Mặt Grünlich đám đỏ đám trắng nhưng quần áo thì vẫn rất chỉnh tề. Anh ta mặc áo đuôi én, màu đen nếp là thẳng tắp, cái quần màu đậu ván cũng như thế, y hệt cách ăn mặc hồi đến phố Meng lần đầu. Anh ta đứng thẫn thờ nhìn nền nhà, nói giọng yếu ớt:

— Thưa ba...

Ông tham lạnh lùng, hơi cúi người xuống rồi đưa mạnh tay lên sửa lại cà-vạt.

— Cảm ơn ba đã đến với chúng con! - Grünlich nói tiếp.

— Đó là trách nhiệm của tôi, anh bạn à! - Ông tham trả lời - Tôi chỉ sợ rằng đó là điều duy nhất tôi có thể làm được trong công việc của anh.

Người con rể vội vàng đưa mắt nhìn ông bố vợ một cái, tư thế đứng của anh ta càng tỏ ra chán chường.

— Tôi nghe nói rằng - Ông tham nói tiếp - ông Kesselmeyer, chủ nhà băng của anh ấy mà, đang chờ chúng ta phải không... Anh định sắp đặt cuộc bàn bạc này theo hình thức nào? Tôi làm theo ý anh...

— Mời ba đi theo con, được không ạ? - Grünlich nói lúng túng, không rõ ràng gì cả.

Ông tham Buddenbrook hôn lên trán con gái một cái, nói:

— Lên gác với cháu đi, Antonie!

Ông quay lại, theo Grünlich qua phòng ăn đi sang phòng khách.

Grünlich lúc đi trước, lúc đi sau, cứ vén rèm cửa cho bố vợ.

Ông Kesselmeyer đang đứng cạnh cửa sổ, lúc ông ta quay người lại thì mái tóc hoa râm mềm nhũn trên đầu rũ xuống lòa xòa, ông ta từ từ vuốt ngược lên.

— Ông Kesselmeyer, chủ nhà băng, ông tham Buddenbrook, thương gia, nhạc phụ tôi...

Grünlich giới thiệu hai người với nhau, giọng nghiêm trang mà khiêm tốn. Mặt ông tham cứ tỉnh như không. Ông Kesselmeyer buông thõng tay, cúi người một cái, để hai cái răng cửa vàng khè chống môi trên, nói:

— Tôi là đầy tớ của ông[88], ông tham ạ! Thật là vinh hạnh vô cùng!

— Để ông chờ lâu quá, mong ông tha lỗi cho, ông Kesselmeyer - Grünlich nói. Đối với hai vị khách này, anh ta đều ân cần niềm nở như nhau.

— Chúng ta bắt đầu câu chuyện chứ? - Ông tham vừa nói vừa đưa mắt nhìn sang trái sang phải như tìm kiếm cái gì...

Grünlich vội trả lời ngay:

— Xin mời sang bên này.

Khi cả ba người đi vào phòng hút thuốc, ông Kesselmeyer hớn hở nói:

— Chắc ông tham đi đường không mệt lắm chứ?... A ha, trời lại đổ mưa! Đúng, thời tiết xấu quá, khí hậu ẩm ướt, đường sá lầy lội! Giá có ít sương ít tuyết! Nhưng chả có tí nào cả! Chỉ mưa, lầy lội, thật là đáng ghét!

Ông tham nghĩ bụng: “người đâu quái lạ làm vậy!”.

Giấy dán tường xung quanh gian phòng nhỏ này in những đường hoa văn màu sẫm. Giữa phòng kê cái bàn vuông to tướng, trải khăn màu xanh lá cây. Lúc này, ngoài trời mưa mỗi lúc một to. Trong phòng tối om, Grünlich vừa bước vào đã thắp ba cây nến trên cái cọc bằng bạc để trên bàn. Những bức thư màu xanh nhạt, trao đổi về việc buôn bán, có đóng dấu các công ty; những biên lai nhàu bẩn, có chỗ bị xé rách, với ngày tháng và chữ ký khác nhau, chất một đống trên chiếc khăn bàn màu xanh lá cây. Ngoài ra, còn có quyển sổ rất dày ghi các khoản nợ, một cái bút lông ngỗng gọt nhọn hoắt, rồi bút chì, lọ mực bằng đồng sáng loáng và hộp đựng phấn bột.

