghĩ tới được. Chúng ta hãy chờ đợi xem nền kinh tế mới sẽ tạo ra những sản phẩm đầy sáng tạo như thế nào. Thế nhưng, một khi xã hội còn cần đến sự giúp đỡ, nhất định còn nhiều công việc mỗi chúng ta phải làm.

Lợi ích lớn lao mà nền sản xuất tiên tiến mang lại không ổn định. Với nhũng người được đào tạo cho một công việc nào đó mà bỗng nhiên không còn cần thiết nữa, ta không thể đơn giản đề nghị họ ra đi học lấy một nghề khác. Quá trình tự thích ứng không đơn giản và nhanh chóng như vậy nhưng lại rất cần thiết. Chuẩn bị cho thế kỉ sắp đến không phải là dễ dàng, vì thậm chí chúng ta không thể tính trước được những ảnh hưởng phụ do những thay đổi mà chúng ta có thể tiên liệu được gây nên, nói chi đến những thay đổi mà chúng ta có thể tiên đoán được. Cách đây một trăm năm, một chân trời mới trong công nghệ sản xuất xe hơi mở ra chắc chắn đã mang lại những món lợi kếnh xù và đè bẹp một số ngành nghề hoặc nhóm những ngành nghề sản xuất khác. Nhưng khó có thể đoàn trước những gì cụ thể.

Không chừng bạn đã báo cho người bạn của mình ở công ty AsmeBuggy Whip chuẩn bị hồ sơ xin việc làm và lời khuyên anh ta nên đăng kí một khóa học về máy móc, nhưng bạn có tính đến việc đầu tư bất động sản để xây dựng hàng loạt các thương xá không?

Hơn bao giờ hết, giáo dục có vai trò đặc biệt trong việc tạo năng để giải quyết những vấn đề chung. Trong thế giới đầy biến động này, giáo dục giữ vai trò quan trọng nhất giúp cho con người dễ dàng thích nghi với môi trường mới. Khi nền kinh tế chuyển đổi, những người hay những xã hội nào được trang bị trình độ phù hợp, thông qua giáo dục, sẽ có khuynh hướng thích ứng tốt nhất. Chi phí mà xã hội phải trả cho việc thuê mướn người có chuyên môn sẽ tăng cao. Vì vậy, tôi có lời khuyên hãy, thông qua nền giáo dục, chuẩn bị cho mình vốn học vấn chính quy và không ngừng học hỏi để kịp thời nắm bắt nghiệp vụ mới và lợi ích mới trong suốt cuộc đời.

Nhiều người sẽ bị đẩy ra khỏi nơi quen thuộc với mình nhưng những gì họ biết trước đó không hẳn không có chỗ sử dụng. Mọi người, kể cả công ty, phải tự tái tạo mình - ít nhất hơn một lần. Các công ty và chánh phủ phải có chính sách tái tạo nhân công, nhưng mỗi cá nhân có trách nhiệm chính về trình độ học vấn của bản thân.

Bước đầu tiên làm quen với điện toán, chúng ta cảm thấy bối rối. Riêng trẻ con là một ngoại lệ. Người lần đầu tiên sử dụng lo sợ rằng chỉ một lỗi lầm nhờ trong khi sử dụng cũng làm hỏng máy hoặc đánh mất toàn bộ thông tin lưu trữ.

Đồng ý là các số liệu sẽ mất nhưng hiếm khi chúng ta không phục hồi lại được. Hiện nay, chúng ta tìm được cách gửi thông tin khó bị mất và dễ dàng phục hồi hơn. Hầu hết các phần mềm có lệnh "lập lại - Undo" giúp dễ thực hiện những công việc khác cùng lúc rồi nhanh chóng phục hồi lại thông tin cũ. Người sử dụng trở nên tự tin hơn vì những sai sót không phải là bi đát lắm. Và mọi người bắt đầu thử nghiệm. Máy điện toán cá nhân tạo nhiều cơ hội cho thực nghiệm. Càng có kinh nghiệm sử dụng, người ta càng hiểu những gì có thể làm, những gì không thể làm được.

Máy điện toán trở thành công cụ hơn là một mối đe dạo. Cũng như máy xới. Máy may, máy điện toán giúp giải quyết công việc hiệu quả hơn.

Một điều ám ảnh con người là máy điện toán sẽ quá "Thông minh" đến nỗi có thể thay thế và không cần đến chí óc của con người. Dù tôi tin rằng sau này sẽ có những chương trình có chức năng về mặt là nó như con người, nhưng rất có thể cả cuộc đời tôi cũng chưa chứng kiến được điều đố. Suốt nhiều chục năm qua, các nghiên cứu trí tuệ nhân tạo đã cố gắng tạo cho máy điện toán một khả năng hiểu biết, tư duy như con người. Vào năm 1950, Alan Turning đã đưa lý thuyết trắc nghiệm gọi là trắc ngiệm Turning: Nếu bạn đối thoại cùng lúc với máy và người mà bạn không nhìn thấy, và bạn không phân biệt được đâu là máy và người thì quả thật bạn đã có chiếc máy thông minh, mọi sự tiên đoán về sự tiến bộ quan trọng trong lãnh trí tuệ nhân tạo xưa nay đều tỏ ra quá lạc quan.

