GIỚI THIỆU

Sau hơn 6,720 giờ mong mỏi, có lẽ không điều gì hạnh phúc hơn việc được trở thành cha mẹ. Con chính là món quà đặc biệt nhất mà thượng đế ban tặng cho cha mẹ. Con là sợi dây kết nối yêu thương, khiến cho việc trở thành một gia đình trở nên hoàn hảo hơn. Các bậc cha mẹ cần chuẩn bị mọi điều kiện để trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần… Việc đó không hề đơn giản nhưng cũng không khó hơn bản năng làm cha, làm mẹ.

Chào mừng sinh linh bé bỏng bằng tình yêu thương và sự hiểu biết

Để hiểu được một cách chi tiết từng nấc thang phát triển trong từng giai đoạn của trẻ, người làm cha, làm mẹ cần phải tìm hiểu một số thông tin cơ bản nhằm giúp việc nuôi dạy con trẻ diễn ra nhẹ nhàng, suôn sẻ. Những thông tin đó được trình bày cụ thể dưới đây.

Con yêu phải dựa vào cha mẹ

Các bậc cha mẹ nên biết rằng trẻ sơ sinh là sinh linh phải dựa vào cha mẹ nhiều nhất trong tất cả các động vật sơ sinh trên thế giới. Khi vừa mới chào đời, nếu một số loài động vật khác đã có thể tự đứng lên rồi bước đi được thì trẻ lại hoàn toàn không thể tự giúp đỡ bản thân, khi có nhu cầu gì, trẻ chỉ biết nằm một chỗ và khóc mà thôi. Trẻ cần một người làm nhiệm vụ đáp ứng các nhu cầu từ việc cho ăn, chăm sóc cơ thể cho tới việc nhận thức các sự vật hiện tượng…

Khi lớn hơn một chút, trẻ sẽ từng bước tự thực hiện các hoạt động để thỏa mãn các nhu cầu của bản thân mình như cầm, nắm những món đồ chơi yêu thích, xúc cơm, đi, vào nhà vệ sinh để tự đi tiểu tiện… Dần dần trẻ sẽ biết tự chăm sóc cho bản thân.

[Chúc bạn đọc sách vui vẻ tại www. – gác nhỏ cho người yêu sách.]

Trẻ sơ sinh phải dựa vào cha mẹ. Đây là điều mà người làm cha, làm mẹ luôn luôn phải ghi nhớ trong suốt quãng thời gian đầu đời của trẻ. Bạn không được quên rằng trẻ sơ sinh không có bản năng tự sinh tồn giống như các động vật khác, trẻ sẽ có từng giai đoạn phát triển, trong mỗi giai đoạn đó đều cần đến bàn tay chăm sóc, nuôi nấng và dạy bảo của cha mẹ.

Lớn lên từng ngày

Mỗi ngày trôi qua, bên cạnh sự phát triển nhanh chóng của các tế bào trong cơ thể, trẻ cũng bộc lộ nhiều khả năng khác nhau.

Khoảng thời gian 6 tháng đầu đời, cha mẹ sẽ nhận thấy rằng trẻ thay đổi rất nhiều. Chẳng mấy chốc, đứa con đỏ hỏn nằm khóc oe oe trong nôi đã có thể ngồi được, bắt đầu biết bày tỏ cảm xúc như mỉm cười hài lòng, bật cười khanh khách và lên tiếng ê a đáp lời cha mẹ.

Cha mẹ sẽ tò mò muốn biết các bước phát triển của con qua từng ngày được diễn ra như thế nào.

Đó là cả một quá trình diễn ra hết sức tự nhiên đối với trẻ sơ sinh của mọi dân tộc, màu da. Nếu không có sự bất thường nào thì một đứa trẻ sẽ phải trải qua các bước phát triển như dưới đây.

Ðặc điểm của sự phát triển

Các bậc cha mẹ cần biết rằng sự phát triển của trẻ nhỏ là sự phát triển từ trên xuống dưới, đầu sẽ là bộ phận phát triển trước sau đó dần dần tới các bộ phận bên dưới của cơ thể và cuối cùng là các đầu ngón chân. Nếu cha mẹ để ý sẽ thấy rằng con của bạn biết chớp mắt đầu tiên; rồi những cơ trên mặt bắt đầu cử động; tiếp đến là hành động lắc đầu; rồi phần thân sẽ bắt đầu ưỡn cong, lăn qua lăn lại được; sau đó là tới phần mông, con bắt đầu dùng mông để ngồi và cuối cùng là phần chân, con có thể biết bò, biết đứng và biết chạy thành thục.

