Rất nhiều thành phố có quy định rõ ràng là tất cả học sinh cấp hai đều phải biết sử dụng máy tính. Có thể thấy, bắt trẻ tránh xa internet đồng nghĩa với việc tách trẻ ra khỏi xã hội, cũng đồng nghĩa với việc tương lai trẻ sẽ bị xã hội đào thải.

Bước vào thế kỉ mới, chúng ta đón chào một thời đại mới - thời đại internet.

Trong xã hội hiện đại, công nghệ thông tin phát triển vô cùng mạnh mẽ, xâm nhập vào mọi mặt của đời sống con người. Sự xuất hiện của hệ thống mạng đem đến cho con người rất nhiều tiện ích, ví dụ: mua đồ trực tuyến, đọc sách trực tuyến, giáo dục từ xa, làm việc trên mạng, giao dịch thương mại điện tử. Có không ít học sinh cấp hai đã tìm thấy được niềm vui và niềm hứng thú vô biên với việc học nhờ internet.

Tác dụng của internet không chỉ giới hạn ở việc tích lũy và truyền bá thông tin. Không gì có thể phủ nhận, ngày nay năng lực tiếp nhận thông tin và năng lực xử lí thông tin đều là nhân tố quyết định tới công việc, xã hội và môi trường văn hóa của con người. Ở các nước phương Tây phát triển, các trường học đã bắt đầu tiến hành hình thức giảng dạy học tập không cần sách vở. Ở Trung Quốc, để mọi người đều học tập và nắm vững công nghệ thông tin, biết cách sử dụng máy vi tính và internet, đã trở thành một nội dung, một nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục.

Xã hội phát triển, những người không có cơ hội tiếp xúc, học tập và nắm vững công nghệ thông tin sẽ rất khó xin việc, dễ bị xã hội đào thải. Rất nhiều thành phố đã có quy định rõ ràng là tất cả học sinh cấp hai đều phải biết sử dụng máy tính. Lẽ nào chỉ vì lo lắng trẻ sẽ hư hỏng khi sử dụng internet mà bắt trẻ phải tránh xa internet, hay chính là tách trẻ ra khỏi xã hội, cũng đồng nghĩa với việc tương lai trẻ sẽ bị xã hội đào thải sao?

Hiện nay đề cập đến các trò chơi trên mạng, hầu như tất cả các bậc phụ huynh đều thay đổi sắc mặt. Họ không dám cho con chơi các trò đó, bởi nghĩ rằng nó giống thuốc độc đối với trẻ. Vì thế để tránh việc đó xảy ra, họ không mua máy tính, hoặc là có mua nhưng không nối mạng, hoặc có nối mạng cũng kiên quyết không cho trẻ động tay vào.

Tôi có một người bạn, vì quan hệ công việc nên máy tính ở nhà nhất định phải nối mạng, nhưng lại lo lắng cô con gái học trung học nghiện lên mạng, nghĩ đi nghĩ lại, đành vụng trộm dùng điện thoại lên mạng, hôm nào cũng đợi đến đêm khuya, con ngủ say mới kết nối mạng. Dùng xong, lại rút dụng cụ kết nối mạng ra và giấu đi. Những phụ huynh giống như bạn tôi rất nhiều, cả ngày giám sát con, không ngớt càu nhàu về con... chỉ để ngăn cản con lên mạng chơi điện tử.

Thực tế đúng là có rất nhiều trẻ nghiện lên mạng, nghiện chơi game trên mạng, nghiện chat… điều đó ảnh hưởng rất xấu đến sự trưởng thành của trẻ. Rất nhiều trẻ nghiện mạng đến không thể dứt ra nổi, nghiện đến nỗi quên ngày quên đêm, quên ăn quên ngủ, trốn học để lên mạng. Những đứa trẻ này thường không biết khống chế bản thân, khống chế thời gian, khống chế chi phí lên mạng; chúng không biết chọn nội dung, cũng không biết thận trọng khi kết bạn trên mạng; gây ra bao nỗi phiền muộn cho cha mẹ và thầy cô. Nhưng vì điều này mà không cho trẻ lên mạng, thì cũng không phải là cách hay.

