Chàng thắng tiếp lần thứ hai và ông chủ lại đưa cho chàng banghìn sáu trăm phơ- răng nữa.

- Ngài đã có bảy nghìn hai trăm phơ- răng. - ông già nói vàotai Eugène. Nếu ngài tin tôi thì ngài đi đi bởi vận may đã đến với ngài quánhiều rồi. Nếu như ngài là người có lòng nhân ái, ngài sẽ nhận ra được ý tốtnày và ngài an ủi sự nghèo đói của một cựu tỉnh trưởng dưới thời Napoléon đangtrong hoàn cảnh túng bấn một vài đồng.

Rastignac choáng váng để lại cho ông lão mười đồng louis vàbước ra với bảy nghìn phơ- răng trong tay mà vẫn còn chưa hiểu một chút nào vềluật chơi nhưng vẫn hạnh phúc về sự ngớ ngẩn của mình.

- Bà thấy rồi đấy? Bây giờ quý bà đưa tôi đi đâu? Chàng nóivới bà Nucingen trong lúc chìa bảy nghìn phơ- răng ra và khi cánh cửa xe đónglại.

Delphine ôm hôn chàng một cách điên dại nhưng không phải làtình yêu. "Ngài đã cứu tôi rồi?" Những giọt nước mắt lăn dài trên má bà namtước. Tôi sẽ nói với ngài tất cả, người bạn của tôi. Ngài sẽ là bạn của tôichứ? Ngài có tin là tôi giàu có không, hình như tôi chẳng thiếu cái gì cả! Đúngthế! Ngài có biết rằng ông Nucingen không để tôi sở hữu một đồng xu nào: ông ấytrả tất cả tiền nhà, tiền những chiếc xe của tôi và cả tiền xem hát nghe nhạccủa tôi nữa, ông ấy không cho tôi đủ tiền để mua những đồ dùng cá nhân, ông ấytính toán và giảm tiền chi tiêu của tôi. Tôi sẽ không phải là người cuối cùngnếu như tôi lấy tiền của ông ta với cái giá mà ông ta muốn ở tôi. Bởi tính tựphụ và kiêu hãnh mà tôi tự để mất bảy trăm nghìn phơ- răng! Chúng ta còn rấttrẻ, rất vô tư khi chúng ta bắt đầu cuộc sống lứa đôi. Lúc nào cũng phải xintiền của chồng mình, khiến tôi rất xấu hổ, tôi không bao giờ dám xin nữa, tôitiêu toàn bằng tiền tiết kiệm mà người cha tội nghiệp của tôi đã đưa cho tôi;dần dần tôi đã mắc nợ. Đám cưới đối với tôi là sự thất vọng kinh khủng, tôi cóthể nói với ngài về điều đó: ngài cũng đủ biết rằng tôi sẽ nhảy qua cửa sổ nếunhư phải sống với Nucingen trong căn phòng nếu nó không được ngăn đôi. Khi phảicông khai với ông ấy những khoản nợ của tôi, những đồ trang sức, những sở thíchriêng tư, tôi đã phải chịu đựng như một cảm tử quân nhưng cuối cùng tôi cũng cóđủ can đảm để nói những điều đó. "Tôi không có một tài sản nào cho riêng mìnhsao?" Ông Nucingen nổi cáu. Ông ta đã nói với tôi rằng tôi làm cho ông ta phásản, thật kinh khủng. Tôi như muốn chui xuống đất. Vì ông ta đã dùng của hồimôn của tôi và ông ta sẽ trả nhưng kể từ nay ông ta định rõ về những chi tiêucá nhân của tôi nó được xem là một khoản trợ cấp, tôi đã chấp nhận để có hoàbình. Kể từ đó, tôi đã muốn đáp lại lòng tự ái của một con người mà ngài biếtđấy, mặc dù tôi đã bị lừa dối, tôi sẽ thật đáng chê trách nếu không thừa nhậntính cách cao thượng của người ấy. Cuối cùng ông ấy đã rời bỏ tôi một cáchkhông