Ông Kesselmeyer cởi áo ngoài và cất mũ, không chờ ai mời đã bước vào đứng cạnh cửa như một vị khách quen. Trông bề ngoài, ông ta giống y như lời Tony tả trong một bức thư. Người hơi thấp, không béo cũng không gầy, mặc áo vét tông màu đen lâu ngày nhẵn bóng, cái quần cùng màu, vừa chật vừa ngắn. Trên túi gi-lê, đeo cái dây đồng hồ dài lòng thòng, lại còn bắt tréo ngang dọc mấy sợi dây buộc vào cái kính cặp mũi. Bộ tóc mai và bộ râu trắng xén gọn tương phản với khuôn mặt đỏ ửng. Chỉ trừ cằm và môi lòi ra ngoài, còn hầu như mặt ông ta đều bị che lấp. Miệng ông ta nhỏ nhưng ông ta nói liến thoắng, trông rất buồn cười; cả hàm dưới chỉ còn lại hai cái răng. Ông ta đút hai tay vào túi quần thẳng như cái ống, đứng đấy, trông vẻ mặt bối rối đăm chiêu như đang suy nghĩ gì đâu đâu, hai cái răng vàng khè hình chùy, dính chặt môi trên. Lúc này, trong nhà không một tí gió nhưng mái tóc hoa râm mềm như lông tơ của ông ta vẫn khẽ lay động.

Cuối cùng, ông ta rút tay ra khỏi túi quần, cúi khom người, xệ môi dưới xuống, vất vả lắm mới gỡ được sợi dây buộc kính rối tung ở trước ngực. Ông ta cặp ngay cái kính lên mũi, mặt méo xệch, trông phải phì cười, ngắm nhìn vợ chồng, miệng cứ lẩm bẩm: “A... ha...”.

Ông ta rất thích dùng tiếng ấy luôn luôn đầu cửa miệng nên cũng cần nói rõ là ông ta có thể diễn đạt nó bằng những kiểu khác nhau và rất độc đáo. Ví dụ, ông ta có thể ngửa đầu ra, nhăn mũi, há hốc miệng, xua tay, kéo dài giọng mũi, cứ a... ha... như cái thanh la nhỏ của Trung Quốc... Ông ta cũng có thể không cho những tiếng đó mang theo nhiều hàm nghĩa như vậy, mà chỉ nói ra bằng một giọng đơn giản, qua loa, nhỏ nhẹ, nhưng kết quả cũng làm cho người khác phải phì cười, bởi vì tiếng “a” của ông ta nghe không rõ ràng gì cả, nặng về giọng mũi. Hôm nay, tiếng “a... ha...” ấy ngắn và vui, tiếp theo ông ta cứ lắc lư cái đầu, hình như ông ta khoái chí lắm... Nhưng chúng ta cũng không nên tin là thật, vì sự thực là khi bề ngoài ông chủ nhà băng Kesselmeyer vui vẻ bao nhiêu thì bụng dạ ông ta càng nham hiểm bấy nhiêu. Nếu ông ta đứng ngồi không yên, cứ “a... ha...” liên tiếp, đeo cái kính cặp mũi vào rồi lại bỏ ra, hai vai run rẩy, miệng nói không ngớt lời, lại làm hàng nghìn điệu bộ buồn cười khác, thì chúng ta có thể đoán chắc rằng những ý nghĩ độc ác đang nung nấu trong đầu óc ông ta đấy. Grünlich chớp mắt, nhìn ông ta. Không chút giấu giếm, anh ta tỏ ra không còn tin tưởng gì ở ông ta nữa.

— Hôm nay ông đi đâu sớm thế? - Grünlich hỏi.

— Đúng, đúng... - Ông Kesselmeyer trả lời. Ông giơ bàn tay bé nhỏ, nhăn nheo nhưng đỏ ửng lên trời, xua xua như muốn nói: “Kể ra thì hơi làm cho ông giật mình đấy, nhưng ông cứ yên tâm! Có chút việc muốn bàn với ông ngay bây giờ đây, ông bạn thân mến ạ!”.