Grünlich tiếp khách, nghiêm túc, thận trọng, chu đáo, giống như khách đến dự một đám tang.

— Thưa ba, mời ba ngồi cái ghế tựa này. - Anh ta nói giọng nhỏ nhẹ - Ông Kesselmeyer, mời ông sang bên này, được chứ ạ?

Cuối cùng mọi người ngồi đâu vào đấy. Ông chủ nhà băng ngồi trước mặt chủ nhà, ông tham ngồi trên cái ghế tựa bên cạnh, lưng ghế chặn ngang cửa đi ra hành lang.

Ông Kesselmeyer cúi người về phía trước, môi mấp máy, lấy trong túm dây rối bòng bong trên áo gi-lê ra một đôi kính cặp mũi, nhíu sống mũi lại, há hốc miệng, cặp vào. Tiếp đó, ông ta gãi gãi bộ râu cắt ngắn của mình, nghe soạt soạt đến khó chịu. Ông ta chống tay lên đầu gối, nhìn đống giấy tờ trên bàn, rụt cổ lại, vui vẻ nói một câu:

— A ha! Cả một bộ sử thương tâm nằm gọn ở đây!

— Xin cho tôi tìm hiểu kỹ tình hình một chút, - ông tham vừa nói vừa cầm quyển sổ. Bỗng Grünlich đưa hai bàn tay ra, hai bàn tay dài, nổi gân xanh, úp lên bàn (rõ ràng tay anh ta đang run lên), nói giọng xúc động:

— Xin ba hẵng thong thả, ba chờ cho một lát! À, ba cho phép con được trình bày qua!... Đúng vậy, ba sẽ thấy tất cả. Không một cái gì có thể lọt qua mắt ba. Nhưng xin ba hãy tin lời con. Ba sẽ thấy tình cảnh của một người số phận hẩm hiu chứ hắn không có tội gì hết! Thưa ba, mong ba hãy coi con là hạng người như thế, hắn đã vật lộn không mệt mỏi với số phận nhưng lại bị số phận quật ngã! Về mặt đó...

— Tôi sẽ thấy rõ, anh bạn ạ! Tôi sẽ thấy rõ!

Rõ ràng ông tham có vẻ sốt ruột. Grünlich rút tay về, phó thác tất cả cho số phận.

Một lúc rất lâu, mọi người im lặng, một sự im lặng khủng khiếp. Dưới ánh nến le lói, ba người ngồi sát vào nhau. Những bức tường tối om bao vây xung quanh. Ngoài tiếng sột soạt khi ông tham giở xem các giấy tờ, không còn một tiếng động nào khác. Chỉ có tiếng mưa rơi lách tách ngoài trời.

Ông Kesselmeyer đút hai ngón tay cái vào nách áo gi-lê, dùng những ngón tay kia đánh đàn piano trên ngực, mặt tươi cười hớn hở, không thể tả xiết, hết nhìn người này lại nhìn người nọ, Grünlich ngồi thẳng, không tựa vào lưng ghế, tay để trên bàn, nhìn chằm chằm về phía trước, buồn rũ rượi, thỉnh thoảng lại liếc nhìn bố vợ một cái, lo lắng, bồn chồn. Trong khi giở sổ nợ xem, ông tham lấy móng tay gạch dưới các con số, so sánh ngày tháng rồi cầm bút chì viết những con số nhỏ li ti, không thể nhận ra được. Giờ thì ông đã “hiểu rõ tình hình rồi”. Mặt ông căng thẳng, trông vẻ hoảng hốt lắm. Cuối cùng ông để tay trái lên cánh tay Grünlich, cảm động nói:

— Anh thật là tội nghiệp!

— Thưa ba!