xứng đáng chút nào. Trong ngày tháng nghèo khổ, người ta không nên rời bỏmột người phụ nữ trong khi người phụ nữ ấy đáng giá như cả một đống vàng. Ngườita phải luôn luôn yêu quý người phụ nữ đó mới phải chứ. Còn ngài, một tâm hồncao đẹp của tuổi hai mốt, ngài còn trẻ và trong sáng, có phải ngài sẽ hỏi tôimột người phụ nữ như thế nào có thể chấp nhận tiền bạc của một người đàn ông.Chúa ơi! Khi người ta đang hạnh phúc thì những chuyện cỏn con như thế có đángkể gì. Tiền chỉ trở thành một cái gì đó vào thời điểm tình cảm không còn nữa.Chúng ta không gắn bó với nhau để sống sao? Ai trong số chúng ta dự báo đượcmột cuộc chia tay trong khi nghĩ rằng mình đang rất được yêu? Ngài nghĩ chúngta có một tình yêu vĩnh cửu, vậy thì có những quyền lợi rõ ràng như thế nào?Ngài không biết cái ngày hôm nay tôi đã phải chịu đựng thế nào trong khi ôngNucingen đã hoàn toàn từ chối đưa cho tôi sáu nghìn phơ- răng, tháng nào ông tacũng đều đưa nó cho người tình của ông ta, một cô gái ở nhà hát Opéra. Tôi muốnchết đi. Những ý nghĩ điên rồ cứ quanh quẩn trong đầu tôi. Đã có những lúc tôithèm muốn có được cuộc sống của một người đầy tớ hay một người hầu phòng. Hayđi tìm bố tôi, thật là một điều ngớ ngẩn. Anastasie và tôi, chúng tôi đã vắtkiệt bố chúng tôi rồi: nếu như bố tôi trị giá sáu nghìn phơ- răng thì người bốtội nghiệp của tôi sẽ tự bán mình ngay. Tôi đã làm bố tôi tuyệt vọng. Ngài làngười đã cứu tôi ra khỏi sự xấu hổ và cõi chết, trong lúc tôi đang đau khổkhông còn chút tỉnh táo nào nữa. Ô! thưa ngài, tôi phải giải thích với ngàiđiều này: tôi đã điên rồ một cách phi lý với ngài. Khi nãy khi ngài đi khuấtthì tôi cũng định xuống xe và bỏ chạy...chạy về đâu? Tôi cũng không biết nữa.Đó là một nửa cuộc sống của những phụ nữ Paris: với vẻ bề ngoài xa hoa lộnglẫy, xa hoa nhưng sâu thẳm trong tâm hồn chứa chan những điều muộn phiền lolắng. Tôi biết những người nghèo khổ còn bất hạnh hơn tôi. Tuy nhiên có nhữngngười phụ nữ phải xin những hóa đơn giả. Những người khác gắng sức ăn trộm tiềncủa chồng, người thì tin rằng những chiếc áo lông làm bằng lông dê giá một trămđồng louis chỉ có năm trăm phơ- răng, người khác thì cho rằng một chiếc áo lôngdê năm trăm phơ- răng thì trị giá một trăm đồng louis. Ông sẽ gặp gỡ với nhữngngười phụ nữ đáng thương họ đã để con mình nhịn đói chỉ vì dành dụm tiền để muamột chiếc váy. Còn tôi, tôi không làm những điều lừa phỉnh bỉ ổi đó. Và đây làmối lo sợ cuối cùng của tôi. Nếu có người phụ nữ tự bán mình cho chồng để họđược làm chủ, ít ra tôi cũng là người tự do! Tôi có thể khiến ông Nucingen sắmvàng bạc cho tôi, nhưng tôi thích khi khóc được để đầu lên trái tim của mộtngười đàn ông mà mình có thể tin cậy. Ồ! Tối nay ông Marsay sẽ không có quyềnnhìn tôi như một người phụ nữ mà ông ấy đã mua bằng tiền.

