Thi thể nạn nhân được đưa đến một tiếng rưỡi đồng hồ sau đó và lúc này bệnh viện Pasteur rất yên tĩnh, tôi có thể tập trung tư tưởng vào công việc. Như thường lệ, thoạt tiên là cái đầu, tôi có thể đồng ý với Ader là việc xương sọ bị vỡ là nguyên nhân của cái chết. Hơn nữa ông già rất mạnh khỏe, có thể sống đến một trăm tuổi. Có một vài sợi vải ở vết thương nhưng tôi thấy vô ích mà đi sâu thêm. Tôi tin chắc là nạn nhân chết là do cú đánh vào đầu.

Một vài phút sau, đã xong việc. Tôi đang lấy mảnh vải che xác người thì Ader bước vào.

- Thế nào? - Ông ta hỏi.

- Ông ấy chết vì cú đánh vào sọ. Nào, xem chiếc gậy chống này thế nào.

Ader đưa cho tôi. Một chiếc túi nhựa bọc lấy tay nắm rất nặng của chiếc gậy, thân gậy dài chừng ba mươi tám pút (Đơn vị đo lường cũ, 1 pouce = 25,4 mm - ND). Tay nắm hình quả trứng, nặng, có thể đánh gãy xương được. Để chắc chắn, tôi còn phải xem xét kỹ hơn nữa.

Xét nghiệm máu là dễ dàng và nhanh chóng, có thể so sánh với nhóm máu của người qua đời. Cũng không khó khăn lắm khi xem xét những sợi tóc qua chiếc kính hiển vi. Tôi lắc đầu khi thấy kết quả còn Ader thì tái mặt đi.

Tôi biết rõ nguyên nhân tâm trạng này của viên trung úy vì một mặt đây là một vụ đã thành công một cách lí tưởng, không cần đến nhân chứng hoặc những nhân chứng không nắm được, mặt khác cháu gái ông sẽ thấy chồng chưa cưới đi đến phòng hơi ngạt hoăc may mắn là trại giam để chịu ba chục năm tù ngồi. Cách này hoặc cách khác, Ader cũng không sung sướng.

- Tôi lấy làm tiếc - Tôi nói - Tôi không thấy những dấu vết gì có thể phục vụ chúng ta được. Đúng là ông McCabe đã chết vì chiếc gậy chống này. Tôi sẽ thề về những chứng minh này.

- Tôi không yêu cầu gì hơn - Ông Ader nói bằng giọng hờ hững - Tôi chỉ hi vọng Dana đứng vững. Đây là bản kê những đồ vật trong nhà. Ông hãy đọc, có thể là nó có ích. Ông đã từng giải quyết nhiều vụ khó khăn hơn.

- Vụ này khó hơn các vụ khác nhiều - Tôi nói - Chúng ta không có nhiều kẻ tình nghi để tìm ra diễn biến của tội ác. Một vụ giết người; một kẻ giết người, còn cần gì tìm ra những cái tên khác?

- Tôi không biết - Ông nói với vẻ mệt nhọc - Nhưng hãy bắt đầu bằng giả định Larry là người vô tội để xem ai là người có thể gây ra vụ này.

- Rất đơn giản - Tôi cãi lại - Tất cả những thứ tôi cần là một tháng cộng thêm năm mươi phần trăm trí óc nữa. Nhưng tôi sẽ cố gắng.

Ader ra về. Ông ta tỏ ra kiệt sức. Chắc hẳn ông đã mất ngủ vì vụ này.

Đã quá mười một giờ khuya nhưng tôi thấy mình vẫn còn có thể làm việc tiếp và tôi ngồi đọc báo cáo về gia đình nạn nhân. Ader đã làm tốt việc này khiến tôi dễ dàng hình dung mỗi thành viên trong ngôi nhà của đại tá McCabe.

Năm người trong số họ là người thân của người qua đời:

- Larry, cháu gọi ông già bằng bác, hai mươi bốn tuổi.

- Harry, ba mươi hai tuổi,

- Wallace, ba mươi chín tuổi

(Hai người này là con trai ông McCabe)

- Wayne, anh trai của ông đại táy năm mươi bảy tuổi, và…

- Gordon, một em họ, hai mươi tám tuổi.