Ngày nay, chỉ riêng việc học hỏi của con người cũng đã vượt xa năng lực của những chiếc hiện đại nhất trên thế giới. Máy điện toán tỏ ra thông minh vì được lập trình đặc biệt nhằm thực hiện một cách máy móc một số công việc nhất định như lên chương trình trước hàng tỷ nước đi để có thể chơi một ván cờ logic. Trong tương lai gần, máy điện toán có thể trở thành một công cụ thúc đẩy trí tuệ con người.

Tuy nhiên, các máy móc sẽ không phải là phương tiện phổ biến thông tin trừ phi hầu hết mọi người đều biết sử dụng máy. Thật thú vị nếu mọi người dù giàu hay nghèo, thành thị hay nông thôn, già hay trẻ, đều cớ cơ hội tiếp với máy. Thế nhưng hiện nay, máy vẫn còn quá đắt đối với hầu hết mọi người. Muốn xa lộ thông tin là một phương tiện phổ biến, trước hết máy điện toán phải là một công cụ phổ biến đối với mọi đối tượng, không riêng gì thành phần ưu tú trong xã hội. điều này không có nghĩa gia đình phải có một máy. Đối với những người không có khả năng lấp đặt máy tại nhà có thể sử dụng máy ở các thư viện, trường học, bưu điện, quầy sách báo.

Cần nhớ rằng chỉ khi nào xa lộ thông tin thực sự thành công, ít ra thành công hơn những nhà phê bình nghĩ, khi ấy mới đặt đến vấn đề phổ biển rộng rãi. Thật lạ lùng, cũng có một số nhà phê bình ấy, khi thì cho rằng nếu xa lộ thông tin trở nên phổ biến rộng rãi sẽ không tránh khỏi những rắc rối trong xã hội, lại cũng chính những người đó có lúc lo ngại rằng xa lộ thông tin sẽ không thể phổ biến rộng rãi được.

Một xa lộ thông tin thực sự phát triển phải phù hợp với khả năng tài chính của mọi người, ít ra trong định nghĩa là vậy. Một mạng thông tin tốn kém giữa các công ty lớn với nhau hoặc giữa những thành phần khá giả trong xã hội với nhau thì đó không phải là xa lộ thông tin mà là những con đường thông tin tư nhân. Mạng lưới thông tin sẽ không mang lại nhiều thông tin phong phú nếu con số 10 % gồm những người giàu có trong xã hội sử dụng. Bản quyền thông tin có giá nhất định. Vì vậy, để túi tiền mọi người, đòi hỏi phải thu hút số đông người sử dụng. Chi phí cho quảng cáo sẽ không có ích gì nếu đa só người sử dụng không quan tâm đến. Nếu thực sự như vậy, chi phí cho việc nối mạng phải hạ thấp xuống hoặc việc tổ chức toàn bộ hệ thống phải được tạm hoãn và tính toán lại sao cho hiệu quả hơn. Xa lộ thông tin hoặc là một hiện tượng mang tính đại chúng, hoặc không là gì cả.

Cuối cùng, chi phí cho dịch vụ điện toán và thông tin sẽ giảm đến mức rất thấp, môi trường cạnh tranh thực sự mở rộng và kết quả là nhu cầu giải trí cũng như nhu cầu về thông tin sẽ không tốn kém là bao. Bên cạnh đó, người ta sử dụng nguồn tin thu từ quảng cáo để trang trải cho việc cung cấp nhiều thông tin miễn phí. Tuy nhiên, người làm dịch vụ muốn người sử dụng phải trả tiền, cho dù đối tượng là các ban nhạc rock, các chuyên viên hay, cố vấn, hay những người xuất bản sách báo. Vì vậy xa lộ thông tin sẽ phù hợp với khả năng mọi người nếu biết sử dụng hợp lý, nhưng sẽ không miễn phí.

Phần lớn số tiền trong tương lai bạn thanh toán cho dịch vụ xa lộ thông tin cũng giống như hiện nay bạn đang phải trả cho các dịchvụ tương tự nhưng dưới hình thức khác. Cũng như trước đây bạn dùng tiền mua đĩa hát thì bây giờ dùng khoản tiền đó cho một đĩa compact, thay vì mua vé xem phim theo ở rạp thì bây giờ thêu băng video. Chẳng bao lâu nữa thay vì thuê băng, bạn sẽ phải thanh toán cho dịch vụ phim theo yêu cầu. Nếu hiện nay bạn tốn kém cho những tạp chí thường kỳ thì sau này một phần số tiền đó sẽ thanh toán cho dịch vụ cung cấp thông tin hai chiều.