Bà nam tước lấy tay che mặt để Eugène không thấy bà đangkhóc, chàng gỡ tay nàng ra để chiêm ngưỡng khuôn mặt người phụ nữ mà chàng thấycao quý.

- Trộn lẫn giữa tiền bạc và tình cảm, không phải là một điềukinh khủng hay sao? Ngài sẽ không thể yêu tôi, bà nam tước nói.

Sự pha trộn những tình cảm tốt đẹp đã làm cho người phụ nữtrở nên những quí bà, họ có lỗi lầm nhưng là do cơ cấu xã hội hiện nay tạo nên.Eugène thực sự xúc động, chàng vừa dịu dàng an ủi vừa nhìn người đàn bà xinhđẹp, ngây thơ và dại khờ trong tiếng kêu đau đớn của nàng.

- Ngài sẽ không lấy điều này để chống lại tôi chứ, bà namtước nói, hãy hứa với tôi điều đó đi.

- Ồ, thưa quí bà! Tôi không có khả năng làm điều đó, chàngnói.

Bà Nucingen cầm tay chàng sinh viên và đặt lên ngực mình đểbày tỏ lòng biết ơn và ưu ái của mình đối với chàng.

- Nhờ có ngài tôi mới lại được tự do và hạnh phúc. Bây giờtôi muốn sống một cách đơn giản, không tiêu xài gì cả. Người bạn tốt của tôi,ngày mai ngài sẽ thấy tôi thay đổi như thế nào, như thế sẽ tốt hơn, có phảikhông? Ngài hãy nhận lấy chỗ này. Nam tước phu nhân nói và chỉ cầm lấy sáu tờgiấy bạc một nghìn phơ- răng, với lòng trung thực thì tôi còn nợ ngài một nghìnđồng ê qui vì tôi đã tự coi món tiền này là của chung hai ta rồi.

Eugène kiên quyết chối từ như một nàng trinh nữ tự bảo vệmình. "Tôi sẽ coi ngài như kẻ thù nếu ngài từ chối nó". Nữ nam tước nói vàEugène không thể không nhận được.

- Đây sẽ là vốn để phòng lúc khó khăn. - Eugène cầm tiền vànói.

- Đây là câu mà tôi rất sợ nghe thấy, bà nam tước kêu lênmặt tái nhợt đi. Nếu như ngài muốn rằng tôi là cái gì đó đối với ngài thì ngàihãy thề với tôi không bao giờ trở lại sòng bạc. Chúa ơi! Tôi đã làm hỏng ngài,tôi quá đau đớn về điều đó.

Họ đi đến căn nhà của nam tước Nucingen. Cái tương phản giữagiàu và nghèo làm chàng sinh viên choáng váng, bên tai vẫn còn đeo đẳng nhữnglời xấu xa của Vautrin.

- Ngài hãy đứng dậy, bà nam tước nói trong khi bước vàophòng của mình và chỉ một chiếc tràng kỷ gần đống lửa, tôi sẽ phải viết một bứcthư rất khó xử. Xin ngài hãy cho tôi vài lời khuyên.

Eugène nói:

- Bà đừng viết, hãy lấy phong bì cho những tờ giấy bạc vào,ghi địa chỉ và bảo người hầu phòng phòng của bà đem gửi nó.

- Ngài là vị thần tình yêu của con người. Ngài quả là conngười đáng được tôn quí. Bà nam tước nói trong khi mỉm cười.

Nàng thật hấp dẫn, Eugène tự nhủ và càng lúc càng thấy yêunàng say đắm hơn. Chàng nhìn khắp căn phòng toát lên nét thanh lịch của mộtkhuê phòng giàu sang.

- Nó có làm ngài hài lòng không? Bà Nucingen nói trong khirung chuông gọi người hầu phòng của mình.

- Thésère, chính cô hãy mang bức thư này cho ngài Marsay vàđưa đến tận tay ông ấy. Nếu cô không thấy ông ấy, cô mang bức thư về cho tôi.