Về những người giúp việc trong nhà có một cặp vợ chồng cao tuổi làm vườn và quét dọn. Một phụ nữ lo việc nấu ăn.

Về động cơ, tất cả mọi người đều có chứng cớ ngoại phạm trừ những người giúp việc, họ vẫn như vậy dù cho ông chủ sống hay chết. Về gia đình, đó là vấn đề tiền bạc. Tài sản của ông McCabe lên tới trên một triệu đô-la thừa hưởng từ người vợ quá cố, một bà góa của một nhà công nghiệp, không con. Nội dung bản di chúc của ông đại tá thì mọi người đã biết rõ: hai người con trai mỗi người hai trăm ngàn đô-la, người anh trai, năm chục ngàn; Larry, năm chục ngàn và người em họ, ba chục ngàn. Mỗi người giúp việc đều được hưởng một khoản nhỏ. Sau khi trừ thuế, số còn lại cúng cho Nhà Bảo tàng địa phương với điều kiện cơ quan này phải thường xuyên trưng bày bộ sưu tầm vũ khí của ông McCabe. Vị đại tá là một chuyện gia trong binh nghiệp. Nhưng đáng lẽ tiếp tục cầm quân trong thế chiến 1914-1918, ông lại muốn sửa chữa những sai lầm của các vị tướng soái trong quá khứ bằng cách viết một cuốn sách mang tựa đề Nghệ thuật quân sự thời Trung cổ.

Một căn phòng lớn của ngôi nhà dùng làm nơi trưng bày đủ các loại vũ khí. Người em họ Gordon chịu trách nhiệm bảo quản những thứ này. Anh ta giữ một bản kê và thường xuyên lau chùi, sẵn sàng đưa cho đại tá mỗi khi ông này cần đến. Có thể nói các loại vũ khí thời chiến tranh Thập tự như: yên, cương, cung, kiếm, giáo, mác... không thiếu một thứ nào. Chỉ thiếu một con ngựa.

Ông đại tá là một người cộc cằn nhưng không độc ác. Hình như ông ít chú ý đến công việc của các thành viên trong gia đình, nhưng không một ai ghét bỏ ông.

Đọc bản báo cáo của Ader, tôi thấy động cơ giết người có thể chấp nhận được là tiền bạc. Có thể vì ông McCabe buộc chặt túi tiền, tuy mỗi người đều có phòng ở riêng.

Nhưng lúc này động cơ không phải là vấn đề chủ yếu. Công việc chính của tôi là giải bài toán của Ader: "Nếu Larry không giết ông McCabe, vụ giết người đã diễn ra thế nào?" Còn bài toán "do kẻ nào" thì chưa thể giải được. Tôi biết rõ có thể biết rõ điều này khi người ta đã biết nó "đã diễn ra như thế nào".

Tôi lấy bản sơ đồ và các tấm ảnh ra. Trong khoa học quản lí, người ta có phương pháp "bão táp trong tâm trí". Cái đó nhằm tăng tốc độ và mở rộng phạm vi của sự suy nghĩ. Người ta chấp nhận cả những ý nghĩ điên rồ, ít thực tế, để từ mớ hỗn tạp ấy tìm được viên ngọc quý. Thực hiện phương pháp ấy, trong óc tôi nảy sinh những ý nghĩ phi lí nhất. Trước hết là thủ phạm đi những chiếc giày mà vết để lại là dấu của những bàn chân một con chó. Nhưng cái đó không thể không làm vết chân ấn sâu xuống cát. Một con chó nặng khoảng ba mươi ki-lô-gam, người nặng khoảng tám mươi, dấu chân của người phải sâu hơn. Bạn thấy đấy, tôi đã thất bại.

Tôi lại lần theo một dấu vết khác đáng hi vọng hơn. Thủ phạm bơi đến bờ biển và từ dưới biển đi lên, gây xong tội ác hắn lại theo lối cũ trở ra biển và bơi đi, thì sao? Thủy triều sẽ xóa sạch những dấu chân của hắn, thì sao? Đây là một giải pháp có thể chấp nhận đươc.

