Lại nói về Hoàng thúc, gần đây ít nhiều tâm tư của Hoàng thúc đã lắng dịu đôi chút. Bốn mươi tuổi đời, lớn lên trong cung thất, nay phải rời bỏ cố quốc ra đi, đặt chân đến một xứ sở xa lạ, vạn lý tha hương quả thực không phải là một điều dễ dàng. Phải hiểu biết về phong tục của nước đó, của địa phương đó, phải chiếm được tình cảm của mọi người, phải biết dựa vào các quan chức địa phương. Muốn vậy phải học hỏi các phong tục của nước Cao Ly. Do đó, hằng ngày có biết bao nhiêu là việc phải làm.

Cũng may, nhờ có quen biết với Anh Cơ, cô con gái của ông lão họ Trịnh, nên cũng mang lại niềm an ủi cho Hoàng thúc ít nhiều.

Tuy vậy cũng chưa phải đã có được mối tơ duyên yêu đương với Anh Cơ.

Lòng con người ta ai cũng vậy, càng lâm vào cảnh cô đơn bao nhiêu, càng muốn nương nhờ một ai đó bấy nhiêu. Từ đêm gặp Trịnh Anh Cơ ở thảo đường đến nay, đêm nào Hoàng thúc cũng muốn gặp nàng. Đối với Người, có thể nói đó là niềm vui lớn nhất.

Nhưng Hoàng thúc cũng phải nghĩ đến thể diện của mình. Đã ngót bốn mươi rồi mà nay lại định kết nghĩa trăm năm với một người con gái năm nay mới hai mươi tuổi tròn là một điều cảm thấy e ngại. Song cảnh ngộ của Hoàng thúc trong tình thế hiện nay quả thực không còn nhiều sự lựa chọn.

Mà làm sao giấu được với bên ngoài. Thông thường đối với những chuyện như thế này, người ta nhạy cảm lắm. Họ đoán biết được hết. Hơn nữa lại là những người sống cùng trong một ngôi nhà, thì không có lý gì không biết. Từ Lý công tử cho đến Tiêu Vĩnh Vạn, ông già Trịnh, thậm chí ngay cả những gia đinh trong nhà đều đoán biết được hết. Nhưng Hoàng thúc vẫn vô tình, tưởng điều bí mật đó chỉ có một mình mình hay, nên cứ đêm đến, Người lại ra nơi thảo đường gặp gỡ trò chuyện với Anh Cơ, sống những giờ phút ngọt ngào vui sướng. Lúc đầu Người đi ra miếu đường khóc thương, nhưng giờ đây, người không còn khóc được nữa. Người chỉ đáo qua một chốc rồi tìm đến phòng có Anh Cơ ngồi nói chuyện đến một hai giờ đồng hồ và coi như một niềm vui lớn nhất.

Nhưng tiếc thay, đêm mùa hè quá ngắn ngủi, có một hôm Lý công tử và Tiêu Vĩnh Vạn sau khi bàn bạc với nhau xong, bèn tìm đến phòng ông già Trịnh, định sẽ thưa chuyện với ông già và quyết định luôn một thể. Nào ngờ hai bên ngồi trực diện với nhau, lại cảm thấy e ngại phải nói lên những điều đường đột như thế. Trước hết Tiêu Vĩnh Vạn ở đầu câu chuyện.

- Thưa lão trượng, như thế này chúng tôi làm phiền lão trượng nhiều quá, thật không phải với lão trượng.

Ông già Trịnh nghe nói giẫy nảy lên, đáp lại với giọng thực thà:

- Tiêu đại nhân nói đến điều ấy làm gì, nghe lạ quá. Tiêu đại nhân với Lý công tử với chúng tôi chẳng phải là trong gia đình hay sao. Xin đừng khách sáo.

Lý công tử gãi gãi đầu, cảm thấy rất áy náy:

- Thưa đâu có phải thế.

Ông già Trịnh hết nhìn người này đến nhìn người kia, đôi mắt sáng luôn chớp chớp:

- Các vị cứ nói như thế vậy, càng làm cho tôi cảm thấy xót xa hơn.

Tiêu Vĩnh Vạn thấy khó nói quá. Khó nói là vì lúc đầu định nêu câu chuyện giữa Hoàng thúc và cô con gái của gia chủ nhưng do mở đầu câu chuyện lạc hướng nên bây giờ không biết làm thế nào để lái câu chuyện trở về với đích chính của nó.