Điệu bộ ông ta trông rất buồn cười, tiếng nào cũng uốn một vòng rồi mới vất vả bật ra khỏi cái miệng bé tí rụng hết răng, và luôn luôn động đậy của ông ta. Chữ “r” ông ta uốn mãi, nghe giống như hàm ếch trên của ông ta có bôi một lớp mỡ. Grünlich chớp mắt, lộ rõ vẻ không tin tưởng gì ông ta.

— Ông tới đằng này, ông Kesselmeyer - Tony nói - Mời ông ngồi! Ông đến rất đúng lúc... Xin ông nghe cho kỹ và nhờ ông làm trọng tài cho. Tôi và anh Grünlich vừa cà khịa nhau... Ông thử nói xem, một đứa trẻ lên ba có cần mượn người trông nom hay không? Ông thử nói xem!...

Nhưng hình như ông Kesselmeyer không để ý gì đến Tony. Ông ta ngồi xuống, vừa cố há to cái miệng bé tí, nhăn sống mũi lại, vừa lấy ngón tay trỏ gãi gãi bộ râu mới xén, nghe sột soạt, rất khó chịu. Qua cái kính cặp mắt, ông ta nhìn bàn ăn xinh đẹp, cái đĩa đựng bánh bằng bạc và cái nhãn hiệu dán trên chai rượu vang đỏ, với một niềm vui không sao tả xiết.

— Chuyện như thế đấy! - Tony nói tiếp - Anh Grünlich bảo vì tôi mà anh ấy khuynh gia bại sản?

Nghe đến đây, ông Kesselmeyer đưa mắt nhìn Tony một cái, lại nhìn Grünlich chằm chằm... rồi cười ồ lên:

— Bà làm cho ông ấy khuynh gia bại sản à? - Ông ta nói to - Bà... bà làm cho ông ấy khuynh gia bại sản à?... Ồ, lạy Chúa! Chao ôi, lạy Chúa! Không ngờ lại có chuyện như thế!... Thật là buồn cười! Thật là hết sức khôi hài!

Rồi ông ta “a ha” một tràng với những làn điệu khác nhau.

Rõ ràng Grünlich có vẻ lo lắng, đứng ngồi không yên. Anh ta cứ xê dịch người trên ghế, lúc đưa ngón tay trỏ dài lòng ngòng lên sửa lại cái cổ áo, lúc đưa cả bàn tay lên vuốt nhanh bộ râu quai nón vàng khè.

— Ông Kesselmeyer! - Anh ta nói - Ông hãy trịnh trọng một tí! Phải chăng là thần kinh ông thất thường! Xin ông đừng cười nữa! Ông uống tí rượu nhé? Hay ông cần điếu xì gà? Tóm lại, ông cười chuyện gì vậy?

— Tôi cười gì à?... Phải đấy, ông cho tôi cốc rượu, cho tôi điếu xì gà... Ông hỏi tôi cười chuyện gì à? Theo ông thì bà nhà làm cho ông khuynh gia bại sản ư?

— Nhà tôi xa hoa quá! - Grünlich bực bội nói.

Điểm này, Tony không muốn tranh luận. Cô bình tĩnh ngã người ra phía sau, hai tay để lên bụng, mân mê cái thắt lưng nhung ở áo ngủ, bĩu môi trên ra vẻ khiêu khích. Cô nói:

— Phải... Tôi như vậy đấy! Cái đó thì rõ rồi. Tôi học me tôi đấy. Dòng họ Kröger chúng tôi, ai cũng thích sống xa hoa cả.

Cô định bụng dùng một giọng hết sức bình tĩnh, tuyên bố rằng cô quả là người nhẹ dạ, nôn nóng, thích tìm chỗ sơ hở của người khác. Hình như tính cách của dòng họ cô mạnh quá không cho phép cô tự do theo ý mình và để tính cách của mình tự nó bộc lộ. Trái lại, nó buộc cô nhận lấy tính cách của cô với thái độ lạnh lùng, có thể nói là theo định mệnh... Cô không muốn phân biệt nó, cũng không muốn sửa đổi. Dần dần, từ lúc nào không biết, trong đầu óc cô hình thành một quan niệm cho rằng sở thích của con người ta, tốt hay xấu, cũng là do trời sinh ra, đời này truyền qua đời khác, nên đều đáng tôn trọng, mà ai cũng phải tôn trọng.

Grünlich đã ăn sáng xong. Mùi thơm của hai điếu xì gà quyện vào hơi ấm từ lò sưởi tỏa ra.