Ngoài ra, sự phát triển của trẻ sơ sinh còn mang một đặc điểm nữa là phát triển từ trong ra các đầu ngón tay, ngón chân. Bạn sẽ để ý thấy rằng: đầu tiên trẻ sẽ biết vẫy tay, dùng cánh tay để nâng đỡ cơ thể trong việc ngồi hoặc với các đồ vật. Nhưng sau đó trẻ sẽ dùng cổ tay, ngón tay và ngón cái thành thạo hơn trong việc nhặt và cầm nắm các đồ vật khác nhau.

Mỗi trẻ đều có đặc điểm riêng

Mỗi trẻ đều có những đặc điểm riêng về tính cách, sức khỏe, nhu cầu hay về sự phát triển trong từng giai đoạn. Trong quá trình phát triển, chắc chắn trẻ sẽ phải trải qua những giai đoạn tương đồng nhau nhưng khoảng thời gian để phát triển những kỹ năng của mỗi trẻ có thể khác nhau. Không phải trẻ cùng độ tuổi với con bạn biết cười thì con bạn cũng phải biết cười, hay con bạn cũng không nhất thiết phải biết bò cùng thời gian với con người khác…

Do đó, bạn không nên hy vọng con bạn sẽ phát triển theo đúng biểu đồ phát triển hoặc sách vở hay giống những đứa trẻ khác. Chúng ta cần hiểu rằng mỗi trẻ phải phát triển phù hợp với tiến độ phát triển của từng cơ thể. Đây cũng chính là sự khác biệt mà không trẻ nào giống với trẻ nào. Ví dụ: ăn ít, ngủ nhiều hoặc ăn nhiều, ngủ ít; trẻ gầy gò hay mập mạp, cao lớn, hoặc có thể trẻ không mấy quan tâm đến việc ăn ngủ mà lúc nào cũng chỉ thích chơi…

Một số đặc điểm riêng của trẻ sẽ biểu hiện ngay từ khi mới chào đời và chính những điểm khác biệt này là cơ sở để cha mẹ có những phương pháp nuôi dạy, chăm sóc phù hợp. Ví dụ như nếu trẻ hiền lành, ngủ nhiều, dễ nuôi, không quấy khóc, cha mẹ sẽ nhàn hơn trong việc chăm sóc; nhưng nếu con của bạn hay quấy khóc, ăn vạ, cha mẹ sẽ rất căng thẳng và lúc nào cũng nghĩ rằng phải quan quan tâm chăm sóc nhiều hơn.

Tuy nhiên, cho dù con bạn có giống hay khác với với những trẻ khác thì cha mẹ cũng nên chấp nhận những gì là đặc điểm riêng của con mình. Bên cạnh đó, cha mẹ cũng cần thay đổi bản thân để phù hợp hơn với trẻ. Làm được như vậy cả bạn và con bạn sẽ có những giây phút đầm ấm và hạnh phúc bên nhau.

Cha mẹ có ảnh hưởng lớn nhất đối với con

Cha mẹ có ảnh hưởng lớn nhất đến trẻ trong năm đầu đời.

Khả năng trong việc đưa ra những yêu cầu và tiếp nhận những phản ứng từ môi trường của trẻ hoàn toàn phụ thuộc vào kinh nghiệm có được qua những tiếp xúc với cha mẹ lần đầu tiên.

Sự phát triển trong 1 tuổi đầu đời của trẻ có diễn ra suôn sẻ hay không phụ thuộc vào mối quan hệ giữa cha mẹ và trẻ; phụ thuộc vào việc trong tuần đầu tiên của cuộc đời, trẻ nhận được tình yêu thương, sự quan tâm của cha mẹ như thế nào, nhẹ nhàng, tình cảm, gần gũi hay lạnh lùng, xa cách…

Các bậc cha mẹ thường được thế hệ trước truyền lại những kinh nghiệm như “Không nên bế trẻ quá nhiều, trẻ sẽ bện hơi” hay “Đừng nên chơi nhiều với trẻ, trẻ sẽ hư người”. Nhưng khoa học hiện đại đã chỉ ra rằng việc cha mẹ gần gũi, thường xuyên bồng bế, thể hiện tình yêu thương với trẻ sơ sinh không những làm cho trẻ vui vẻ, hạnh phúc mà còn tạo nền tảng giúp trẻ xây dựng mối quan hệ tốt với người khác khi lớn lên.

Nếu có thể được, mong các bậc cha mẹ hãy bế ẵm trẻ nhiều nhất có thể.

