Người trong thành phố kháo nhau: chỉ vì một cái răng... Ông Buddenbrook chết chỉ vì một cái răng! Nhưng thật quái gở, đau răng làm sao mà chết được? Răng ông đau, bác sĩ Brecht nhổ, làm gãy, còn cái chân, sau đó ông ngã ngoài phố. Có ai nghe nói chuyện như thế bao giờ không?

Thế nhưng chuyện ấy không quan trọng, chỉ thiệt người chết mà thôi! Bây giờ mọi người bận đem vòng hoa đến viếng, những vòng hoa to, những vòng hoa quý, những vòng hoa ấy làm đẹp mặt chủ nó. Báo sẽ đưa tin nói rằng, thấy những vòng hoa ấy, ai cũng biết đó là của người giàu sang, có tiếng tăm. Vòng hoa từ khắp nơi đem đến liên tục, có thể là của một đoàn thể, một công ty, hoặc một gia đình, một cá nhân. Vòng hoa có vành nguyệt quế, xung quanh kết bằng các loại hoa thơm, hoa kim ngân, có băng đen và dải cờ của thành phố, trên viết chữ đen hoặc chữ kim tuyến, còn có những cành liễu rủ, rất nhiều cành liễu rủ.

Các cửa hàng hoa được một mẻ lời to, nhất là quán bán hoa tươi Iwersen ở ngay trước nhà ông Buddenbrook lại càng đắt hàng hơn ai hết. Ngày hôm ấy, bà Iwersen bấm chuông đến mấy bận để đưa các loại vòng hoa vào, đều là của ông nghị này, ông tham nọ, công sở kia... Có lần, bà ta hỏi thử, bà ta muốn lên gác nhìn ông nghị một chút có được không. Bà ta được trả lời là có thể. Thế là bà ta theo bà Jungmann lên cầu thang chính đi lên gác. Dọc đường bà ta cứ trầm lắng, mắt mải nhìn cầu thang đèn nến sáng trưng.

Bước chân bà ta nặng nề, bởi bà ta đang có mang. Nói chung, ngày tháng trôi qua, khuôn mặt bà ta có thô đi một chút, nhưng hai con mắt nhỏ, đen nhánh và hai gò má Mã Lai của bà ta vẫn có sức hấp dẫn; hơn nữa, ai cũng thấy bà ta vốn là một người đẹp. Bà ta được mời vào phòng khách, vì thi hài ông Thomas Buddenbrook đặt ở đó.

Đồ đạc trong nhà đã thu dọn gọn gàng. Ông nghị nằm trên đệm xa-tanh trắng trong quan tài, đặt gần cái phòng rộng rãi sáng sủa. Ông cũng mặc bộ quần áo trắng, đội mũ xa-tanh trắng, mùi thơm hoa hồng, hoa tử lan và nhiều loại hoa quý khác sực nức. Trên đầu ông, giữa những đài nến kết thành hình bán nguyệt, dựng tượng đức Chúa Trời do Thorwaldsen Segnender khắc. Bệ bức tượng phủ lụa đen, trên sàn nhà và trên vải liệm, ở đâu cũng đầy những hoa bó, hoa kết, hoa vòng và cả lẵng hoa. Bốn chân quan tài là những cành liễu rủ, lá che lấp chân ông nghị. Mặt ông nghị có chỗ bị xây xát, nhất là ở sống mũi, vết thương nặng hơn cả. Nhưng mái tóc ông vẫn bồng bềnh như khi còn sống, râu ông được ông Wenzel xén tỉa và uốn lại, thẳng đuột, dán trên hai má nhợt nhạt. Đầu ông hơi nghiêng về một bên, nơi hai tay ông chắp lại là một cây thánh giá bằng ngà voi.