Grünlich gào lên một tiếng. Từ trên gò má con người đáng thương ấy, hai giọt nước mắt to tướng chảy thẳng xuống bộ râu mép màu vàng khè. Ông Kesselmeyer nhìn hai giọt nước mắt đó, vẻ lý thú lắm. Thậm chí ông ta còn hơi cúi xuống đưa người ra phía trước, há hốc miệng, nhìn chằm chằm vào mặt anh ta. Ông Buddenbrook hết sức buồn thay cho Grünlich. Chuyện như thế, ông đã trải qua khiến lòng ông mềm yếu đi, nên lúc này ông cảm thấy thương xót vô hạn. Nhưng chỉ trong nháy mắt, ông đã nén được tình cảm đó lại.

— Sao có thể như thế được nhỉ? - Ông lắc đầu, vẻ bi thảm... - Chỉ trong vòng bốn năm thôi!

— Cái đó chẳng phải dễ đâu nhé! - Ông Kesselmeyer vui vẻ đáp lời - Trong vòng bốn năm, sạch cơ đồ! Chỉ cần nhớ lại cách đây ít lâu “Anh em Westfahl” ở Bremen vẫn còn tươi cười hớn hở bao nhiêu thì có thể biết!

Ông tham nheo mắt nhìn ông Kesselmeyer. Thực ra, ông tham không nhìn thấy, không nghe thấy gì cả, mà ông cũng không nói ra những điều thật sự ông suy nghĩ, tính toán trong đầu óc mình. Ông đang nghi ngờ và đang tự hỏi, nhưng không thể tìm ra câu trả lời là tại sao tất cả chuyện ấy chỉ đến lúc này mới xảy ra. Hai ba năm trước, Grünlich đã có thể rơi vào hoàn cảnh ngày hôm nay lắm rồi, thoáng nhìn cũng có thể thấy được như thế. Nhưng nó vẫn liên tục nhận được các khoản tiền cho vay. Nó vay nhà băng, vay những người giàu có, như ông nghị Bock, ông tham Goudstikker, để khuếch trương hãng của nó, lần này lượt khác. Những tờ séc nó tung ra vẫn được nhận trôi chảy như tiền mặt. Tại sao chỉ đến lúc này, chỉ đến bây giờ - ông chủ công ty Johann Buddenbrook biết rất rõ, “lúc này” ông nói đó là lúc nào - mới xảy ra chuyện sụp đổ? Các nơi không hẹn mà cùng trả giấy vay nợ về một lúc, không nể mặt, bất chấp cả những đạo đức tối thiểu trong giới thương mại mà phát động cuộc bao vây Grünlich? Nếu ông tham không nghĩ rằng sau khi Grünlich cưới con gái ông, chàng rể của ông đã dựa dẫm vào tiếng tăm Công ty Buddenbrook, như vậy thì ông cũng không khỏi quá ngây thơ. Nhưng chả nhẽ Grünlich được tín nhiệm một trăm phần trăm là nhờ ông tham cả hay sao? Chả nhẽ bản thân Grünlich lại là người không đáng kể hay sao? Thế thì những tin tức trước đây ông thăm dò được, và những sổ sách ông xem xét qua, là thế nào?... Dù thế nào đi nữa, trong việc này ông quyết sẽ không đỡ đần gì cho nó cả. Ý nghĩ ấy lại càng được kiên định hơn trước. Không ai có thể tránh khỏi tính toán nhầm! Rõ ràng Grünlich rất khéo làm trò khiến mọi người tin rằng quan hệ giữa ta và ông Johann Buddenbrook mật thiết lắm. Sự hiểu lầm đáng sợ đó có thể đã lan ra rất rộng, cần phải được dứt khoát đánh tan ngay lập tức. Phải cho thằng Kesselmeyer này một vố ra trò! Rốt cục, cái thằng hề ấy, hắn có lương tâm hay không? Đáng lẽ Grünlich bị phá sản từ lâu rồi, nhưng hắn cho vay tiền hết lần này lượt khác, ròi lại lấy lãi cắt cổ, càng ngày càng cay nghiệt, qua việc đó có thể thấy rõ ràng hắn đoán chắc ông Johann Buddenbrook sẽ không để cho con rể ngã dụi, nên hắn đang có ý đầu cơ một chuyến, không biết nhục nhã là gì!