Thésère bước đi và liếc nhìn tinh quái về phía Eugène. Bữatối đã sẵn sàng: Rastignac nắm tay bà Nucingen cùng đến một phòng ăn hấp dẫn vàở đó chàng thấy có một bàn ăn sang trọng mà chàng đã từng chiêm ngưỡng ở nhàngười chị họ.

- Vào những ngày đoàn hát của Ý công diễn, ngài đến ăn tốivới tôi, và đi cùng tôi nhé, bà nam tước nói.

- Tôi sẽ quen với cuộc sống thanh bình này nếu như nó đượckéo dài, nhưng tôi là một sinh viên đáng thương đang phải gây dựng cơ nghiệp.

- Cũng là thường tình thôi, nàng cười nói. Ngài thấy đấy,tất cả rồi sẽ đâu vào đó cả, tôi không tin là mình hạnh phúc như vậy.

Bản chất của người phụ nữ là chứng minh cái không thể bằngcái có thể, phá huỷ mọi việc đều do linh cảm. Khi bà Nucingen và Rastignac bướcvào lô ngồi xem hát của họ ở Bouffons, thì bà nam tước có vẻ rất hài lòng nêntrông nàng rất xinh đẹp, đến nỗi mỗi người đàn ông đều tự nguyện nói những lờivu oan và ngược lại phụ nữ thì không biện hộ cho nó và còn tin vào những lờibịa đặt bừa bãi để thấy hài lòng. Khi người ta biết về Paris, người ta khôngtin chút nào những điều thấy ở đó và không nói gì về những điều đã trở thànhthông lệ ở đó. Eugène cầm lấy bàn tay của bà nam tước, và cả hai đều thấy tác độngcủa nó. Đối với họ, buổi tối hôm nay ngây ngất hạnh phúc. Họ bước ra cùng nhau,và bà Nucingen đưa Eugène về tới Pont - Neuf, trên suốt đoạn đường, bà nam tướcluôn cự tuyệt trước nụ hôn của Eugène mà hôm trước ở đường Palais- Royal bà tađã tặng chàng một cách hào phóng nồng nàn. Eugène trách nữ nam tước về thái độthất thường.

- Khi ấy là lòng biết ơn của tôi đối với sự tận tâm - bà tanói - còn bây giờ chẳng hóa ra một lời hứa hẹn sao.

- Mà phu nhân chẳng muốn hứa hẹn gì, thật là bội bạc. Chàngtrai giận dỗi nói. Trong khi không biết là một cử chỉ sốt ruột hay là vì tình,nữ nam tước đưa tay cho chàng sinh viên hôn. Rastignac không thể cưỡng lại sựmê hoặc của bàn tay ngọc ngà.

- Hẹn gặp lại thứ hai trong buổi khiêu vũ, bà nam tước nói.

Đi bộ dưới ánh trăng thanh, Eugène có những suy nghĩ nghiêmtúc. Chàng vừa sung sướng vừa không hài lòng: sung sướng là vì có lẽ cuộc phiêulưu tình ái đã đem lại cho chàng một trong những người phụ nữ thanh lịch nhấtcủa Paris, đó là mục đích mong muốn của chàng; không hài lòng là vì những dựđịnh làm giàu của mình bị đảo lộn, và chàng cũng đã chứng minh sự thật về nhữngý nghĩ mơ hồ mà chàng đã bỏ mặc từ hôm kia. Thất bại luôn làm cho chúng ta thấysức mạnh của những tham vọng. Eugène càng vui với cuộc sống của người Paris.Chàng càng không muốn sống trong bóng tối và nghèo khổ. Chàng vò nát tờ mộtnghìn phơ- răng trong túi quần, cùng với hàng nghìn suy nghĩ để chiếm giữ lấynó. Cuối cùng chàng cũng về tới phố Neuve - Sainte Genevière. Khi chàng ở trênđầu cầu thang, thấy còn có ánh đèn, lão Goriot để cửa mở và cây nến vẫn còncháy để anh chàng sinh viên không quên kể cho ông ta nghe về con gái mình.Eugène không giấu ông ấy điều gì.