— Ông còn thích chứ, ông Kesselmeyer? - Chủ nhà hỏi - Ông hút thêm điếu nữa nhé!... Tôi rót thêm ông cốc rượu vang... Ông bảo là ông muốn nói chuyện với tôi? Có cần lắm không? Có chuyện gì quan trọng lắm à?... Chắc ông cảm thấy ở đây nóng lắm chứ gì?... Lát nữa chúng ta sẽ cùng ngồi xe lên phố... Phòng hút thuốc thoáng hơn ở đây...

Nhưng muốn nói gì thì nói, ông Kesselmeyer cũng chỉ giơ tay lên không, xua xua, như muốn bảo: “Ông nói gì cũng vô ích thôi, ông bạn thân mến ạ!”.

Cuối cùng mọi người đứng dậy. Tony ở lại phòng ăn trông coi chị đầy tớ gái thu dọn. Grünlich đưa ông bạn làm ăn của mình đi xuyên qua phòng đọc sách bé nhỏ. Lòng nặng chình chịch, ngón tay cứ mân mê chòm râu phía bên trái, đầu cúi xuống, anh ta đi trước. Ông Kesselmeyer theo sau, tay vung vẩy. Họ sang phòng hút thuốc.

Mười phút trôi qua, Tony dừng lại trong phòng khách, một lúc, lấy cái phất trần đủ các màu sắc, phẩy phẩy trên mặt bàn đọc sách nho nhỏ bằng gỗ hồ đào bóng lộn, và ở bốn cái chân quỳ của một chiếc bàn khác. Sau đó, cô khoan thai đi về phòng ngủ, bước đi vô cùng đoan trang, bình thản. Từ ngày làm vợ Grünlich, cô tiểu thư Buddenbrook vẫn không hề giảm bớt vẻ kiêu hãnh trước kia, lúc nào cũng ưỡn thẳng người, đầu hơi cúi một tí, để từ trên cao nhìn xuống mọi cái. Một tay cô cầm hộp chìa khóa sơn mài, rất tinh xảo, còn tay kia thoải mái đút vào cái túi bên của chiếc áo ngủ màu đỏ thẫm, cố tình để cho những nếp gấp mềm mại trên chiếc áo đưa đi đưa lại trên người. Nhưng qua cái vẻ ngây thơ trong trắng trên khóe miệng của cô, cũng có thể thấy rằng thái độ đoan trang, kiêu kỳ đó của cô chẳng qua chỉ là một trò chơi vô hại, hết sức trẻ con mà thôi.

Cô đi lại trong phòng đọc sách hai lượt, lấy cái ấm đồng con tưới nước cho cây cảnh. Cô rất thích cây cọ này, vì lá nó xum xuê, làm cho căn phòng càng tăng thêm vẻ hào hoa phú quý. Cô thận trọng nâng niu cái mầm mới nhú ở trên cành, lại nhẹ nhàng vuốt ve mặt lá to tướng mịn màng, rồi lấy kéo tỉa một vài cái lá khô... Bỗng cô lắng tai chăm chú nghe. Lúc này cuộc nói chuyện trong phòng hút thuốc sôi nổi hẳn lên, ai cũng nói oang oang, đến nỗi ở bên phòng đọc sách cũng có thể nghe rõ từng tiếng một, mặc dù bấy giờ cửa đã đóng chặt, rèm cửa sổ cũng rất dày.

— Thôi, ông không nên gào lên thế nữa! Trời ơi, mong ông đừng nổi giận như vậy! - Đúng là tiếng gào của Grünlich, cái cổ họng bé nhỏ của anh ta xưa nay chưa hề gào lên như thế bao giờ, vậy mà bây giờ nghe như đang rít lên!

— Ông hút thêm điếu xì gà nữa! - Anh ta nói thêm một câu, cố giữ giọng thật ôn hòa.

— Vâng, rất cảm ơn. Ông cho tôi xin một điếu - Ông chủ nhà băng nói. Sau đó, im bặt một lúc, chắc ông Kesselmeyer đang châm thuốc hút, một lát nghe tiếng ông ta nói - Nói ngắn gọn lại, rốt cục ông bằng lòng hay không bằng lòng nào? Không thế này thì phải thế kia!