Không nhất thiết phải nuôi trẻ theo sách vở

Có người đã nói việc nuôi dạy trẻ “vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật”. Nói như vậy có nghĩa là trong việc nuôi dạy con trẻ, cha mẹ không chỉ cần có tình yêu thương, sự tích lũy kinh nghiệm mà còn cần phải trang bị những kiến thức khoa học cần thiết. Không có một quy tắc nhất định nào cho việc phải nuôi dạy trẻ như thế này hay như thế kia, theo sách này hay theo sách kia bởi nhiều khi bản năng và cảm giác của cha mẹ cũng rất chuẩn xác, hơn nữa như đã nói ở trên, mỗi trẻ đều có những đặc điểm riêng và sách vở cũng chỉ là lý thuyết chung mà thôi.

Nói như vậy không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn vai trò của sách vở trong việc nuôi dạy con trẻ. Khi nuôi dạy con trẻ, cha mẹ cũng cần phải dựa vào sách vở một phần để biết rằng các giai đoạn phát triển của trẻ sẽ diễn ra như thế nào, biểu hiện của trẻ trong từng giai đoạn ra sao và lý giải nguyên nhân của các biểu hiện đó. Ví dụ như: Tại sao trẻ hay khóc và khóc vào tất cả các buổi chiều tối? Tại sao có lúc trẻ rất hoạt bát, vui vẻ nhưng có lúc lại ủ rũ? Tại sao đôi khi trẻ chán ăn? Sao nhiều lúc trẻ lại bò lùi trước?...

Trong thực tế, mong rằng các bậc cha mẹ hãy nuôi dạy trẻ theo nhu cầu riêng của trẻ, bởi mỗi trẻ đều khác nhau. Chúng ta không thể áp dụng một cách thức chung cho mọi đứa trẻ được.

Hãy tin tưởng vào chính mình

Cho dù các bạn là những người lần đầu làm cha mẹ hay là những người cha người mẹ đã có kinh nghiệm nuôi một đàn con đi chăng nữa, thì khi có con, ai cũng có cảm giác tràn đầy sức sống khi được làm cha, làm mẹ, cảm giác hạnh phúc khi được nuôi con, đặc biệt là niềm tin vào bản thân rằng có thể tự nuôi nấng con. Khi chúng ta mong muốn con cái được hạnh phúc và có tình yêu đối với con, suy nghĩ và bản năng làm cha làm mẹ sẽ giúp cho chúng ta vượt qua mọi khó khăn sẽ xảy đến.

Bởi như đã nhắc đi nhắc lại bên trên rằng việc nuôi trẻ nhỏ thường không cần có một quy tắc hay chuẩn mực nhất định như đứa trẻ này phải được nuôi dạy thế này hay thế kia. Ngay cả sự phát triển của trẻ cũng khác nhau, có trẻ phát triển nhanh nhưng cũng có trẻ phát triển chậm. Việc vơ đũa cả nắm rằng tất cả trẻ em đều phải được nuôi dạy theo cùng một phương pháp là điều không thể.

Vì vậy, bạn hãy tin tưởng vào bản năng của người làm cha, làm mẹ. Các bạn hãy coi các cuốn sách hướng dẫn nuôi dạy trẻ như một công cụ hỗ trợ là đủ.

Ðiều kỳ diệu… Con bé bỏng trong tuần đầu tiên

Tuần đầu tiên trong cuộc đời của trẻ sơ sinh là một cuộc sống hoàn toàn mới, trẻ sẵn sàng làm quen với thế giới, phản ứng lại thế giới nhanh hơn và nhiều hơn ta thường nghĩ.

Chào đời

Việc ra đời của con cũng khó khăn không kém với việc người mẹ sinh con. Để trải qua quãng thời gian vất vả của việc sinh nở suốt từ 4 - 24 giờ đồng hồ (tùy thuộc vào đặc điểm của từng người), khi sinh ra, không phải chỉ có bản thân con mà dòng máu đỏ tươi của mẹ cũng theo ra, kèm theo đó là lớp màng bao bọc khắp cơ thể con, hay còn gọi là màng ối, chính chất này giúp cho con chui ra dễ dàng hơn.

Trẻ sơ sinh trong tuần đầu tiên

Cơ thể và khuôn mặt của trẻ khác với những tưởng tượng của cha mẹ, ví dụ: Vùng da quanh mắt sưng lên; da nhăn nheo, đen và lấm tấm các đốm đen đỏ xen kẽ nhau; đầu méo... Một số trẻ còn có một lớp lông tơ màu đen mọc khắp cơ thể.