- Nhưng, lão Goriot kêu lên vô cùng tuyệt vọng, chúng nó tintôi đã bị phá sản: tôi vẫn còn một nghìn ba trăm tiền lợi tức! Chúa ơi? đứa congái bé bỏng tội nghiệp, sao nó không đến đây! Tôi sẽ bán những lợi tức ấy, tôisẽ có một số vốn và với phần còn lại tôi sẽ để lấy lãi mà không rút lại vốn.Sao anh không đến tâm sự với tôi những vướng mắc của nó, anh bạn hàng xóm canđảm của tôi? Anh đã nỡ đánh bạc như thế nào với một trăm phơ- răng nhỏ bé chắtchiu của nó? Thật là làm đau xé lòng. Đó là chuyện của những chàng rể sao! Ồ,nếu như tôi gặp bọn ấy tôi sẽ xiết cổ bọn chúng. Chúa ơi! Con gái tôi đã khócphải không?

- Cô ấy gục đầu trên áo gi lê của tôi, Eugène nói.

- Ồ! Hãy đưa cái áo cho tôi, lão Goriot nói. Có những giọtnước mắt của con gái tôi trên cái áo đó, đứa con gái Delphine yêu quý, khi cònbé nó có bao giờ khóc đâu. Tôi sẽ mua cho anh một cái khác, đừng mặc nó nữa,anh hãy để lại cho tôi. Theo hôn ước con gái tôi phải được hưởng một phần tàisản. Từ ngày mai tôi sẽ đi gặp Derville, người được uỷ nhiệm. Tôi sẽ yêu cầutiền của con gái tôi sẽ được gửi sinh lợi tức. Tôi biết luật, tôi là một consói già, tôi sẽ lại tìm thấy những chiếc răng của mình.

- Này ông, hãy cầm lấy, đây là một nghìn phơ- răng mà cô ấyđã muốn đưa cho tôi trong khoản kiếm được.

Lão Goriot nhìn Eugène, lão giữ bàn tay chàng trong bàn taymình, những giọt nước mắt của lão rơi xuống bàn tay anh sinh viên.

- Anh sẽ thành công trong cuộc sống, ông già nói với chàng.Anh có thấy không, chúa luôn luôn đúng? Tôi ý thức được sự trung thực, và tôiđảm bảo với anh rằng ít có một người đàn ông được giống như anh. Anh có muốncũng là đứa con ngoan yêu quý của tôi không? Hãy đi ngủ đi, anh có thể ngủđược. Bởi anh chưa là một người cha, con gái tôi đã khóc. Tôi biết điều đó, tôiđã từng ngồi ăn im lặng như một kẻ ngu đần trong khi nó phải chịu đựng; tôi cóthể bán Đức chúa và các thánh thần để cho những đứa con tôi không phải rơi nướcmắt.

- Thực tâm mình tin suốt đời mình sẽ là người đàn ông lươngthiện - Eugène tự nhủ trong khi nằm ngủ. Thật thú vị khi làm theo những cảm xúccủa lương tâm.