— Ông Kesselmeyer ạ! Mong ông hãy gia hạn cho ít lâu nữa!

— A ha! Hừ... không được, ông bạn thân mến ạ! Dứt khoát không được. Đừng nói đến chuyện đó nữa...

— Tại sao lại không được? Tại sao bỗng dưng ông lại cương quyết như vậy? Trời ơi, mong ông hãy nghĩ đến tình nghĩa giữa ông và tôi. Ông đã chờ được bao lâu nay rồi...

— Một ngày cũng không thể chờ thêm nữa, ông bạn thân mến ạ! Đúng tám ngày nhé! Thêm một giờ cũng không ổn... Nhưng nếu chúng ta cầu cứu người ấy... giúp cho một tay...

— Không nên nói rõ tên, ông Kesselmeyer ạ!

— Không nói rõ tên... cũng được. Nếu chúng ta có thể cầu cứu được ông bố vợ đạo cao đức trọng của ông...

— Ông đừng nói thêm nữa...! Trời ơi! Ông đừng làm cái việc dại dột ấy! Có được không ông?

— Ừ, thì không nói nữa! Nhưng nếu chúng ta có thể cầu cứu công ty tiếng tăm lừng lẫy ấy giúp đỡ, cầu cứu cái công ty gắn bó chặt chẽ với danh dự của ông, ông thấy thế nào? Ông bạn thân mến này, lần bị phá sản ở Bremen, họ thiệt hại bao nhiêu nhỉ? Năm vạn, bảy vạn, hay mười vạn? Chả nhẽ ngoài mười vạn à? Lần này, cũng liên lụy tới họ, liên lụy rất lớn, ngay cả con chim sẻ bé tí trên nóc nhà, ta cũng không thể giấu nổi điều đó... Đó là vấn đề tâm lý con người. Hôm qua... ừ thôi không nói đến tên người nữa! Hôm qua... cái công ty tiếng tăm lừng lẫy đó còn vững vàng lắm, còn giúp ông không phải chen chúc nhau ở nhà băng, mặc dù họ không cố tình làm như vậy... Nhưng hôm nay chính nó hết vốn rồi, cho nên vốn của ông Grünlich đã khô kiệt, lại càng kiệt khô... Tôi nói rõ đấy chứ? Chả nhẽ ông không thấy hay sao? Ông không phải là người đầu tiên cảm thấy sự lung lay này hay sao? Người ta đối xử với ông thế nào? Nhìn ông với con mắt nào? Ông Bock và ông Goudstikker còn niềm nở, lịch sự, còn tin người nữa hay không? Tình hình của nhà băng cho vay thế nào rồi?

— Xin ông gia hạn cho ít lâu nữa!

— A ha! Ông không ngủ mà lại nói mê, phải không đấy! Tôi biết hôm qua họ chơi ông một vố đau, một vố đau lắm, rất có tác dụng kích thích... ông đã thấy rồi đấy! Ông đừng xấu hổ. Ông muốn giấu tôi, bảo họ vẫn đang tin cậy ông như trước kia. Cũng được thôi, cái đó tùy ông... Này...! Ông bạn thân mến này! Ông viết thư cho ông tham đi! Tôi chờ cho một tuần lễ.

— Trả dần, ông Kesselmeyer ạ!

— Trả dần à? Ông vớ vẩn lắm! Trừ phi người ta biết rõ khả năng thanh toán của khách nợ, người ta mới đồng ý cho khách nợ trả dần! Chả nhẽ tôi còn muốn thử thách khả năng thanh toán của ông hay sao? Khả năng thanh toán của ông, tôi biết rõ hơn cả lòng bàn tay tôi. A ha... Trả dần! Thật là khôi hài quá thể!...

— Ông nói khẽ chứ, ông Kesselmeyer! Ông đừng có cười quái gở như vậy nữa! Hoàn cảnh của tôi rất nghiêm trọng, vâng tôi thừa nhận là rất nghiêm trọng, nhưng trong tay tôi còn mấy món hàng, mọi việc có thể trở nên tốt đẹp. Ông nghe tôi đây này. Tôi xin nói thêm một lần nữa, mong ông gia hạn cho, tôi sẽ trả lãi hai phân...