• Phần lớn trẻ sơ sinh sẽ có một lớp gây bao bọc cơ thể. Lớp gây này ngoài tác dụng bảo vệ làn da của trẻ không bị sây sát, còn giúp cho trẻ ra ngoài dễ dàng hơn khi được sinh ra. Sau khi trẻ được tắm rửa những lần đầu tiên, lớp gây này sẽ dần dần biến mất.

• Da trẻ sơ sinh thường chỉ nhăn nheo từ 1 đến 2 ngày đầu tiên, sau đó lớp da đó sẽ dần dần bong ra, trẻ có thể bị bong da toàn thân hoặc ở lòng bàn tay và bàn chân. Nếu để ý kỹ, bạn sẽ nhận ra màu da của trẻ mới sinh so với tuần đầu tiên không giống nhau vì khi mới sinh ra màu da thật của con sẽ chưa xuất hiện ngay, phần lớn khi mới sinh ra màu da trẻ đều sáng và sẫm màu hơn sau này.

• Ngực sẽ to hơn trong tuần đầu tiên do hormone của mẹ truyền sang con.

• Mắt của trẻ chưa nhìn rõ trong tuần đầu tiên, việc nhìn tập trung vào hình ảnh sẽ bắt đầu rõ ràng hơn từ tuần thứ tư trở đi. Mặc dù trẻ nhìn chưa được rõ và chỉ nhìn được trong một khoảng cách rất ngắn, nhưng việc trẻ nhìn vào mắt bạn, nhìn vào mặt bạn, tất cả đều là những bước quan trọng trong việc học hỏi. Ðó cũng chính là sự phát triển tình cảm của trẻ dành cho mẹ. Một số trẻ khi mới sinh ra mắt sẽ bị lác vì trẻ chưa thực sự phát triển việc nhìn tập trung vào một hình ảnh và các cơ của mắt chưa điều khiển được hướng nhìn theo các đồ vật (Hiện tượng này sẽ biến mất khi trẻ lớn hơn).

• Mắt của trẻ sẽ rất nhạy cảm với ánh sáng. Nếu trong phòng có nhiều ánh sáng hoặc có màu trắng, trẻ sẽ chớp mắt liên tục nhằm bảo vệ mắt trước ánh sáng mạnh.

• Chân cong. Một số trẻ sinh ra chân bị cong là do khi ở trong bụng mẹ, chân bé để ở tư thế không bình thường. Nhưng sau khoảng một tuần, chân bé sẽ duỗi thẳng ra được.

• Nhạy cảm với những tiếp xúc. Mặc dù mới chào đời chưa đến 1 tuần nhưng trẻ cũng có phản xạ trước những tiếp xúc vào cơ thể, đặc biệt là hơi ấm từ vòng tay của cha mẹ. Nhiều nghiên cứu đã cho kết quả giống nhau rằng: cử chỉ âu yếm, ôm ấp con trong vòng tay của cha mẹ vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của trẻ.

• Rất nhạy cảm trong việc nhận biết mùi vị. Trong tuần đầu tiên, các dây thần kinh khứu giác của trẻ sơ sinh rất nhạy cảm. Mùi của cơ thể người mẹ chính là mùi đầu tiên mà trẻ nhớ được và biết rằng đây chính là người làm cho trẻ no, làm cho trẻ thấy thoải mái, hạnh phúc và an toàn.

• Cử động chậm chạp. Trẻ sơ sinh ở tuần đầu tiên thường chỉ nằm im và nắm chặt hai bàn tay. Khi bế trẻ, tay chân của trẻ sẽ khua vào không trung bởi trẻ chưa thể kiểm soát được cử động của mình. Một điều mà cha mẹ nên chú ý là mọi sự tiếp xúc với con đều phải hết sức nhẹ nhàng nếu không trẻ sẽ rất hay giật mình, trẻ sẽ cảm thấy không an toàn. Cân nặng của trẻ sẽ giảm một chút trong tuần đầu tiên so với cân nặng lúc mới sinh (và sẽ trở lại cân nặng ban đầu khi trẻ được khoảng 3 tuần tuổi). Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc được nằm trên chiếc giường có ga đệm mềm mại, có lót bông mềm sẽ khiến trẻ sơ sinh cảm giác thoải mái, trẻ sẽ ít ngó ngoáy hay vặn mình, như thế trẻ sẽ dùng ít năng lượng hơn, cân nặng sẽ giảm ít hơn những trẻ không được nằm ngủ trong tư thế thoải mái.