Có thể chỉ có những người tin vào chúa mới làm những điềulương thiện một cách âm thầm và Eugène tin vào chúa. Ngày hôm sau, vào giờkhiêu vũ Rastignac sẽ đến nhà nữ phu nhân Beauséant, được bà đưa đến giới thiệuvới nữ công tước phu nhân Carigliano. Anh được bà thống chế đón tiếp nồng hậunhất, ở đó chàng đã gặp lại phu nhân Nucingen. Delphine trang điểm để làm vuilòng tất cả mọi người hơn là để làm vui lòng Eugène. Bà nam tước đang đợi thấpthỏm ánh mắt của chàng trong khi tin là mình che giấu được sự thiếu kiên nhẫnđó. Đối với người biết đoán tâm lý của phụ nữ thì lúc này sẽ tràn đầy thú vị.Ai cũng thích người khác chờ đợi ý kiến cá nhân của mình, thích hoá trang mộtcách điệu đàng niềm vui của mình, thích tìm kiếm những lời buộc tội trong nỗilo lắng mà người ta gây ra, thích hưởng những nỗi sợ mà người ta sẽ che giấubằng một nụ cười. Trong bữa tiệc này, chàng sinh viên thấy tầm quan trọng củamình và hiểu ra rằng chàng có một địa vị trong cái thế giới mà chàng đang giaodu vì chàng là người em họ đại diện của bà Beauséant. Cuộc chinh phục bà namtước Nucingen làm cho chàng trở nên nổi bật, tất cả bọn đàn ông nhìn chàng vớivẻ đố kỵ, một vài người thì ngạc nhiên, lần đầu tiên chàng nếm được niềm vuicủa tính tự phụ. Đi từ phòng này sang phòng khác, đi qua những nhóm người đangnói chuyện, chàng nghe thấy họ ca tụng niềm hạnh phúc của mình. Các quý bà đềutiên đoán được những thành công của chàng. Delphine sợ mất chàng, đã hứa buổitối sẽ không từ chối hôn chàng như nàng đã từ chối chàng hôm kia. Ở buổi dạ hộinày, Rastignac nhận được nhiều mối quan hệ. Người chị họ giới thiệu chàng vớimột vài quý bà, tất cả họ đều rất lịch lãm và ngôi nhà họ ở thì thật dễ chịu;chàng thấy mình có một uy thế nào đó trong thế giới to đẹp nhất của Paris. Dovậy buổi dạ hội này đối với chàng là những cuốn hút của một sự khởi đầu rực rỡ,và chàng sẽ nhớ nó suốt đời như một người con gái nhớ về buổi vũ hội mà ở đó côấy đã có những cuộc hẹn hò thú vị.

Ngày hôm sau, khi đang ăn cơm trưa, chàng kể về những thànhcông của mình với lão Goriot trước mặt các vị khách trọ, Vautrin mỉm cười mộtcách nham hiểm.

- Các ngài có tin rằng một thanh niên thời thượng lại có thểở trong khu phố Neuve- Sainte- Genevière, trong nhà Vanquer không? - Lão chuyênlý sự độc địa này kêu lên. Dù ở nhà trọ mọi người cũng vẫn tôn trọng, nhưngchắc chắn nó chẳng là gì so với mốt thời thượng cả. Cô ta thì giàu có, xinh đẹpnhờ vào sự giàu sang của mình, cô ta tự hào về trang viên tạm thời của một anhchàng Rastignac; nhưng cuối cùng, cô ta đến sống ở khu phố Neuve - Sainte - Genevière, và quên đi cuộc sống xa hoa bởi vì cô ta hoàn toàn trở thành một thứcổ lỗ sĩ sao? Người bạn trẻ của tôi ơi, lão Vautrin nói tiếp đầy vẻ chế nhạo,nếu như anh muốn được coi như mình đang sống ở Paris, anh cần phải có ba conngựa, xe ngựa mui trần hai chỗ ngồi dùng trong các buổi sáng, một xe hai chỗngồi dành cho các buổi tối, những thứ đó phải tốn tất cả là chín nghìnphơ- răng, còn quần áo của anh cũng sẽ phải tốn ba nghìn phơ- răng. Thanh niênthời thượng không thể bỏ qua cho vấn đề mốt ăn mặc được: đó có phải là điều mà ngườita thường xuyên thấy ở họ không? Tình yêu và tôn giáo đều muốn những chiếc khănphủ đẹp trên bàn thờ của chúng. Với nhiều việc phải chi tiêu như nước hoa, mũvà giặt giũ thì tất cả cũng phải cần ít nhất là mười bốn nghìn phơ- răng. Takhông nói với anh cái mà anh mất trong cuộc chơi bạc, tiền đánh cuộc, tiền quàtặng; không thể không tính hai nghìn phơ- răng tiền túi nữa. Ta đã từng sốngcuộc sống đó nên ta biết được số tiền xuất ra. Hãy thêm vào những điều cầnthiết trước tiên này ba trăm đồng louis để mua mứt, một nghìn phơ- răng có chỗchui ra chui vào. Hãy lại đây con trai của ta, cậu phải có được mỗi năm haimươi lăm nghìn phơ- răng nhỏ bé, nếu không cậu sẽ rơi vào hoàn cảnh khốn cùng,tự chế nhạo mình, sẽ không còn tương lai, không còn thành công và không còn làchủ của mình nữa! Ấy là chưa kể người hầu phòng và người đưa thư nữa?Christophe sẽ mang những bức thư ngắn ngọt ngào của cậu phải không? Cậu viết nótrên giấy mà cậu vẫn dùng phải không? Cậu sẽ phải tự tử đấy. Hãy tin những lờicủa một ông già đầy kinh nghiệm. Ông ta lại tiếp tục trong khi hạ thấp giọng.Cậu sẽ kết hôn với sách vở rồi sống trong một căn phòng sát mái ở đây hay làcậu đi theo một ngả khác?