Ông già Trịnh nhìn thấy hai người có phần lúng túng, bèn cố gắng lái đầu mối câu chuyện:

- Mà thôi, các vị đừng suy nghĩ làm gì nữa. Các vị hãy phò tá Hoàng thúc cùng chung sống với chúng tôi đi. Tình hình này, hai vị cũng phải tìm cô gái nào ngoan ngoãn xinh xắn, định nơi định chốn đi mới được.

Tiêu Vĩnh Vạn không bỏ lỡ dịp may:

- Nhưng mà Hoàng thúc của chúng tôi phải lấy vợ trước đã.

Ông già Trịnh nghe nói, mỉm cười:

- Với Hoàng thúc thì không phải lo. Chắc hai vị cũng đã có tính rồi. Anh Cơ, đứa con gái của tôi còn trẻ người non dạ. Nếu Hoàng thúc chê em nó, thì cũng phải tìm chỗ khác vậy thôi.

Qua câu nói biết ông già Trịnh đã chấp thuận, Lý công tử và Tiêu Vĩnh Vạn không sao ngăn nổi niềm vui tràn ngập trong lòng. Như vậy xem ra sau này nếu được phép ở lại đây thì sẽ không có khó khăn gì nữa.

- Quan huyện lên kinh đô hơn mười mấy hôm nay rồi sao chưa thấy về. Hay là công việc của chúng ta không được trôi chảy. Có thể thế cũng nên.

Ông già Trịnh nghe Tiêu Vĩnh Vạn nói, ít nhiều cũng cảm thấy có phần lo lắng:

- Biết làm sao được…

Cả ba người cùng ngồi yên lặng với nỗi lòng trống trải, đăm chiêu suy nghĩ theo cách riêng của mỗi người giữa cảnh tượng buồn vui chen lẫn.

Ông lão Trịnh một lần nữa dường như để tỏ rõ quyết chí của mình, bèn nói:

- Việc đó xin quý vị đừng bận tâm. Quan huyện miền đất chúng tôi vốn là người thông tuệ, bất cứ việc gì cũng biết lo liệu kết thúc chu toàn.

Lý công tử ngồi dịch lại về phía trước mặt ông già Trịnh.

- Như chúng tôi đã thưa với lão trượng. Gần đây nỗi lòng của Hoàng thúc đã có vẻ lắng dịu đôi chút. Như vậy nên…

Nói đến đây, Lý công tử cảm thấy tắc nghẹn, không sao nói được nữa, hai mắt nhìn xuống đất. Thấy vậy, ông già trịnh hiểu ý:

- Tôi biết rồi. Tôi cũng đã quyết chí từ lâu. Nếu Hoàng thúc không ở được nơi đây, mà phải đi nơi khác thì bố con tôi dự định Hoàng thúc đi đâu, bố con tôi đi theo đó.

Thấy ông già Trịnh đinh ninh một tấm lòng son sắt không thay đổi, Tiêu Vĩnh Vạn và Lý công tử tự mình cũng cảm thấy hổ thẹn chưa xứng đáng với tấm lòng nhân hậu của ông già. Họ đành kết thúc câu chuyện, chuyển sang chủ đề khác. Lý công tử đưa mắt nhìn lên quyển sách trên án thư:

- Thưa lão trượng, quyển sách kia là sách gì vậy?

- À, quyển sách nói về nghi lễ trước đây tôi hay đọc ý mà.

Lý công tử gật đầu, như nghĩ ra một điều gì đó.

Tiêu Vĩnh Vạn cảm thấy không còn gì để nói thêm, bèn đứng dậy.

- Xin lão trượng ngồi chờ ở đây một chút. Chúng tôi đi vào huyện đường xem tình hình thế nào xong sẽ quay về.

Ông già Trịnh cũng đứng dậy theo:

- Vậy các vị đi đi nhé. Quan huyện hôm nay sẽ về. Quan huyện đi đã được hơn mười ngày rồi còn gì.

Sau khi hai người đi vào huyện đường, ông già Trịnh bèn ra ngoài ngồi nhìn quanh nhà.

Chỉ mới hơn mười ngày trước đây thôi, căn nhà này còn quạnh hiu vắng vẻ, không một ai tìm đến thăm hỏi. Những người đến làm thuê cũng bỏ đi mất hết, nhà chẳng còn ra hồn nhà nữa. Ngay cả những người hàng xóm cũng nói ra nói vào:

"Nhà cụ Trịnh tư hiến sắp tiêu đời đến nơi rồi", "Ông già ấy sau này không biết đi đâu về đâu".