Đại Vũ(*) trị thủy không bằng cách ngăn nước, mà để nước lưu thông. Đối với trẻ, internet là công cụ học tập, là cửa sổ để hiểu biết thế giới, và trên mạng cũng có những trò chơi giải trí phù hợp.

______________

(*) Đại Vũ chính là vua Hạ Vũ, một vị vua huyền thoại của Trung Quốc cổ đại nổi tiếng về việc chống lũ.

Vì thế hướng dẫn học sinh lên mạng thế nào để có lợi đã trở thành một vấn đề thiết thực. Cha mẹ có thời gian nên cùng con lên mạng tìm hiểu, cùng con tận hưởng niềm vui mà internet mang đến. Cha mẹ phải giúp đỡ con tránh những hiểm họa của internet, hướng dẫn con tiếp nhận các tri thức trên mạng một cách đúng phương hướng. Không thể vì trên mạng tồn tại những văn hóa xấu mà cấm trẻ dùng, điều mấu chốt là việc định hướng cho trẻ.

Vậy, chúng ta nên dạy con cách tận dụng internet như thế nào? Tôi xin mạn phép được đưa ra một vài gợi ý dưới đây.

Kiến nghị của Đông Tử dành cho những người cha

Cho trẻ biết, lợi ích lớn nhất của việc dùng internet chính là nguồn thông tin dồi dào mà nó đem lại. Các bậc phụ huynh phải có ý thức hướng dẫn trẻ biết cách tìm kiếm thông tin mình cần trên internet, đồng thời tích cực áp dụng nó vào cuộc sống, công việc và học tập. Hãy yêu cầu trẻ phải dùng internet một cách văn minh, lành mạnh. Tại sao hiện tượng thanh thiếu niên nước ngoài nghiện mạng lại không nghiêm trọng như chúng ta? Có chuyên gia nói rằng, ở nước ngoài điều đầu tiên cha mẹ sẽ dạy con là cách sử dụng máy tính và internet một cách lành mạnh. Ở Mỹ, cha mẹ dùng máy tính và internet; con cái nhìn, học theo và trưởng thành. Ở Trung Quốc, vẫn tồn tại hiện tượng bản thân cha mẹ dùng internet cũng không văn minh, cũng nghiện chat, cũng nghiện game, bảo sao trẻ không bị lây nhiễm.

Thế mới nói, dùng internet văn minh thì phải lấy hướng dẫn làm công tác chủ đạo, dự phòng chỉ là phụ. Các bậc phụ huynh không thể coi máy tính là hồng thủy, thú dữ; internet là xu hướng phát triển không thể ngăn cản, chúng ta phải chủ động tiếp nhận thử thách này. Muốn con không bị sa đà, lạc hướng thì trước tiên cha mẹ phải học được cách sử dụng máy tính một cách đúng đắn, lành mạnh, khoa học, có như vậy mới ảnh hưởng tốt đến con.

Phải trao đổi với trẻ về cách nhìn nhận một số thông tin trên mạng, như trên mạng có thông tin gì mới, con cảm thấy việc này thế nào… Lưu ý trao đổi với trẻ bằng thái độ bình đẳng, để biết được cách nghĩ chân thực của trẻ; đồng thời cũng nói với trẻ cách nhìn nhận của mình để hướng dẫn trẻ. Nếu tôi thấy trên mạng có những thông tin mà Y Y cảm thấy hứng thú, tôi sẽ chia sẻ cùng con, Y Y cũng làm thế với tôi. Xem xong, chúng tôi thường trao đổi cách nghĩ của mỗi người về thông tin đó. Như vậy, vừa có thể tận dụng internet để học tập, vừa có thể dùng nó để giải trí, vừa có thể gắn kết tình cảm cha con.

Trẻ dùng internet là cần thiết. Các bậc cha mẹ có thể cùng lên mạng với con như cách tôi đã làm. Nhưng trước đó, hãy làm tốt công tác dự phòng, hướng dẫn trẻ tỉ mỉ, cụ thể làm thế nào để dùng internet có ích nhất cho cuộc sống và học tập. Hãy giới thiệu cho trẻ một số trang web, diễn đàn có ích. Hãy cho trẻ một nền tảng tốt trước khi trẻ dùng internet. Thực ra cho trẻ tiếp xúc với internet càng sớm, thì càng có lợi cho việc trẻ sử dụng internet một cách đúng đắn, mà không bị mê muội trong đó.

