Dã qua rồi cái thời mỗi ngày tôi nhận được ba, bốn chục bức thư của bạn đọc, cái thời chuông điện thoại réo liên tục, suốt ngày tiếp bạn đọc, không còn thời gian để mà đọc xong một tờ báo, cái thời tối tối trong căn hộ nhà tôi thiếu ghế, thiếu thìa, đĩa triền miên...

Nói chung cái thời ấy đang qua đi và đang trở lại...

Từ lâu tôi đã nhận ra một quy luật: mỗi khi mối quan hệ của tôi với các toà soạn báo lỏng lẻo một chút, mỗi khi các sáng tác của tôi biến mất khỏi các mặt báo và tạp chí thì lượng khách thăm giảm hẳn; chuông điện thoại và chuông gọi cửa như bị ai cắt bỏ. Tiếp đến là những người quen tốt bụng của tôi, trong đó có những người suốt đời hỏi vay tiền, hỏi những lời khuyên này nọ, bắt đầu tránh mặt tôi khi ngẫu nhiên gặp tôi ngoài phố! Họ lẩn khỏi tôi một cách kín đáo, có vẻ như sợ tôi hỏi vay tiền hay nhờ xin việc...

Ngược lại khi được in cái gì đó, khách đến thăm lại xuất hiện, người thì hỏi ý kiến, người thì hỏi tiền nợ.

Thực ra tôi có thể hoàn toàn thích hợp với những đổi thay không thể tránh khỏi của thời kỳ suy thoái này, nếu như tôi không bị sa vào tình cảnh người đến thăm vì ham hiểu biết thì ít, còn chủ nợ đến đòi tiền thì nhiều.

Cứ mỗi lần ra tù là thân phận tôi lại gặp cái cảnh cơ cực ấy... "Chắc cậu phải quen cảnh ấy rồi mới phải chứ? Vì có phải lần đầu, lần thứ hai, thứ ba đâu mà những năm lần vào tù ra tù rồi cơ mà?" - Có người nói với tôi thế. - "Than ôi, - tôi trả lời, - ai mà quen được cảnh này. Tôi đoán chắc rằng dù có xảy ra một ngàn lần cũng không thể quen nổi..."

Hôm ấy, sau khi ra tù, tôi thở hổn hển leo lên đoạn dốc dựng đứng trên phố Balual. Tôi nặng nhọc bước đi với một ý nghĩ chua xót: Ôi, còn đâu những năm tháng khi mà chỉ cần một hơi tôi đã vượt qua con dốc này?... Giờ thì, hình như cứ mỗi ngày đoạn dốc ngắn ấy của con phố lại cao lên thêm một chút, cứ như bức tường xây cao dần lên... Đi cố đến ngã tư, tôi đứng lại để thở. Trong dòng người đi bộ ngược chiều, tôi bỗng nhìn thấy một người quen cũ. Ông vốn có quan hệ rất tốt với tôi. Mỗi lần gặp nhau, ông vẫn cố gắng thể hiện điều đó. Khi nhận ra tôi, từ xa ông đã huơ tay rối rít, miệng chào to giọng rất hồ hởi: "Xin ch-à-à-o!"

Bao nhiêu năm rồi, nay mới gặp lại! Thế nào, cuộc sống ông anh ra sao?... Khi đi đến gần tôi, ông ta giang rộng hai tay ôm choàng lấy tôi, rồi cứ thế vỗ bồm bộp vào lưng vào vai không ngớt miệng thì xuýt xoa hỏi thăm liên tục không biết mệt. Tôi vốn không chịu được những cách biểu lộ tình cảm một cách ồn ào như thế, nhưng vẫn phải miễn cưỡng đáp lại những câu thăm hỏi vô nghĩa bằng những tiếng xuýt xoa ngu ngốc nào đó, rồi cũng phải nắm tay nhau rung, lắc cật lực, rồi cũng phải xoa xoa, đập đập vào lưng vào vai người ta cho phải phép.

