Tôi sống trong một căn nhà nhỏ trong một con ngõ nhỏ. Câu nói “dửng dưng như người thành phố” không đúng với những cư dân sống trong con ngõ nhỏ này. Có thể đa phần chúng tôi là dân ngụ cư nên sớm tối đùm bọc nhau. Nhưng ba nhà là người Hà Nội gốc cũng sống chan hòa như chúng tôi vậy. Tôi có thể kể chi tiết về ba nhà Hà Nội gốc ấy. Nhà thứ nhất là một gia đình làm nghề y. Cả nhà sáu người thì có đến bốn người theo nghề y. Người đầu tiên phải kể ngay là ông bố, một bác sĩ đã nghỉ hưu. Theo gương ông, hai người con trai cũng là bác sĩ, thêm một cô con dâu cũng là bác sĩ. Từ ngày về hưu, ông không mở phòng khám nhưng cả ngõ cứ có ai hu hi là đều đến nhờ ông khám và kê đơn. Nhà thứ hai là nhà ông bà giáo già. Họ đã già và chỉ có hai vợ chồng sống với nhau. Con cái ông bà thành đạt, làm ăn ở nước ngoài, thi thoảng mới về thăm cha mẹ. Nhà ông bà giáo già có nhiều kẹo và sách. Bọn trẻ con trong ngõ hay được ông bà giáo mời vào nhà cho kẹo và cho sách. Nhà thứ ba là một nhà lao động. Họ có năm người sống trong một căn nhà hơn 20m2. Khi tôi mới về ở trong con ngõ nhỏ này thì đã có món xôi ngô do bà già bán ở đầu ngõ. Xôi của bà ngon lắm. Không chỉ cư dân trong ngõ mà cả những người ở ngõ bên, phố bên hay người đi đường cứ phải đến xôi ngô bà gù thì mới ăn. Bà gù có tên hẳn hoi, bà tên là Hiên, vậy mà chả ai gọi xôi ngô bà Hiên. Người ta gọi xôi ngô bà gù. Một lần tôi hỏi bà, vì sao người ta lại gọi là xôi ngô bà gù. Bà Hiên bảo rằng, cô mới về nên không biết, tôi bán xôi ngô ở ngõ này đã gần năm mươi năm rồi, từ hồi tôi về làm dâu ở đây. Ông lão nhà tôi là thầy giáo tiểu học. Tôi với ông lão đẻ luôn một mạch năm đứa con. Lương ông lão sao đủ nuôi năm đứa. Vì thế tôi mới học cái nghề làm xôi ngô này đây. Vậy mà cũng nuôi được năm đứa con nên người. Bốn đứa con lớn nhà tôi đều có nghề nghiệp tốt, mua được nhà cửa ở nơi khác, còn thằng út ít, vợ chồng nó chỉ làm công nhân thôi. Tôi thương vợ chồng nó nên ở với nó. Nói thật với cô chứ tiền tôi không thiếu, các con tôi nó cho nhưng tôi vẫn bán xôi ngô để phụ giúp vợ chồng thằng út. Chúng nó khái tính lắm, không nhận tiền của anh chị nó cho. Tôi bán xôi từ trẻ đến giờ, từ lúc cái lưng còn thẳng thớm rồi nó gù lúc nào không hay. Trước thì người ta gọi là xôi ngô ngõ Trăng, gọi theo tên ngõ nhà mình đây cô ạ. Rồi từ lúc tôi gù thì họ chuyển sang gọi xôi ngô bà gù.

Bẵng đi một thời gian, không thấy bà gù bán xôi nữa, người bán thay bà là cô con dâu. Bà gù chỉ ngồi bên cạnh, lau lá sen cho cô con dâu gói xôi cho khách. Hỏi ra mới biết, vợ chồng cô về một cục. Nhà máy hết việc làm, giảm biên chế cả hai vợ chồng cùng lúc. Hai đứa con choai choai đang tuổi ăn tuổi lớn, trông vào một cục đó, mấy nả thì hết. Vậy là cô con dâu thay chân mẹ chồng bán xôi, còn anh chồng thì làm xe ôm đứng ở đầu ngõ.

Xôi ngô chuyển qua tay cô con dâu vẫn đắt hàng vì bà gù vẫn ngồi bên cạnh. Bà ngồi không chỉ để đảm bảo thương hiệu quán của bà mà còn để chỉ bảo cho cô con dâu từng li từng tí. Có bận cô con dâu không lau sạch nước trên lá sen, bà liền bắt cô đứng lên, ngồi sang bên cạnh để bà bán. Bà không muốn cô con dâu học theo cách người đời bây giờ, làm ăn kiểu chụp giật, mất thương hiệu của bà. Với lại, “nó sẽ đánh mất nồi cơm nhà nó trước, khách không đến ăn nữa thì bán cho ai?”