— Không phải thế, không phải thế. Buồn cười quá đấy, ông bạn thân mến ạ! A ha, tôi chủ trương mua bán phải kịp thời! Trước kia ông trả lãi tám ly... tôi gia hạn một thời gian, ông trả lãi một phân hai, một phân sáu, tôi lại gia hạn thêm một thời gian nữa. Nhưng bây giờ ông có hứa trả lãi bốn phân, tôi cũng không dám gia hạn thêm, không dám có ý nghĩ gia hạn thêm nữa. Ông bạn thân mến ạ! Từ ngày anh em ông Westfahl bị một vố đau ở Bremen, người nào cũng muốn tạm cắt quan hệ với công ty ấy, trước hết là làm cho mình chắc thân cái đã... Vừa rồi đã nói rõ, tôi là người chủ trương mua bán kịp thời chỉ cần ông Johann Buddenbrook đứng vững một ngày, tôi sẽ ký thêm cho ông một ngày, đồng thời tôi còn có thể gộp số tiền lãi vào số tiền vốn, nâng cao lợi suất! Nhưng phàm cầm vật gì trong tay cũng phải có điều kiện, vật đó phải sinh sôi nảy nở, hoặc giả ít nhất phải chắc chắn. Nếu như nó bắt đầu mất giá thì người ta buông ra... Nói thẳng thừng ra là tôi đòi lại số vốn của tôi!

— Ông Kesselmeyer, ông trắng trợn quá!

— A, a ha, trắng trợn, thật là khôi hài!... Rốt cuộc ông muốn làm gì nào? Nói gì thì nói, ông cũng phải cầu cứu ông bố vợ thôi! Nhà băng cho vay cũng đang gặp sóng gió đấy; với lại không phải là ông hoàn toàn không có thiếu sót gì...

— Không, ông Kesselmeyer, tôi xin thề với ông, ông làm thinh nghe tôi nói đây này!... Thôi được, tôi không cần giấu giếm gì ông nữa, tôi xin nói công khai ra rằng, hoàn cảnh của tôi quả là rất nghiêm trọng. Ông và nhà băng cho vay không phải là hai nơi duy nhất. Có mấy nơi nữa cũng yêu cầu tôi đổi ngân phiếu ra tiền mặt... Hình như mọi người đã hẹn hò với nhau trước hay sao ấy!

— Cái đó có gì là lạ! Tình hình hiện nay... đấy là một dịp tổng thanh toán.

— Không, ông Kesselmeyer, ông hãy nghe tôi nói!... ông hút thêm điếu xì gà nữa...

— Điếu trong tay tôi chưa hết một nửa! Đừng đưa xì gà ra để lấy lòng tôi làm gì! Ông hãy trả nợ đi thôi!

— Ông Kesselmeyer, bây giờ ông đừng xô tôi ngã... ông là bạn tôi, ông thường đến ăn đằng nhà tôi kia mà!

— Chắc ông không hề đến ăn đằng nhà tôi hẳn, ông bạn thân mến nhỉ?

— Đúng, đúng... nhưng bây giờ ông đừng từ chối món tiền tôi vay đấy, ông Kesselmeyer nhé!

— Vay? Ông còn đòi vay tiền à? Ông không rối loạn thần kinh đấy chứ? Ông còn đòi vay thêm nữa à?

— Đúng như thế, ông Kesselmeyer ạ, tôi xin thề với ông... một số tiền rất nhỏ thôi... nhỏ không đáng kể!... Chỉ là để thanh toán mấy khoản linh tinh, mấy món nợ trả dần, và mấy món đã đến hạn. Như vậy, tôi mới có thể gây uy tín, tranh thủ thời gian... Chỉ cần ông giúp tôi, bảo đảm với ông tôi sẽ buôn một chuyến ra trò! Vừa rồi tôi đã nói, trong tay tôi còn mấy món hàng... mọi việc sẽ tốt đẹp... Ông cũng biết đấy, tôi là người lanh lợi và cũng rất tháo vát...