Bà Iwersen vừa đi đến cửa, liền dừng lại, lim dim mắt nhìn về phía quan tài. Cho đến lúc bà Tony mặc đồ đen, khóc lóc thảm thiết đi ra phòng ngoài, đứng giữa tấm màn cửa, nhã nhặn mời, bà ta mới bước lên mấy bước trên nền lát đá hoa. Bà ta đứng, để tay lên chỗ bụng to. Bằng đôi mắt đen láy, bà ta nhìn hoa, đài nến, những dải lụa bay phất phơ, cuối cùng mới nhìn khuôn mặt ông Thomas Buddenbrook. Thật khó mà nói khuôn mặt bủng beo, nhợt nhạt của người đàn bà chửa này biểu lộ tình cảm gì. Cuối cùng, bà ta “a” lên một tiếng, cộc lốc, không hiểu ra thế nào cả, rồi quay đi ngay.

Bà Tony rất thích người ta đến viếng như thế. Bà túc trực ở căn phòng này và ngồi nhìn không biết chán những người đến viếng tranh nhau tỏ lòng cung kính trước thi hài ông anh. Bà đọc đi đọc lại những bài đăng trên báo. Cũng như trước kia, ca ngợi sự nghiệp của ông anh khi kỷ niệm ngày thành lập công ty, những tờ báo ấy lại xót xa trước sự tổn thất không gì bù đắp được này. Những lúc bà chị dâu tiếp khách đến viếng thì bà vẫn đứng ở phòng ngoài. Mà người viếng thì hầu như không bao giờ ngớt! Đông đến mức có thể lập thành một quân đoàn! Bà bàn với mọi người việc an táng. Dĩ nhiên đám ma cũng phải tổ chức cho đàng hoàng. Bà đã sắp xếp buổi tiễn đưa cuối cùng này. Trước hết, tất cả mọi người trong công ty vĩnh biệt ông chủ. Tiếp đến là anh em công nhân cửa hàng lương thực. Bàn chân to tướng của những người ấy bước rầm rập trên nền đá hoa, miệng lẩm bẩm điều gì vẻ rất chân thành. Người nào người nấy nồng nặc mùi rượu, thuốc lá, mùi mồ hôi. Họ mải nhìn cái linh cữu đẹp, tay mân mê mũ, thoạt tiên cảm thấy là lạ, rồi dần dần cảm thấy chán. Cho đến lúc mọi người trong bọn họ mạnh dạn quay lui, thì tất cả cùng lê bước đi ra theo... Bà Tony thấy vui trong lòng. Bà kể lại với mọi người rằng, có nhiều ông đến viếng khóc, nước mắt chảy cả xuống râu. Thực ra, làm gì có chuyện ấy! Nhưng bà nói là có trông thấy việc ấy làm bà vui lòng thì có sao đâu!

Gần đến ngày đưa đám. Chiếc quan tài kẽm đã đóng chặt, trên phủ đầy hoa, nến thắp sáng trưng, nhà đầy người. Mục sư Pringsheim nét mặt trang trọng đứng trước quan tài. Người trong thành phố này và từ nơi khác đến đưa đám đứng vây chung quanh. Đầu ông ta rất hay cử động, nổi lên trên cái cổ áo to tướng trông giống như đặt trên cái đĩa to.

Một người đàn ông đeo gù vai, nhanh nhẹn, thông minh, trông vừa giống người hầu, vừa giống người trợ lễ, chỉ huy các nghi thức. Anh ta cầm cái mũ đại lễ ở tay, nhẹ nhàng từ trên gác đi xuống cửa giữa. Ở đấy, người thu thuế mặc chế phục, công nhân khuân vác khoác áo bờ-lu, quần lửng, mũ đại lễ, đứng chật ních. Anh ta nói với mọi người, giọng khàn khàn, nghe đến nhức tai.

— Trong nhà đông lắm rồi, ở hành lang còn chỗ...

Một lát sau, mọi người đã yên lặng. Mục sư Pringsheim bắt đầu làm lễ. Giọng trầm bổng hùng hồn của ông vang cả căn nhà. Khi đứng trước tượng Chúa, tay ông lúc bắt tréo trước ngực, lúc dang thẳng ra cầu nguyện. Bên ngoài, dưới bầu trời đông xám xịt, một cỗ xe tứ mã đang đứng trước hiên nhà. Sau linh xa là một dãy xe ngựa dài đến tận sông Trave. Đối diện cửa là hai hàng lính, súng dựng thẳng bên người, phía trước là thiếu úy von Throta. Tay thiếu úy cầm kiếm chỉ huy, mặt nhìn đăm đăm vào khung cửa sổ trên gác. Sau các ô cửa sổ của những nhà chung quanh và trên vỉa hè, thiên hạ cứ vươn cổ ra xem.