Tôi muốn gọi điện thoại ngay cho Ader nhưng nhớ ra là đã nửa đêm rồi, ông ta đang rất mệt. Hãy còn thời gian. Tôi về nhà và đi nằm. Đêm hôm đó tôi nằm mơ thấy một con chó bơi ra biển và khủng bố những người tắm biển.

Sáng sớm hôm sau, tôi gọi dây nói cho ông trung úy nói về hai giả thiết của mình. Nhưng Ader cho rằng quá phi lí vì những bàn chân giả thường được nặn bằng thạch cao, không thể đi vào nơi ẩm ướt được, tuy dấu chân người không sâu hơn dấu chân chó là mấy. Rõ ràng người Cảnh sát này chấp nhận chuyện gì là ngẫu nhiên.

Giả thiết thứ hai hình như đã làm ông lưu ý. Ông liền gọi điện thoại cho một chuyện gia về bơi lội và được ông này trả lời: trừ phi muốn tự sát thì không một người nào lại bơi năm dặm Anh (Một dặm Anh là 1.069 mét - ND) trên biển vào mùa này. Những đợt sóng dồn khiến người ấy không thể ở dưới nước được, kể cả người chiếm được giải vô địch về bơi lội.

Tôi phải tìm giả thiết thứ ba. Tôi nhất định phải đến ngôi nhà sang trọng của nạn nhân. Nhà có hai tầng, ở phía sau nhà có những bậc thang bằng đá dài chừng hai mươi mét dẫn ra bãi biển của gia đình. Ba phía của bãi biển là những vách đá, một phía quay ra biển.

Tôi không mất thời gian để mô tả những thành viên trong gia đình không liên quan trực tiếp đến vụ án. Mọi người đều mạnh khỏe, vạm vỡ. Họ có vẻ lấy làm tiếc cho Larry và tin chắc người này là thủ phạm. Bộ sưu tầm các loại vũ khí thời Trung cổ thật đáng được chiêm ngưỡng. Trên tường treo đầy đoản kiếm, rìu, giáo, mác và cung tên... Có rất nhiều hình nộm mặc võ phục bằng kim loại được đánh sáng loáng. Gordon, người trông coi bảo tàng gia đình rất hãnh diện về bộ sưu tầm ấy, đã cố gắng bổ sung vào kho tàng này những vũ khí cổ kiếm được. Một cách say sưa, anh ta hướng dẫn cho khách tham quan cách sử dụng và cách bảo đảm an toàn trong khi sử dụng từng loại vũ khí như một chuyên gia.

Nhưng tất cả những cái đó không làm sáng tỏ bí mật của vụ án nếu có kẻ nào đó hoặc Larry là kẻ giết người.

Tôi đã nản chí. Có lẽ cần mời một thám tử đại tài để giải câu đó hóc búa này chăng? Tôi sẵn sàng bỏ cuộc và chấp nhận Larry là thủ phạm ư? Như vậy thì tôi thật là quá tệ.

Lúc này tôi nhớ lại những vụ việc mà trước kia mà tôi đã cùng Ader khám phá. Trong những vụ ấy, một sự đánh giá đầy đủ những vật chứng cho phép tìm lối thoát. Hơn nữa, tôi có cảm tình với Dana. Đó là sự khác nhau rất lớn so với các cuộc điều tra khác.

Tôi trở về bệnh viện. Việc đầu tiên là tôi đọc lại báo cáo kết quả của việc khám nghiệm tử thi. Nó không có gì thay đổi. Xương sọ của ông đại tá bị vỡ phía trên tai bên phải. Tôi cố gắng hình dung cú đánh đã diễn ra thế nào. Nếu kẻ giết người đứng ở bên phải, phía sau ông già đang nằm trên cát, chân quay ra phía biển, thì hắn chỉ việc thoải mái như đánh gôn từ phải sang trái bằng tay nắm của chiếc gậy chống. Điều đó có thể giải thích vết thương. Không có gì là kì lạ; cũng không có gì là mâu thuẫn với những sự kiện nắm được.