• Quen với giọng nói của mẹ. Trẻ sẽ làm quen và ghi nhớ tiếng nói của mẹ, người chăm sóc trẻ. Trẻ rất thích giọng nói ngọt ngào, nhẹ nhàng, thích giọng cao hơn giọng trầm, nên không có gì đáng ngạc nhiên khi trẻ chú ý đến giọng nói của người mẹ hơn giọng của người cha.

• Nhịp tim của trẻ sơ sinh trong tuần đầu tiên sẽ nhanh gấp đôi nhịp tim của người lớn (khoảng 120 nhịp/1 phút). Nhịp thở của trẻ cũng nhanh gấp hai lần nhịp thở của người lớn (khoảng 33 lần/1 phút). Trong giai đoạn này, tất cả các hệ cơ liên quan tới hệ hô hấp sẽ hoạt động nhịp nhàng khiến đôi khi trẻ có những biểu hiện khác lạ khi thở như nấc cụt hoặc hơi thở mạnh rất lạ.

• Trong khoảng 48 tiếng đầu tiên sau khi chào đời có thể trẻ sẽ không đi tiểu, nhưng sau đó trẻ có thể đi tiểu khoảng 18 lần/1 ngày. Còn về đại tiện, ban đầu phân của trẻ sẽ có màu xanh đen (hay còn gọi là phân su), màu phân này sẽ xuất hiện trong khoảng 3 - 4 ngày đầu tiên, sau đó sẽ dần chuyển sang màu vàng nhạt hoặc vàng đậm. Phân của trẻ ăn sữa mẹ sẽ mềm hơn so với phân của trẻ ăn sữa bột. Bình thường trẻ sẽ đại tiện khoảng 4 - 7 lần/ngày.

• Khoảng 2 - 3 ngày đầu tiên, trẻ thường không mấy quan tâm tới việc ăn vì trong cơ thể trẻ lúc này vẫn còn có một lượng đường, mỡ và chất dinh dưỡng được dự trữ từ khi còn ở trong bụng mẹ giúp trẻ cảm thấy no trong vài ngày.

• Ngủ nhiều. Trong tuần đầu tiên trẻ sẽ ngủ 14 - 18 tiếng/1 ngày. Trẻ sẽ không ngủ theo giấc và thường thức dậy vào ban đêm nhưng đến tuần thứ 5, trẻ sẽ tự điều chỉnh để ngủ theo giấc. Sang tuần thứ 5 này cha mẹ sẽ đỡ vất vả hơn vì không phải thay phiên nhau thức dậy trông trẻ vào ban đêm nữa.

• Những phản xạ tự nhiên như rụt tay lại nếu cha mẹ thử chạm vào tay trẻ hay giơ chân lên giống như chuẩn bị đi nếu được bế trong tư thế đứng không phải là những phản xạ có ý thức của cơ thể trẻ bởi trong thực tế, những phản xạ có ý thức của trẻ giai đoạn này còn rất hạn chế.

• Việc điều hòa thân nhiệt. Sau khi được sinh ra, trẻ sẽ bị mất nhiệt một cách nhanh chóng, nhưng chỉ sau một ngày trẻ sẽ tự điều chỉnh được thân nhiệt. Khi trở về nhà, cha mẹ phải kiểm soát thân nhiệt của trẻ để luôn giữ ở nhiệt độ bình thường (370C) bằng cách cho trẻ mặc quần áo phù hợp với thời tiết, sau khi trẻ tắm xong phải nhanh chóng lau khô người và ngay lập tức mặc quần áo cho trẻ. Nếu bạn dùng điều hòa hãy chú ý đừng để nhiệt độ phòng quá nóng hay quá lạnh. Ðể nhận biết được điều này bạn có thể để ý những biểu hiện của trẻ như nếu thấy lạnh trẻ thường co người lại, co chân, co tay để giảm diện tích tiếp xúc của cơ thể, nếu cảm thấy nóng, trẻ sẽ duỗi tay, duỗi chân ra.

• Hành động cười của trẻ chỉ đơn thuần là sự chuyển động các phần cơ trên mặt chứ không phải nụ cười đúng nghĩa. Nụ cười đúng nghĩa của trẻ chỉ diễn ra từ tuần thứ 2, thứ 3 trở đi.

• Lông tơ trên khắp cơ thể trẻ sẽ tự rụng đi trong khoảng 2 tuần.

• Rốn trẻ sẽ khô và rụng sau khoảng 7 - 10 ngày.