Các thông tin về chính sách của chính phủ, tư vấn, y tế và tài liệu cho học tập, nghiên cứu sẽ được cung cấp miễn phí. Một khi tiếp xúc với xa lộ thông tin, mọi người bình đẳng đối với các nguồn thông tin. Trong vòng hai mươi năm nữa, khi mà thương mại, giáo dục, các dịch vụ thông tin sẽ được đưa vào xa lộ, khả năng cá nhân, một yếu tố quan trọng của xã hội, sẽ tùy thuộc phần nào đó vào việc biết sử dụng xa lộ thông tin hay không. Xã hội sẽ phải tính đến việc trợ cấp một số dịch vụ thông tin sao cho mọi người có cùng cơ hội được tiếp xúc với nguồn thông tin rộng rãi.

Giáo dục không hoàn toàn là lời giải đáp cho những thách thức mới mà thời đại thông tin đặt ra. Nhưng giáo dục là một phần giải đáp cho hàng loạt các vấn đề xã hội. Trở lại năm 1920, H.G.Wells, với trí tưởng tượng phong phú và tầm nhìn tiến bộ của một nhà tương lai học, đã phát biểu "Lịch sử nhân loại càng lúc tỏ ra là một cuộc chạy đua giữa tri thức và tai hoạ". Tri thức là đòn đẩy mạnh mẽ cho xã hội và bất cứ sự tiến bộ nào tri thức cũng là một bước tiến trên quãng đường dài đi đến một cơ hội bình đẳng cho mọi người. Một phần vẻ đẹp của thế giới điện tử là tạo cơ hội thêm cho nhiều người sử dụng tài liệu tri thức mà chi phí tăng thêm hầu như không đáng kể.

Sự hiểu biết về điện toán có thể đạt được một cách không chính qui. Như tôi đã nói, niềm say mê của tôi bắt đầu từ chơi các trò điện tử, và những năm sau đó Warren Buffett cũng vậy. Cha tôi bị cuốn hút vào khi ông sử dụng điện toán để tính thuế. Nếu máy điện toán có vẻ khủng khiếp với bạn sao khồn thử bắt đầu bằng những việc như vậy? Hãy dùng điện toán làm những gì có thể giúp cho cuộc sống của bạn dễ dàng hơn, thú vị hơn, xem đó như một cách tiếp cận. Hãy soạn kịch trên máy, giao dịch ngân hàng, giúp con gái bạn làm bài tập. Lợi dụng điện toán để làm cho cuộc sống dễ chịu hơn cũng đáng bỏ công lắm chứ. Hãy cho máy móc một cơ hội, rất có thể bạn sẽ bị cuốn hút đấy. Nếu như bạn vẫn còn thấy lúng túng hay khó khăn với chiếc máy, điều đó không có nghĩa bạn kém thông minh. Điều đó có nghĩa rằng chúng ta còn nhiều điều để tìm hiểu để làm máy móc trở lên dễ dàng hơn.

Hễ còn trẻ chừng nào thì điện toán còn quan trọng với bạn chừng ấy. Nếu bạn đang ở tuổi 50 hoặc hơn, có thể bạn sẽ về hưu trước khi thấy nó cần thiết, như tôi cho rằng bạn đã đánh mất một kinh nghiệm lý thú. Như nếu bạn đang ở tuổi 25 và không rành điện toán, rất có thể sau này bạn sẽ không làm được bất cứ công việc gì bạn đang theo đuổi một cách hiệu quả. Hãy bắt đầu học đi sau này sẽ dễ dàng kiếm việc làm hơn.

Quan trọng hơn cả, xa lộ thông tin không phải cho thế hệ chúng tôi hay trước đó, mà cho thế hệ tương lai. Trẻ em lớn lên với máy điện toán trong thập kỉ qua, và trẻ em sẽ lớn lên với xa lộ thông tin trong thập kỉ tới, và chúng sẽ giúp đẩy khoa học đến đỉnh cao.

Chúng ta phải chú đặc biệt đến sự mất cân đối do phân biệt giới tính. Hồi tôi còn bé, hình như chỉ có bọn con trai được khuyến khích dọc phá máy điện toán. Ngày nay, các em gái được tiếp cận với máy nhiều hơn so với hai mươi năm về trước. Nhưng vẫn còn rất ít phụ nữ hiện nay đảm nhiệm các công việc mang tính kĩ thuật.

Nếu tạo điều kiện tốt cho các em, không phân biệt giới tính, hiểu biết về điện toán từ khi còn bé, tôi tin rằng tương lai các em giải quyết tốt những vấn đề liên quan đến điện toán.

Từ những kinh nghiệm hồi còn bé và những kinh nghiệm có được từ bạn bè là những bậc cha mẹ đang nuôi con cái tôi thấy rằng tương lai các em sẽ được giải quyết tốt đề liên quan đến điện toán.

Từ những kinh nghiệm hồi còn bé những kinh nghiệm có được từ bạn bè là những bậc cha mẹ đang nuôi dậy con cái, tôi thấy rằng một khi trẻ em có điều kiện tiếp xúc với máy, chúng tức khắc bị lôi cuốn ngay. Nhưng chúng ta tạo cơ hội cho chúng. Trường học tạo nên điều kiện cho các em tiếp xúc với xa lộ thông tin với giá rẻ. Đồng thời, các giáo viên phải được huấn luyện để làm quen với công cụ này.