Rầu rĩ, tôi trở lại với vật chứng, chính là chiếc gậy chống. Tôi cầm lấy nó và vung tay đánh theo cách mà tôi đã hình dung. Đột nhiên, một tia hi vọng lóe lên. Máu và tóc ở sai vị trí. Nếu đánh như đánh gôn thì máu và tóc phải ở đầu mỏm của tay nắm, nhưng đằng này chúng lại ở đầu tay nắm. Có thể như vậy được chăng?

Xúc động, tôi làm lại cuộc thí nghiệm. Một viễn cảnh bỗng mở ra trước mắt tôi, khiến tôi phải thay đổi sự hình dung về cách dùng vật này. Chiếc gậy không được dùng như một cái dùi cui mà như một cái lao, tay nắm ở đằng trước. Nhưng làm thế nào? Thực tế không thể giết người theo cách phóng lao được. Nhưng thủ phạm đứng ở đâu để thực hiện tội ác? Vì trên cát không còn dấu chân nào khác nên hắn chỉ có thể đứng cuối cầu thang. Từ đây đến chỗ nạn nhân cách nhau khoảng mười hai mét. Như vậy giết người theo cách phóng lao, trong trường hợp này, vì không phù hợp với sức người cũng như bản thân vết thương, xương sọ rất dày, không dễ vỡ như vậy được.

Nhìn chiếc gậy chống, tôi bỗng nảy ra một ý nghĩ. Lấy kính lúp soi phần bọc kim loại của chiếc gậy. Ở đây có hai rãnh xước, rất nhỏ, nhưng nhìn rất rõ. Chỉ có thể có một giải thích: nó đã đi qua một sợi dây rất căng. Đó có thể là một chiếc cung, cái đó lúc này đã rõ. Còn gì dễ dàng hơn việc đặt một chiếc gậy bằng gỗ mun vào trong rãnh của một chiếc cung, thay vì đặt mũi tên, từ chân cầu thang, bắn thẳng vào người đang nằm trên cát? Chiếc gậy đã đập một cú rất mạnh vào đầu nạn nhân.

Tôi đi loanh quanh một hồi. Đó là bài giải toàn vẹn, cái đó giải thích tất cả: tại sao lại không có những dấu vết khác. Kẻ giết người không cần rời khỏi cầu thang. Sức mạnh của dây cung sẽ thay thế sức người.

Vậy hắn đã bắn chiếc gậy chống theo cách này, nhưng... Tôi rủa thầm. Một lần nữa giả thiết của tôi không đứng vững, nó rơi xuống sông, xuống biển. Chiếc gậy không nằm bên xác người chết. Kẻ bắn chiếc gậy đã thu hồi nó về như thế nào mà không để lại dấu chân trên cát?

Tôi nghĩ đến một sợi dây. Thủ phạm buộc sẵn sợi dây vào chiếc gậy, rồi sau đó câu nó về như người ta câu cá. Nhưng trên cát cũng không có dấu chiếc gậy bị kéo về.

Tồi thấy cần có lời giải đáp cho câu hỏi này. Cái còn lại sẽ nhanh chóng được giải quyết. Tôi lại quan sát chiếc gậy chống. Ở giữa thân chiếc gậy có những vết lõm nhỏ. Chúng không sâu vì gỗ rất rắn. Tôi đo đạc và ghi chép cẩn thận những vết lõm này. Không còn dấu vết nào khác. Larry giữ gìn chiếc gậy cẩn thận. Đây là sự thách đố nhưng tôi cảm thấy mình đã gần đi tới đích.

Tôi gọi điện thoại cho Ader, hẹn gặp nhau trên bãi biển. Tôi dặn thêm trên đường đi, ông ấy cần gọi thêm một người đầy tớ không bị tình nghi của gia đình ông McCabe mang theo con chó - tên nó là Gustave-Adolphe. Tôi muốn người giúp việc là người biết cách điều khiển con chó ấy.

Trên bãi biển, tôi chỉ cho Ader những dấu vết trên chiếc gậy chống cũng như lí thuyết sử dụng chiếc cung.