Sự giật mình của trẻ trong quá trình chào đời

Sự thay đổi từ một thế giới tối tăm nhưng ấm áp, ẩm ướt trong bụng mẹ để tới một thế giới khác biệt hoàn toàn, ngập tràn ánh sáng và không khí chắc chắn sẽ làm cho con bạn giật mình và sợ hãi. Có thể nói đây là lần thay đổi môi trường sống lớn nhất trong cuộc đời của trẻ.

Thật may mắn vì tự nhiên đã giúp trẻ làm quen với môi trường sống mới. Sau khi trải qua quãng thời gian vô cùng khó khăn để chào đời và nhận được sự chăm sóc của các y tá tới khi được đặt nằm ngay ngắn trong nôi, trẻ thường ngủ say liên tục trong một thời gian dài trừ khi bị đánh thức bởi những tác động từ bên ngoài; và nhìn chung nếu trẻ giật mình khi bị đánh thức lúc đang ngủ, trẻ cũng chỉ rên khẽ hoặc thở nhè nhẹ mà thôi. Còn việc ăn sữa hầu như không cần nói tới. Một số trẻ không hề ăn, chỉ ngủ mà thôi.

Thời gian hồi sức của trẻ

Trẻ sẽ hồi sức và chứng kiến những điều mới lạ của một thế giới khác với thế giới trong bụng mẹ trong vòng 2 - 3 ngày. Tất cả những cơ quan nhỏ bé trên cơ thể trẻ đã sẵn sàng làm việc. Từ hệ tuần hoàn, hệ hô hấp, hệ tiêu hóa, hệ bài tiết, việc điều hòa thân nhiệt của cơ thể cho tới hoạt động của các hormone... đều phát triển một cách nhanh chóng để trẻ có thể thích nghi và tồn tại trong thế giới mới.

Việc thay đổi của cơ thể trẻ trong 2 - 3 ngày đầu này làm cho trẻ tốn một lượng năng lượng khá lớn, vì thế năng lượng dành cho việc ăn và tiêu hóa thức ăn không còn lại là bao. Đây là nguyên nhân lý giải tại sao một số trẻ không chịu thức dậy để ăn khi bị đánh thức. Phần lớn trẻ sẽ ăn ít nhưng ngủ nhiều. Giai đoạn trẻ hồi sức, người mẹ vẫn còn đang rất mệt sau sinh. Nếu là sinh mổ, vết mổ của một số mẹ vẫn còn rất đau. Bởi vậy, các bác sĩ thường chăm sóc trẻ trong thời gian đầu, khi người mẹ có dấu hiệu đã hồi phục, các y tá mới đưa trẻ về để mẹ chăm sóc. Vào khoảng ngày thứ 3 - 4 này là thời gian đầu tiên người mẹ hạnh phúc khi được ở bên con. Việc được bế bồng, ôm ấp, tiếp xúc với thân thể mềm mại của con, được nhìn thấy khuôn mặt của con sau 9 tháng chờ đợi là niềm hạnh phúc vô bờ mà những ai chưa từng làm mẹ sẽ khó có thể hiểu được.

Hơn thế nữa, nếu người mẹ có sữa cho bé, việc được ôm bé trong vòng tay và nhìn thấy chiếc miệng nhỏ xinh của bé bắt đầu ngậm vào đầu vú mẹ mút chút chút, niềm hạnh phúc này không gì có thể sánh được bởi nó có cả niềm vui, niềm hạnh phúc, niềm tự hào pha trộn vào nhau. Chính điều này làm cho bản năng người mẹ ngày càng lớn dần lên.

Vào thời điểm quan trọng, phần lớn các mẹ sẽ có cơ hội để kết nối tình cảm với con, được vuốt ve, chạm vào da thịt của con, nói chuyện với con và hai mẹ con làm quen với nhau.

Người mẹ sẽ nhận thấy rằng mặc dù con mình còn rất nhỏ, có thể chưa hiểu mẹ nói gì tới mức một số bà mẹ nói rằng: “Rất khó xử bởi không biết con cần gì” nhưng ai cũng phải thừa nhận rằng khi con khóc mà có mẹ đến bên cạnh đưa tay vuốt ve, xoa đầu con, an ủi con thì con sẽ nín. Điều này chứng tỏ mặc dù mới chỉ sinh ra được 3 - 4 ngày nhưng con cũng đã bắt đầu biết nhận thức sự vật.

Trẻ sơ sinh cũng có một số khả năng nhất định

Đứa con bé bỏng không phải không biết làm gì như chúng ta thấy đâu nhé! Con cũng có thể biết làm rất nhiều việc.