— Đúng, tôi còn biết ông là một thằng ngốc, một thằng gà mờ, ông bạn thân mến ạ! Liệu ông có thể nói cho tôi biết, trong tình hình này, ông sẽ dùng cái tháo vát của ông để làm gì nào?... Trên thế gian rộng bao la này, còn có nhà băng nào chịu bỏ lên bàn ông một đồng bạc nữa hay sao? Hoặc giả còn có ông bố vợ?... Chà, hết rồi...! Thời kỳ làm ăn phát đạt của ông đã qua rồi, ông không còn có dịp may đó nữa đâu! Bỉ nhân rất đỗi kính phục! A ha, bỉ nhân xin tỏ lòng kính phục! - Chết chửa! Ông nói khẽ tí không được hay sao?

— Ông thật là ngốc! Vừa lanh lợi, vừa tháo vát... phải, nhưng người bị thua thiệt vẫn là ông. Ông không biết gì là thật thà, mực thước, nhưng xưa nay ông chưa hề được lợi lộc gì về cái đó cả. Ông trổ hết các ngón của ông với người ta, vớ được một số tiền lớn, nhưng kết quả lại phải trả lãi một phân sáu, chứ không phải một phân hai. Ông coi danh dự của ông không đáng một đồng xu, nhưng chẳng hơn ai được tí gì. Lương tâm của ông không bằng con chó nhà anh đồ tể, nhưng rút cục ông vẫn là thằng xúi quẩy, vẫn là thằng ngốc, là thằng đểu giả, đần độn. Loại người ấy trên đời không hiếm. Thật là khôi hài hết chỗ nói!... Tại sao lúc nào ông cũng lo ngay ngáy, không chịu công khai nói cho ông ta biết những chuyện này của ông để cầu cứu ông ta? Ông hổ thẹn với lương tâm hay sao? Vì bốn năm trước, ông đã làm một số việc, mà những việc đó lại có những cái không đáng cho người khác biết chứ gì? Có phải là ông sợ chuyện nào đó...

— Được rồi, ông Kesselmeyer ạ! Tôi sẽ viết thư. Nhưng nếu ông ta từ chối thì sao? Nếu ông ta thấy tôi chết vẫn không cứu thì sao?...

— Ô... A ha! Thì chúng ta cho nó phá sản tí tỉnh, và diễn màn hài kịch phá sản nho nhỏ, ông bạn thân mến của tôi ạ! Tôi không đau lòng, không đau lòng tí nào hết cả. Về phần tôi, số tiền lãi ông chạy vạy ngược xuôi để mang lại cho tôi gần như có thể bù đắp được những thiệt hại của tôi rồi... Dù sao thì tôi cũng sẽ là người trước tiên được hưởng những đồ đạc của ông sau khi ông phá sản! Ông bạn thân mến này, rồi ông để ý mà xem, tôi không bị thiệt đâu! Tôi hiểu tình hình của ông ở đây lắm, ông bạn đáng tôn kính ạ! Tôi để sẵn trong túi tôi bản thanh toán tài sản rồi. A ha! Tôi sẽ trông coi cẩn thận, không để sót chiếc đĩa đựng bánh mì bằng bạc và cái áo ngủ nào đâu nhé!

— Ông Kesselmeyer, ông thường đến ăn ở nhà tôi cơ mà.

— Xin ông đừng đưa những chuyện đó ra quấy rầy tôi nữa! Một tuần lễ nữa, tôi sẽ đến nghe bức thư trả lời. Bây giờ tôi phải lên phố đây. Đối với tôi, được bớt đi đi lại lại thì rất có lợi. Xin chào ông bạn thân mến! Chúc ông bạn một buổi sáng vui vẻ.

Hình như ông Kesselmeyer đang đứng dậy đi ra. Đúng, ông ta đã đi ra rồi. Nghe rõ tiếng chân ông ta kéo lê ngoài hành lang và có thể tưởng tượng được cánh tay ông ta vung vẩy như thế nào.

Khi Grünlich bước vào phòng đọc sách thì Tony đứng ở đấy, tay cầm cái ấm đồng, nhìn chằm chằm vào mắt anh ta.

— Em đứng đây làm gì? Em nhìn gì?

Anh ta nói để lộ hai hàm răng ra ngoài. Hai cánh tay đung đưa rồi lại thôi. Nửa người trên hết lắc sang phải lại lắc sang trái. Khuôn mặt đỏ ửng của anh ta xưa nay chưa hề trắng bệch bao giờ. Lần này cũng thế, chỉ thấy lốm đốm những nốt vừa đỏ vừa trắng xen lẫn nhau, giống như người lên sởi.