Tính tự giác của trẻ chưa cao, rất dễ nghiện mạng, nếu như dùng cách thô bạo cấm trẻ lên mạng hoàn toàn, dễ dẫn đến phản ứng ngược. Phương pháp đúng đắn là cùng trao đổi để có cách nhìn chung với trẻ, sắp xếp thời gian cố định lên mạng, không vượt quá một đến hai tiếng mỗi ngày mà không gây ảnh hưởng đến việc học. Phải cho trẻ biết internet chỉ là một loại công cụ hỗ trợ trong học tập và cuộc sống, lạm dụng internet một cách quá mức không chỉ ảnh hưởng đến học tập mà còn có hại cho sức khỏe.

Chỉ cần lưu ý tới nguyên nhân này: Trẻ nghiện lên mạng không phải là lỗi của trẻ, cũng không phải là lỗi của mạng, mà là lỗi của cha mẹ. Nếu cha mẹ có thể dành thời gian cho con, quan tâm đến thế giới nội tâm của con, giao lưu nhiều với con, là người bạn của con; nếu cha mẹ cho con quyền được chơi, không cấm con chơi những trò chơi con yêu thích, tạo cho con không gian và điều kiện chơi nhiều hơn, chứ không phải chỉ nói những lời đại loại như: “Con phải chăm chỉ học tập”; nếu cha mẹ có thể tạo cơ hội cho con gặp gỡ, tiếp xúc, giao lưu nhiều với môi trường, với bạn bè, động viên con tham gia các hoạt động tập thể; nếu cha mẹ có ý thức học hỏi, không ngừng nâng cao năng lực giáo dục, có nhận thức đúng đắn về internet, biết điều tiết, điều chỉnh kịp thời phương thức giáo dục của mình với con... thì chắc chắn con bạn sẽ khác.

Thái độ của Y Y đối với internet có thể chứng minh, nếu chúng ta hướng dẫn đúng cách, máy vi tính sẽ biến thành đồ chơi trí tuệ hữu ích vừa đem đến cho trẻ niềm vui, lại vừa có thể nâng cao năng lực tổng hợp của trẻ. Lúc 3 tuổi, Y Y đã bắt đầu tiếp xúc với internet, học cách khống chế chuột, thao tác bàn phím, tìm kiếm đơn giản... Dần dần Y Y trở thành cao thủ internet, ngay cả tôi và vợ tôi có lúc cũng phải hỏi con.

Hàng ngày tôi đều sắp xếp một khoảng thời gian cố định cho con lên mạng. Lúc đó, Y Y có thể tự do làm những việc mình thích trên mạng. Hết thời gian, Y Y sẽ tự giác tắt máy tính.

Tôi còn dạy Y Y cách chơi cờ tướng trên mạng. Như vậy, tôi có thể là người bạn chơi vui vẻ của con. Bây giờ, lên mạng đã trở thành một hoạt động thường nhật thiết yếu với Y Y, con trở nên gần gũi với internet hơn, hiểu được cách làm thế nào để tận dụng internet, làm thế nào để trở thành chủ nhân của internet.

Internet là con dao hai lưỡi, nếu biết cách tận dụng thì nó trở nên hữu ích với cuộc sống; bằng không nó sẽ là thứ vô bổ, có hại đến chúng ta. Cũng giống như con dao trong bếp vậy, với các bà nội trợ, nó là công cụ hữu ích; với những kẻ giết người, nó lại là một hung khí sát nhân.

Xã hội loài người đã bước vào thời đại công nghệ thông tin, không biết sử dụng máy tính sẽ trở thành người mù chữ. “Máy tính xóa mù chữ” bắt đầu từ việc chơi game trên mạng. Điều đó sẽ khiến trẻ yêu thích máy tính, xóa bỏ cảm giác mới mẻ của trẻ đối với máy tính, dần biết cách sử dụng máy tính và internet hợp lí.