Trẻ sơ sinh biết thở, biết bú sữa, biết nuốt sữa, biết bài tiết. Trẻ biết dùng ánh mắt để liếc nhìn những sự vật, hiện tượng xung quanh mặc dù trẻ chưa thể tập trung vào một vật nào cụ thể. Trẻ nhìn được, nghe được, nhận biết được mùi vị và có một số cảm nhận. Trẻ cũng có thể quay đầu được một chút. Điều quan trọng là trẻ biết đưa ra những dấu hiệu khi cần sự giúp đỡ của cha mẹ (ngay từ giây phút đầu tiên khi được sinh ra).

Các bậc cha mẹ cần lưu ý rằng trẻ sẽ chú ý tới những vật mà trẻ nhìn thấy rõ ràng như rèm che cửa cỡ lớn có màu sắc bắt mắt. Đây cũng là một tín hiệu cho thấy rằng nhu cầu muốn khám phá của trẻ đã bắt đầu xuất hiện.

Tuy nhiên, trẻ sơ sinh vẫn còn rất nhiều hạn chế về mặt thể chất bởi cơ thể nhỏ bé. Nếu chúng ta đo chiều dài cơ thể trẻ từ đỉnh đầu tới ngón chân sẽ được khoảng 50 centimét, cân nặng khoảng 3 kilôgam. Chỉ tính riêng phần đầu của trẻ đã dài bằng một nửa tổng chiều dài cơ thể rồi. Vòng đầu của trẻ sơ sinh to hơn vòng ngực khoảng 2 centimét. Bởi đầu là phần to nhất trên cơ thể nên trẻ sơ sinh sẽ có nhiều hạn chế như khó nhúc nhích cơ thể được nhiều, nếu cha mẹ đặt trẻ nằm ở đâu, trong tư thế nào, trẻ sẽ nằm ở đó với tư thế cũ.

Trẻ cử động bằng những phản xạ

Những cử động của trẻ sơ sinh chính là những phản xạ tự nhiên được kiểm soát, ví dụ như nếu bạn chạm nhẹ vào bàn tay hay bàn chân của trẻ, ngay lập tức trẻ khẽ rụt tay hoặc chân lại, bàn tay hoặc bàn chân sẽ nắm chặt lại đến mức đôi khi tay của trẻ có thể nắm được ngón tay của bạn; hoặc những phản xạ khác thường thấy ở trẻ sơ sinh như nếu bạn bế dựng trẻ lên rồi nhẹ nhàng để từng chân của trẻ chạm xuống đất, trẻ sẽ nhấc từng chân lên giống như sắp sửa bước đi và trẻ có thể bước đi như vậy được vài chục centimét cho dù thực tế trẻ không hề tự bước đi.

Một phản xạ thường gặp khác của trẻ sơ sinh được gọi là phản xạ Moro (Moro Reflex - Phản xạ do giật mình)[1]. Khi thấy sợ hãi với những âm thanh lạ, những tiếng động mạnh hoặc có cảm giác như đang rơi xuống, phản ứng tức thì của trẻ là lưng cong lên, ngửa cổ ra sau, dang chân dang tay ra rồi ngay lập tức sẽ co tròn người lại.

(1) Phản xạ Moro (hay còn gọi là phản xạ do giật mình) là một trong những phản xạ của trẻ con lần đầu tiên được bác sĩ nhi khoa người Áo Ernst Moro (1874-1951) phát hiện và mô tả. Phản xạ Moro thường xuất hiện ở hầu hết trẻ từ 4 - 5 tháng tuổi.

Khi bị giật mình, trẻ sơ sinh sẽ khóc thét lên và lại bị giật mình bởi tiếng khóc của chính mình nên sẽ tiếp tục khóc (Tình trạng này sẽ dần mất đi khi trẻ được khoảng 3 - 4 tháng). Cách giúp cho trẻ bình tĩnh trở lại là đặt tay hoặc một vật mềm nào đó lên người trẻ, đặc biệt là ôm trẻ vào lòng và giữ chặt vai trẻ, trẻ sẽ nhanh chóng nín khóc.

Nhằm kích thích những cử động của trẻ, cha mẹ nên cố gắng tiếp xúc thường xuyên với các bộ phận trên cơ thể của trẻ như ấn nhẹ vào gan bàn chân, bàn tay, phần đầu các đầu ngón tay, ngón chân. Đôi khi trẻ sẽ co ngón tay, ngón chân lại, nắm ngón tay của bạn và bạn có thể kéo bàn chân của trẻ lên khỏi mặt giường (Nếu là trẻ bị sinh thiếu tháng thì trẻ sẽ càng nắm chặt ngón tay bạn).