Anh con trai làm xe ôm cũng đắt khách vì dân trong ngõ nếu đi xe ôm thì chỉ đi của anh. Tôi cũng là khách thường xuyên của anh. Tính anh điềm đạm nên ngồi sau xe của anh rất yên tâm. Giao thông ở đây rất tệ. Nguời và xe ken nhau. Đã thế không ai chịu nhường ai, cứ như đàn kiến vỡ tổ. Thấy bóng công an thì họ mới chấp hành luật lệ. Mà kể cũng lạ, người ở đây họ có thể ngồi cả ngày ở quán bia, quán cà phê để tán dóc chuyện trên trời dưới bể, rồi khi kê đít lên xe máy là họ phóng như thể chỉ chậm vài giây là không thể cứu được trái đất sắp nổ tung. Điều lạ hơn là họ chỉ thích phóng tít mù và đánh võng diễu oai trên đường phố chật hẹp của đất nước họ chứ chả thấy người nào dám đua tốc độ trên đường đua quốc tế để làm rạng danh đất nước. Tôi yên tâm ngồi sau xe con trai út của bà gù phần nữa là vì có một lần, anh đã dạy cho tôi một bài học.

... Trời nắng chang chang, theo dự báo thời tiết, nhiệt độ ngoài trời là 40oC nhưng chắc phải tăng thêm vài độ nữa vì khói xe, nhiệt độ cơ thể và nhiệt độ của sự tức tối của đám kẹt xe. Đám xe nhích từng centimét đường. Tiếng khạc nhổ phì phì. Tiếng thở dài ngán ngẩm. Tôi ngồi sau xe anh con út nhà bà gù, lòng dạ rối bời. Chỉ còn nửa giờ nữa là cuộc họp bắt đầu. Cuộc họp với đối tác nước ngoài để xin kinh phí cho dự án khoa học tôi đang làm chủ nhiệm. Tôi thở dài và phun phì phì như rắn. Anh con trai út nhà bà gù bảo tôi: “Chị hãy hít thật sâu và thở đều. Đừng tức tối làm gì! Tôi sẽ cố gắng để chị không muộn giờ.” Tôi nghe theo người con trai út, hít thật sâu một luồng khí vào lồng ngực rồi nhắm chặt mắt lại, chờ đợi. Xe chầm chậm tiến lên, dù nhắm mắt tôi vẫn nhận biết được điều đó. Bỗng nhiên xe phanh gấp, ngực tôi đập vào lưng anh con út. Tôi mở choàng mắt. Đến lối rẽ vào con ngõ nhỏ, có một thanh niên đi sau rồ ga tạt vào mũi xe của chúng tôi. Nếu không có cú phanh gấp đó, chắc chúng tôi đã ngã lăn ra đường. Tôi tức quá, không thể kìm được, bèn hét lên:

- Đi kiểu khốn nạn như thế à?

Lập tức người thanh niên kia quay lại, dừng xe chắn trước mặt xe chúng tôi, sừng sộ:

- Bà nói cái gì đấy? Đây thích đi kiểu ấy đấy. Thích gì?

Máu nóng dồn lên mặt, tôi không biết sợ là gì. Tôi nhảy khỏi yên xe, đến trước mặt gã thanh niên. Tôi bỏ khăn trùm mặt. Tôi trợn tròn đôi mắt dữ tợn để bắn những tia nhìn tức giận vào mặt gã thanh niên:

- Tao nói mày ấy. Không ai dạy mày đi đứng tử tế à?

- Á à, con mụ này ghê nhỉ! Mày dám không?

Gã thanh niên thoi một quả đấm về phía tôi. Tôi né người và thoi một quả đấm vào mặt gã. Gã hứng trọn quả đấm của tôi. Hàng phố tụ lại xem. Người hô kẻ hét, kích động tôi và gã thanh niên đánh nhau tiếp.

Người con út của bà gù sau khi đờ đẫn mất mấy phút vì không thể ngờ một người đàn bà trung tuổi, có học thức như tôi mà lại đi đánh nhau giữa phố như vậy, bèn kéo tôi lên xe, rồ ga phóng đi. Chưa khi nào, từ ngày tôi ngồi sau xe anh, anh phóng nhanh như vậy.

Tôi đến chỗ họp muộn mất nửa giờ. Đối tác của tôi vẫn chờ nhưng chỉ để thông báo với tôi rằng, họ sẽ không hợp tác với dự án của chúng tôi nữa. Vấn đề giao thông ở đây rất khó khăn cho việc đi lại của họ đã đành, lại còn nguy hiểm đến tính mạng nữa. Họ còn nói rõ thêm rằng, không những kẹt xe mà còn đánh nhau. Tôi giật mình đánh thột, có lẽ nào họ đã chứng kiến vụ tôi đánh gã thanh niên kia.

Tôi buồn bã đi về. Người con út bà gù vẫn đợi tôi. Tôi kể chuyện của tôi cho anh nghe. Nghe xong, anh không bình luận câu nào. Anh chỉ thở dài, nói, như bâng quơ cho chính mình nghe hoặc ai nghe được thì nghe:

- Mẹ tôi luôn dạy tôi rằng, người ta hơn thì mình kém, người ta tiến thì mình lùi. Hôm nay, tôi đã phanh được rồi mà...

Đêm đó, tôi ngẫm nghĩ rất nhiều về điều mà bà gù bán xôi ngô đã dạy con trai mình, nguời ta hơn thì mình kém, người ta tiến thì mình lùi. Thế có phải là mình không tiến lên không? Như nhà anh con út đó, hai vợ chồng về một cục, vợ bán xôi ngô, chồng làm xe ôm mà hai đứa con anh đều đỗ đại học. A, thì ra là vậy! Tôi đã hiểu ra chân lý đơn giản của một người mẹ bán xôi ngô gần như suốt cuộc đời. Một chân lý mà một quý bà tiến sĩ như tôi có đọc trăm cuốn sách vẫn chưa tìm ra.