Và Vautrin nháy mắt liếc nhìn cô Taillefer như để gợi lại vàthâu tóm trong cái nhìn này những ý tưởng đầy sức thuyết phục mà gã đã gieo rắcvào tâm hồn chàng sinh viên để dụ dỗ chàng.

Nhiều ngày trôi qua, trong những ngày đó Rastignac có mộtcuộc sống hào hoa nhất. Chàng ăn tối hầu như tất cả các ngày với bà Nucingen,đi cùng nàng đến những buổi dạ hội. Chàng trở về nhà vào lúc ba hoặc bốn giờsáng, dậy vào lúc mười hai giờ trưa để vệ sinh cá nhân, đi dạo trong rừng vớiDelphine. Khi thời tiết đẹp, chàng mất nhiều thời gian nhất mà không biết đếngiá trị của nó, tất cả những lời giáo huấn, những cám dỗ xa hoa đã lôi cuốnchàng như là đài hoa của cây bồn chồn chờ đợi với những bụi phấn của nhuỵ hoa.Chàng đánh một canh bạc lớn, mất nhiều hoặc được nhiều và cuối cùng chàng quenvới lối sống phóng túng. Nói về những tiền lãi đầu tiên của chàng, chàng đã gửimột nghìn năm trăm phơ- răng cho mẹ và cho các chị gái kèm theo những món quàđẹp. Dù rằng chàng đã thông báo muốn rời ngôi nhà Vauquer, chàng vẫn còn ở đótrong những ngày cuối cùng của tháng giêng vì chưa biết sẽ ở nơi nào. Hầu nhưtất cả thanh niên đều bị khuất phục bởi một quy luật với vẻ bề ngoài khó hiểu,nhưng lý do của nó xuất phát từ tuổi trẻ của họ, sự cuồng nhiệt làm họ lao vàovui chơi.

Giàu hay nghèo, họ không bao giờ đủ tiền để trang trải nhữngnhu cầu cuộc sống, trong khi đó họ luôn luôn tìm thấy những điều cần thiết chokiểu cách của họ. Cho đi tất cả những cái đạt được, họ keo kiệt với tất cảnhững cái họ cần phải có và hình như họ muốn rửa nhục những cái mà họ không cóbằng cách tiêu xài lãng phí những cái họ có thể có. Như vậy để thấy rõ vấn đề,một sinh viên chú trọng đến chiếc mũ của mình hơn là đến quần áo. Khoản thù laokếch xù mang lại cho người thợ may làm cho có thể ký chịu được chỉ mất một móntiền ít ỏi dành cho người thợ làm mũ, một trong những người nghiêm khắc nhất, mũlà một trong số những đồ dùng không ai có thể mua chịu được. Một người trai trẻngồi trên bao lơn của rạp hát trưng những chiếc áo gi lê thời trang trước ốngkính của các quí bà nhưng chưa chắc chân của anh ta có mang tất; những gã thợdệt tất là một kẻ chuyên moi tiền của anh ta. Rastiqgnac là một chàng trai trẻtrong số đó. Đối với cái nhìn của bà chủ nhà trọ thì túi tiền của chàng lúc nàocũng rỗng không, nhưng lại luôn căng đầy với những thói phù hoa.