— Cái đó không quan hệ - Ông tham lạnh nhạt nói - Chúng ta hãy nói chuyện cho đứng đắn. Nếu cho tôi lấy tư cách là một thương gia để phát biểu ý kiến thì tôi phải nói rằng, tình hình này chứng tỏ rằng thời vận người trong cuộc không ra gì, nhưng cũng hoàn toàn chứng tỏ rằng anh ta làm thế, anh ta phải chịu.

— Thưa ba...! - Grünlich nói lắp bắp.

— Anh xưng hô như vậy, tôi nghe chướng tai lắm! - Ông tham cắt ngang một cách nhanh chóng và nghiêm nghị - Tiếp đó, ông hơi quay mặt về phía ông chủ nhà băng, nói:

— Ông đòi anh Grünlich số tiền anh ta nợ ông là bảy vạn mark phải không? Ông...

— Cộng với số nợ cũ chưa thanh toán, và số tiền lãi gộp vào vốn, tất cả là bảy vạn tám nghìn bảy trăm năm mươi lăm mark mười lăm schilling.

Ông Kesselmeyer trả lời, vẻ dương dương tự đắc.

— Hay lắm! Trong hoàn cảnh nào, ông cũng không chờ được một thời gian nữa hay sao?

Ông Kesselmeyer làm thinh không trả lời, chỉ cười hà hà. Ông ta há hốc miệng, cười không kịp thở, nhưng trong tiếng cười ấy, không thấy có vẻ gì là chế giễu cả. Trái lại, ông ta cười rất lương thiện, thậm chí ông ta còn nhìn mặt ông tham như muốn ông tham cùng ông ta cười một tràng luôn thể.

Đôi mắt ti hí, sâu hoắm của ông tham trở nên ảm đạm, xung quanh bỗng hiện lên một quầng đo đỏ, lan dần xuống tận gò má. Ông hỏi câu kia chẳng qua là hỏi chiếu lệ. Ông biết rất rõ, chỉ mỗi nhà chủ nợ này đồng ý gia thêm hạn cho thì tình hình cũng vẫn không thể thay đổi khác được. Nhưng cái thằng cha này lại dùng cái cách đó mà bác bỏ yêu cầu của ông, khiến ông đau khổ quá và xấu hổ đến mức không chịu nổi. Ông vung tay gạt những vật ở trước mặt ra xa, ném cái bút chì xuống mặt bàn, cạch một tiếng, rồi nói:

— Thế thì tôi xin nói rõ, tôi không muốn bàn bạc gì đến chuyện này nữa.

— A ha! - Ông Kesselmeyer vừa gào to, đưa tay lên không trung, hoa hoa - Câu đó dứt khoát quá, câu đó mạnh mẽ quá! Cách làm việc của ông tham nhanh gọn quá! Vài ba lời nói, giải quyết xong tất! Thật là tay cừ!

Ông Johann Buddenbrook không hề nhìn ông ta:

— Tôi không thể giúp anh được, anh bạn ạ! Ông bình tĩnh nói với Grünlich - Sự thể đã ra nông nỗi này thì đành mặc cho nó đến đâu thì đến... Tôi thấy tôi bất lực. Anh cần phải trấn tĩnh, tìm sự an ủi và sức mạnh ở Thượng đế. Tôi cho rằng buổi nói chuyện của chúng ta có thể kết thúc ở đây.

Bỗng mặt ông Kesselmeyer trở nên nghiêm túc, trông rất lạ. Ông ta lập tức nhìn Grünlich, hất hàm, giục anh ta nói. Grünlich cứ ngồi đờ người ra đấy, hai tay bắt tréo nhau, bẻ các đốt kêu răng rắc liên tiếp

— Thưa ba... Ông tham - Giọng anh ta run run - Ba không thể... ba không thể đành lòng để cho con quá sản như thế này! Xin ba hãy nghe con nói! Số tiền cộng lại chưa quá mười hai vạn mark... Ba có đủ khả năng cứu con! Ba giàu có! Ba muốn coi số tiền đó là gì cũng được... coi là phần gia tài chia lần cuối cùng, coi là của cải ba để con gái ba thừa kế, coi là khoản tiền cho vay lấy lãi... Con cũng xin vâng... Ba biết đấy, con nhanh nhẹn lại tháo vát...