Cuối cùng, những người đứng ở phòng trước xao động lên. Thiếu úy von Throta khe khẽ hô khẩu lệnh, lính rầm rập bồng súng, ngọn kiếm trong tay thiếu úy von Throta đưa xuống. Bốn người mặc áo đen, đội mũ tam giác khiêng quan tài ra. Chiếc quan tài di động rất chậm ra phía cửa. Một cơn gió mạnh tạt mùi hương vào mũi những người đứng xem và thổi tung những chiếc lông đen cắm trên linh xa, thổi tung bờm ngựa ở những cỗ xe đang đứng sắp hàng bên bờ sông, thổi tung những dải lụa đen trên mũ những người phu xe và những anh xà ích.

Các con ngựa ở chiếc linh xa phủ vải đen chỉ chừa hai con mắt, bắt đầu chuyển động. Bốn người phu mặc quần áo đen dắt chúng đi chầm chậm. Toán lính xếp hàng theo sau. Các cỗ xe khác cũng từ từ chuyển bánh. Ông Christian ngồi trên chiếc xe thứ hai cùng với mục sư Pringsheim. Tiếp đó là cỗ xe chở chú Johann và một người bà con ăn uống no nê, mặt đỏ gay, từ Hamburg tới. Đám ma ông Thomas Buddenbrook rất dài, nhích dần từng bước, trông vẻ bi thảm, trang nghiêm. Nhà nào cũng treo cờ rủ, lá cờ khẽ lay động trước gió. Nhân viên và phu khuân vác của công ty sắp hàng đi sau cùng.

Đoàn người đưa quan tài ra khỏi thành phố, đi hết đoạn đường ra nghĩa địa, qua các nơi có những cây thập tự, tượng đá, mấy cái nhà mồ nhỏ và hàng thùy dương rụng hết lá, rồi vào khu mộ của dòng họ Buddenbrook. Lúc này, đội lính danh dự, hàng ngũ chỉnh tề, bồng súng chào, đồng thời có nhạc bi ai từ phía sau rặng cây thấp vọng ra.

Chiếc huy hiệu của dòng họ khắc trên mặt tấm đá lớn, một lần nữa lại được khiêng sang một bên. Các vị thân sĩ đưa đám vây quanh cái huyệt bên lùm cây thấp rụng hết lá. Chỉ có ông Thomas Buddenbrook là sẽ xuống huyệt về với các vị tổ tiên mà thôi. Họ đều là những người có địa vị, giàu sang, có người là nghị viên, cứ nhìn đôi găng tay trắng và chiếc cà vạt trắng thì có thể biết. Họ đứng đấy, hoặc cúi đầu hoặc đau buồn, đầu nghiêng sang một bên. Viên chức, công nhân khuân vác, nhân viên cửa hàng và công nhân kho lương thực tụ tập ở một chỗ xa hơn.

Tiếng nhạc im bặt, mục sư Pringsheim lại bắt đầu đọc kinh. Khi những lời cầu nguyện của ông tan trong bầu không khí lạnh lẽo, mọi người bước tới, chuẩn bị bắt tay anh em và con trai người quá cố một lần nữa.

Đoàn người dài dằng dặc. Ông Christian Buddenbrook, nét mặt nửa như lơ đãng, nửa như mê mệt, khổ não, tiếp nhận lời chia buồn của mọi người. Đó là vẻ mặt thường thấy ở ông mỗi khi gặp tình huống nghiêm trọng. Johann đứng cạnh, chau mày, cúi đầu tránh cơn gió lạnh. Chú mặc chiếc áo lính thủy ngắn, rộng, có dải thắt thêu kim tuyến. Đôi mắt quầng xanh của chú cúi xuống đất chứ không nhìn một ai cả.