Giờ đây ký ức cũ lại âm thầm trỗi dậy, linh cảm mách bảo tôi cuộc gặp gỡ lần này sẽ lặp lại hoàn toàn như cũ đây... Thế là tôi quyết định chặn trước ông ta. Khi chúng tôi còn cách nhau độ mươi bước chân, tôi huơ tay lên cao, tiến về phía ông ta, miệng chào rối rít: "Xin chà-à-a-o! Bao nhiêu năm rồi!..."

Tôi vô cùng ngạc nhiên khi thấy ông bạn quay đầu, mắt nhìn đi phía khác, lẹ làng lách qua dòng người, trách tôi. Mà tôi cam đoan với các bạn rằng anh ấy rõ ràng đã nhận ra tôi đứng đó. Dòng người đi bộ thưa đi một chút, tôi dứng chơ vơ giữa lòng đường. Đèn đỏ bật sáng, dòng xe từ hai phía đường vun vút lao đến...

Tôi chết lặng người, không thể bước tiếp nổi, miệng lắp bắp kêu lên điều gì đó, đôi tay run lẩy bẩy... Tôi như người mất trí, mặc dù vẫn nhận ra rất rõ hành động cư xử của mình là vô lý, chẳng hay ho gì. "Trời đất ơi, - tôi nghĩ bụng, - đây là trung tâm thành phố! Có biết bao nhiêu người quen qua lại. Nếu ai đó nhìn thấy tôi trong cảnh này chắc họ sẽ nghĩ rằng tôi bị điên...". Cũng may mà không ai nói gì, rõ thật khủng khiếp quá. Lúc này tôi chỉ những muốn cầu trời được gặp một người quen nào đó để lao bổ đến anh ta mà giãi bày những ý nghĩ, những tình cảm xô bồ như muốn phát điên lên trong đầu...

Đèn đỏ phụt tắt. Người cảnh sát ra hiệu thông đường. Dòng người đi bộ lại tiếp tục đi về phía tôi. Tôi đột ngột đưa mắt nhìn vào những khuôn mặt đi qua. Họ nhìn lại tôi chằm chằm, đi tránh tôi, có người còn ngoái cổ lại buông ra những lời chẳng có gì tốt đẹp về tôi.

Ôi! Thật là may! Vừa lúc đó có một bà đứng tuổi, dáng đẫy đà đi ngang tôi, nét mặt bà trông quen quen, chắc tôi đã gặp ở đâu đó rồi, tôi vốn có trí nhớ dai mà. Không suy nghĩ lâu la, tôi vội hướng về bà ta, nghẹn ngào chào to: "Xin ch-à-à-a! Bao nhiêu năm rồi nay mới gặp! Thế nào bà chị sống ra sao?" Tôi dìu bà ta về phía trước, nghĩa là đi ngược lại hướng bà đang đi. Tôi vỗ vai bà, rồi nói bâng quơ một thôi một hồi không nghỉ? Vì quá đột ngột, người phụ nữ không nói được câu nào, chúng tôi đứng gần vỉa hè, dòng xe tiếp tục đi qua. Tiếng ô tô gầm rú, vòng qua tránh chúng tôi, còn tôi thì vẫn nói không dứt. Một người lái xe trẻ tuổi thò đầu ra từ cửa ca bin chiếc xe tải, nhìn chúng tôi và tặc tặc lưỡi. Lúc này đèn xanh lại bật sáng...

"Mời ông bà bước lên lẹ lên" - người cảnh sát nói giọng bực tức. Nhưng theo quán tính, tôi vẫn còn ôm bà ta trong vòng tay một lát nữa rồi mới nói: "Chúc bà hạnh phúc! Hẹn gặp lại!" Tôi vội vã bỏ đi, suýt nữa thì làm ngã khuỵu bà bạn tội nghiệp.

Nửa tiếng đồng hồ sau, tôi mới kịp nhớ ra. Tôi đã gặp người phụ nữ này năm năm về trước, khi bà ta làm người giúp việc cho một ông tổng biên tập tờ báo nọ.

Cho đến bây giờ tôi vẫn chưa hết bàng hoàng và xấu hổ...