— Tôi không biết nói gì thêm nữa - Ông tham nói.

— Xin cho phép tôi hỏi một câu... Chả nhẽ ông không còn có khả năng nữa hay sao? - Ông Kesselmeyer vừa nói vừa nhăn mũi sau cái kính cặp mũi, nhìn ông tham. - Tôi mong ông tham suy nghĩ cho kỹ... Bây giờ chính là dịp may trời đưa đến để có thể phô trương khả năng của Công ty Johann Buddenbrook đấy!

— Ông không cần phải lo cho danh dự Công ty chúng tôi. Tôi không thể vứt tiền xuống cống nước để chứng minh khả năng thanh toán của chúng tôi...

— Nói đùa, nói đùa!... A... a ha, “cống nước”, rõ ràng là khôi hài quá thể! Nhưng ông tham không cho rằng con rể ông phá sản thì uy tín của ông cũng bị những bóng đen không hay ho gì bao trùm lên hay sao...? - Tôi chỉ có thể nhắc lại với ông một lần nữa rằng danh dự của tôi trong giới thương mại hoàn toàn là chuyện của cá nhân tôi - Ông tham nói.

Grünlich ngơ ngác nhìn vào mặt ông chủ nhà băng của mình, lại bắt đầu nói:

— Thưa ba... con van lạy ba, xin ba hãy nghĩ lại! Chả nhẽ việc này chỉ liên quan đến một mình con hay sao? Về phần con... thì thôi cứ để mặc con bị chôn vùi! Nhưng còn con gái ba, vợ con, người vợ mà con đeo đuổi tha thiết bao nhiêu mới lấy được. Còn đứa con của chúng con nữa, đứa con vô tội của hai chúng con...! Làm sao để cho hai mẹ con phải chịu khổ được? Không, thưa ba, con không thể chịu đựng như vậy được! Con thà tự giết một mình con. Xin ba tin những lời con nói đó là rất thành thực! Cầu mong Thượng đế tha thứ cho ba mọi tội lỗi!

Ông Johann Buddenbrook tựa lưng vào ghế, mặt tái nhợt, tim đập thình thịch. Đây là lần thứ hai anh ta tấn công ông bằng tình cảm. Cách anh ta bộc lộ xem ra không có vẻ gì là giả tạo cả. Cũng giống như lần ông đem những lời trong thư con gái từ Travemünde gửi về nói cho Grünlich biết, ông phải nghe đi nghe lại đến chán tai những lời dọa dẫm khủng khiếp. Lòng tôn kính nồng nhiệt của những người ở lứa tuổi ông đối với tình cảm con người, lại bừng bừng cháy lên một lần nữa. Tuy nhiên lòng tôn kính đó không bao giờ đi đôi với tinh thần lãnh đạm, trọng thực tế của giới thương mại. Có điều, sự bừng cháy ấy cũng không kéo dài quá một giây đồng hồ. Mười hai vạn mark... Ông nhẩm lại một lần nữa trong bụng, rồi nói giọng cứng rắn:

— Antonie là con gái tôi. Tôi biết nên bảo vệ nó như thế nào để nó khỏi bị liên lụy một cách vô tội.

— Ý ba thế nào?

Grünlich hỏi. Dần dần anh cứ đờ người ra...

— Anh sẽ biết... - Ông tham trả lời - Bây giờ tôi không có gì nói nữa.

Ông đứng dậy, đẩy mạnh cái ghế, quay người bước ra cửa.