Còn nếu bạn kích thích mạnh vào mu bàn chân của trẻ, trẻ sẽ có phản xạ Babinski[2], nghĩa là khi đó ngón chân cái sẽ cong về phía mu bàn chân, 4 ngón chân còn lại sẽ xòe như nan quạt.

[2] Phản xạ Babinski (còn được gọi là phản xạ da gan bàn chân đảo ngược) được phát hiện và mô tả bởi nhà thần kinh học người Pháp, Joseph Jules François Félix Babinski (1857-1932).

Ngoài ra khi cho trẻ bú, nếu người mẹ chạm nhẹ vào má hoặc vùng da gần miệng của trẻ, trẻ sẽ quay đầu lại hướng ngón tay của mẹ. Cách này sẽ giúp trẻ tìm được đầu vú mẹ, sau đó trẻ sẽ chúm chím miệng như đang bú.

Việc chạm vào bên trong miệng sẽ kích thích trẻ mút mạnh hơn. Có thể thấy rằng trẻ thích bú bình hơn bú mẹ vì đầu vú của bình sữa dài, chạm sâu vào miệng trẻ hơn đầu vú mẹ

Một phản xạ nữa có thể xảy ra khi bạn chạm vào má hoặc lòng bàn tay của trẻ đó là trẻ sẽ há miệng ra và giật giật cánh tay, sau đó bàn tay của trẻ sẽ đưa lên miệng.

Trẻ sơ sinh thường thích mút nắm tay của mình kêu chút chút trong một lúc lâu, có khi tới 15 phút hoặc lâu hơn nữa. Để mút thành tiếng như vậy trẻ phải dùng nhiều sức đến mức cả cơ thể gồng cứng lên và màu da của trẻ sẽ sạm hơn bởi máu lưu thông nhiều hơn. Đến khi trẻ bỏ nắm tay ra khỏi miệng, những phản xạ đó cũng từ từ biến mất. Do đó các bậc cha mẹ không nên quá lo lắng.

Tuy trong tuần đầu tiên trẻ sơ sinh đã có nhiều phản xạ như trên nhưng trên thực tế khả năng về thể chất của trẻ còn rất nhiều hạn chế. Tóm lại, có thể nói rằng phần lớn trẻ sơ sinh thích ngủ tuy thỉnh thoảng có thể bị giật mình.

Mặc dù chỉ mới được 1 tuần tuổi nhưng không phải vì thế mà trẻ không biết những gì đang xảy ra xung quanh như chúng ta vẫn nghĩ. Các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học từ những viện khoa học danh tiếng của Mỹ thuộc trường Đại học Yale MIT và Đại học Harvard đã chỉ ra rằng: “Từ xưa tới nay chúng ta thường cho rằng thế giới của trẻ sơ sinh là một thế giới hết sức hỗn độn. Trẻ sơ sinh chỉ nhìn thấy những hình ảnh mờ ảo, trong đầu trẻ hoàn toàn trống rỗng và trẻ nhận thức thế giới với sự hạn chế của mình. Nhưng những nghiên cứu mới đã phủ nhận hoàn toàn những quan niệm đó. Họ nhận ra rằng trẻ sơ sinh phản ứng rất nhanh trước thế giới. Trẻ đã biết về thế giới và sẵn sàng hòa nhập vào nó đồng thời đón nhận những tương tác của thế giới lên cơ thể mình. Những điều này diễn ra nhanh hơn và nhiều hơn những gì chúng ta tưởng tượng”.

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng trẻ sơ sinh đã có thể tự bảo vệ mình sau khi chào đời vài ngày, trẻ sẽ đẩy hết những đờm nhớt vốn có từ trong bụng mẹ ra ngoài để hít thở dễ dàng hơn; trẻ chớp mắt để bảo vệ mắt trước ánh sáng chói; nếu một phần cơ thể của trẻ phải chịu lạnh, tức thì toàn thân trẻ sẽ chuyển màu và tự điều chỉnh thân nhiệt, đồng thời trẻ sẽ co người lại để giảm diện tích tiếp xúc nhằm tránh lạnh, ngoài ra trẻ sẽ bật khóc và run rẩy. Đây chính là sự điều chỉnh lượng máu lưu thông trong cơ thể và để chống lại sự thay đổi mà cơ thể không mong muốn. Nhưng nếu có ai đó tới quấn chăn cho trẻ, trẻ sẽ nằm im.