- Những vết lõm này là do bị răng cắn vào – Tôi nói.

Con chó giống Đan Mạch chạy tung tăng mọi nơi, vui mừng được trở lại bãi biển để đùa giỡn. Theo yêu cầu của chúng tôi, người phụ nữ giúp việc, tuy có vẻ ngạc nhiên, nhưng cũng đã đứng ở chân cầu thang trong nhà ném chiếc gậy chống bằng gỗ mun ấy ra bờ biển.

- Gustave! Mang gậy về đây! - Cô gái kêu lên. (Con chó tên là Gustave - Adolphe).

Sủa lên một tiếng sung sướng, con chó nhanh chóng ngoặm lấy chiếc gậy và mang về cho người đầy tớ.

Tôi cười với viên trung úy:

- Chi tiết đó đã bổ sung cho câu chuyện được đầy đủ. Ông già bị giết chết trong khi thủ phạm còn đứng ở chân cầu thang mà người giúp việc vừa đứng. Hắn chỉ cần kêu một tiếng "Gustave! Mang gậy về đây!" là con chó sẽ thu hồi chiếc gậy giết người ấy về cho hắn. Một kẻ đồng phạm câm. Rõ ràng là như vậy. Không có dấu chân hung thủ trên cát.

- Con chó đã là người giúp việc trung thành của ông đại tá - Ader cay đắng nói và ném một cái nhìn về phía con chó ngu dại. - Thay vì phải cắn chết kẻ sát nhân thì nó lại làm cho hắn thoát tội. Hoặc gần như thế!

- Không nên quở trách con chó - Tôi nói - Ông không thể yêu cầu loại động vật cấp thấp ấy hiểu thế nào là giết người. Giết người đòi hỏi một trí thông minh cao hơn... Nhưng Gordon phải là người này; như ông đã biết hắn là một chuyên gia về các vũ khí thời Trung cổ. Bây giờ tôi biết rõ tại sao hắn không biểu diễn tài bắn cung cho chúng ta xem. Thật có ý nghĩa.

- Tôi không nghi ngờ gì về những điều ông nói- Ader lên tiếng - Nhưng làm thế nào để chứng minh với tòa án đây?

- Điều đó thật không dễ dàng. Ngoài vết xước do dây cung và vết răng của con chó trên chiếc gậy chống chúng ta không có chứng cứ nào nữa cho quan tòa. Tôi không thể chứng minh rằng chiếc gậy chống đã bị bắn đi. Chúng ta không giúp cho Larry được gì nữa sao?

Không phải chờ đợi câu trả lời.

- Không nên nghĩ như vậy - Trung úy Ader bực tức nói - Tôi biết cách đánh gục Gordon. Cách này đã có từ xưa. Tối nay gã sẽ nhận được một cú điện thoại vô danh. Một người nào đó mô tả những nét chính của vụ giết ông đại tá McCabe và khẳng định với gã rằng mình đã tận mắt thấy việc gã làm và yêu cầu một số tiền cho sự yên lặng. Vì Gordon là thủ phạm, và tôi không nghi ngờ gì về điều này, gã nhất định tới gặp người có tên là X ấy để giao tiền hoặc giết chết người đó. Chúng ta sẽ bắt hắn tại trận với những nhân chứng mang theo. Nhưng trước hết chúng ta phải yêu cầu người đầy tớ gái không được nói gì. Rất may là con chó Gustave không biết nói.

- Không nên nói như vậy. Nếu nó biết nói thì công việc của chúng ta đã xong từ lâu rồi.

Như Ader đã hứa, cái bẫy được giăng ra. Nói chung những tên giết người thường e dè và sợ nhất là gặp phải một người làm chứng tai nghe, mắt thấy việc làm của mình.

Dana nói với Larry rằng sẽ lấy tên của tôi để đặt tên cho đứa con đầu lòng của cô. Tôi gợi ý nên lấy tên Gustave-Adolphe. Dù nó là đồng phạm trong vụ giết người, nhưng nó lại là người làm chứng, làm cho công việc của chúng tôi dễ dàng và nhanh chóng hơn.