Grünlich làm thinh, ngồi đờ đẫn, trông như người mất hồn, hai khóe miệng run run, nhưng không nói ra được tiếng nào. Trái lại, khi thấy ông tham có những hành động kiên quyết, bất chấp tất cả đó thì ông Kesselmeyer bỗng vui hẳn lên... Đúng như thế, bây giờ người ta vui hơn bao giờ hết, mà lại vượt quá mức độ, trở thành ngang tàng, không biết có ai. Cặp kính tụt khỏi sống mũi cao cao, cái miệng bé ti chỉ còn mỗi hai cái răng cửa vàng khè, há hốc như sắp toét ra. Hai bàn tay đỏ hỏn, nhỏ bé của ông ta đưa đi đưa lại giữa không trung, những sợi tóc bay phơ phất trên đầu, khuôn mặt tròn có bộ râu quai nón trắng xóa, vì vui quá mà thay hình đổi dạng, trở nên méo xệch, trông đỏ như son.

— A... a ha! - Ông ta hét to như muốn rách cả cổ họng... - Thật là khôi hài, khôi hài quá thể! Nhưng ông tham này, ông định chôn anh con rể quý có một trên đời và đáng thương hại của ông xuống mồ đấy ư? Tôi khuyên ông nên suy nghĩ kỹ lại thì hơn... Trên cái thế gian rộng lớn đáng yêu do Thượng đế sáng tạo ra này, không dễ gì tìm ra người thứ hai lanh lợi và tháo vát như thế nữa đâu! A ha! Cách đây bốn năm, lưỡi dao đã kề sát họng chúng tôi rồi... nhưng lúc đó Sở giao dịch bỗng truyền đi tin tiểu thư Buddenbrook đính hôn, mặc dù lúc bấy giờ chưa hề có bóng dáng gì về chuyện đính hôn cả!... Phục quá! - A... ha, quả thật làm cho người ta phải phục sát đất!

— Ông Kesselmeyer! - Grünlich rú lên một tiếng, hai tay run rẩy hoa lên một lát như muốn xua đuổi một con quái vật nào, rồi chạy vào góc nhà ngồi phệt xuống ghế, hai tay ôm mặt, đầu gục xuống, râu chạm đùi, thậm chí anh ta còn nâng cao đầu gối lên hai lần nữa.

— Rút cục chúng tôi đã làm việc ấy như thế nào? - Ông Kesselmeyer nói tiếp - chúng tôi đã làm cách nào để chiếm đoạt cô con gái và tám vạn mark? A ha! Chúng tôi làm gọn lắm! Không cần đến một phần sáu “sự nhanh nhẹn và tháo vát”, đã xong rồi! Trình quyển sổ nợ sau khi đã chép lại thật đẹp, thật sạch, ra trước mặt vị nhạc phụ ân nhân cứu mạng... Đáng tiếc là quyển sổ đó chả phù hợp tí nào với sự thật vô cùng tàn nhẫn... bởi vì sự thật tàn nhẫn là ba phần tư số tiền hồi môn phải mang ra trả nợ!

Ông tham đứng cạnh cửa, tay cầm quả đấm, mặt trắng bệch, dọc xương sống toát mồ hôi lạnh. Chả nhẽ ông đang nói chuyện với một tên bịp bợm và một con khỉ độc đến mức điên cuồng, ở trong căn phòng nhỏ bé, ánh nến le lói này hay sao?

— Ông nói làm tôi buồn nôn! - Ông tham đang nói những lời chính ông cũng không tin lắm - Nhất là trong đó có dính dáng đến tôi. Những lời nói điên cuồng ngậm máu phun người của ông càng làm cho tôi buồn nôn... Không phải vì tôi nhẹ dạ, dại dột mà đã chôn vùi hạnh phúc của con gái tôi. Tôi đã tìm hiểu con rể tôi qua những người có thể tin cậy được... Còn nữa là ý muốn của Thượng đế!

Ông quay người lại mở cửa, không muốn nghe tiếp nữa, nhưng Kesselmeyer đã gào to ở phía sau.

— A ha! Tìm hiểu rồi ư? Qua người nào đấy! Qua ông Bock ư? Qua ông Goudstikker ư? Qua ông Petersen ư? Qua công ty Maßmann & Tim ư? Xin nói để ông rõ, những người ấy đều là người trong cuộc cả đấy! Vì nhờ có chuyện cưới xin ấy mà họ lấy lại được số tiền họ cho vay, nên vui như mở cờ trong bụng!

Ông tham đóng cánh cửa ở đằng sau lưng, sầm một tiếng.