Qua những lời dị nghị đó, người ta còn nghe thấy tiếng gà kêu chó sủa. Thế gian có câu "lòng người ở đời lạnh lùng chẳng khác gì rắn độc". Qua đây có lẽ càng hiểu rõ thêm câu nói đó.

Nhưng rồi sau, Trương thừa lại bị giam trong tù, nhà ông già Trịnh đòi lại được tất cả tài sản bị mất. Câu chuyện quan huyện quan tâm đến nhà ông già Trịnh lan truyền khắp nơi. Lại còn chuyện Hoàng thúc và các tráng đinh lưu lại nhà cụ Trịnh trông nom việc ruộng nương và chăm sóc nhà cửa cho cụ cũng đã làm cho lòng người ngả theo một hướng khác.

Những người đi ở, làm thuê đã từng bỏ đi khi ngôi nhà lâm vào cảnh sa cơ thất thế nay đều quay trở lại dọn dẹp nhà cửa. Ông già Trịnh vốn tốt bụng, tuy có chê trách họ nhưng cũng im lặng cho qua đi.

Bản thân ông già Trịnh một ngày mấy lần đi khắp chỗ này chỗ nọ tỏ rõ uy phong của mình, đôn đốc kẻ hầu người hạ trông nom nhà cửa. Ngôi nhà của cụ Trịnh khá lớn, phía trước phía sau đều có sân. Những lớp cỏ dại mọc đầy trên sân đã được dọn sạch tự lúc nào. Mọi người đang tấp nập chuẩn bị cho vụ thu hoạch mùa thu, vụ mùa duy nhất trong năm. Cụ già Trịnh đứng ở sân trước, nhìn ra bốn phía, cảm thấy cuộc sống giờ đây mới thực sự là cuộc sống.

Ông già miên man với những cảm xúc khoan khoái trong lòng, tự lẩm bẩm một mình: "Chắc vụ mùa năm nay, lúa thu hoạch về sẽ chất đầy sân trước sân sau…"

Tiết trời hạ tuần tháng sáu nắng chang chang, tỏa ra cái nóng nung người. Ông già Trịnh buột miệng một mình: "Gớm, trời nắng quá thế này".

Ông đến ngồi bên một bóng cây. Một con ễnh ương nhảy vọt ra, mắt nhìn ông già hau háu. Con ễnh ương không hề biết sợ sệt trách móc, cứ dương hai mắt nhìn thao láo.

"Này, con ranh còn này!"

Ông già Trịnh thấy ngứa mắt, đưa chân định đá. Con ễnh ương trông thấy liền ngoạc mồm kêu "Ô ộp" một tiếng rồi nhảy biến mất.

Ông già Trịnh trở về gian nhà ngoài, thấy Hoàng thúc còn đang ngủ.

Ông biết rõ, ban đêm Hoàng thúc nói chuyện khuya với Anh Cơ, con gái ông, nên ban ngày ngủ bù.

Ông già rất quý nể Hoàng thúc, ánh mặt trời buổi chiều lọt qua khe cửa chiếu vào, hắt cả cái nóng vào bên trong phòng. Hoàng thúc vẫn ngủ yên lành.

Sợ động đậy làm Hoàng thúc tỉnh giấc, ông già định đi vòng đến chỗ có ánh nắng chiếu vào và hạ tấm rèm trúc xuống. Không ngờ ông bước hụt chân, người mất thăng bằng, ngã lăn xuống dưới bậc thềm.

Nghe thấy tiếng rơi "uỵch", Hoàng thúc tỉnh giấc, nhìn ra ngoài cửa thấy ông già ngã giúi dụi, vội vã ra đỡ ông dậy.

- Rõ khổ, suýt nữa thì xảy ra việc lớn. Lão trượng có bị thương ở đâu không?

Ông già Trịnh sợ đánh động, làm Hoàng thúc thức giấc, cố tìm cách tránh thì lại làm Hoàng thúc thức dậy.

- Tôi lại làm Hoàng thúc tỉnh giấc mất rồi. May không bị làm sao đâu.

- May quá, xin mời lão trượng lên nhà.

Giữa lúc Hoàng thúc và lão già Trịnh định bước vào nhà thì Tiêu Vĩnh Vạn và Lý công tử lên huyện đường đã trở về.

Họ đã hỏi thăm tin tức về quan huyện lên kinh đô nhưng chưa có được tin tức gì. Hai người uể oải trở về, trông thấy Hoàng thúc và ông già Trịnh bước vào gian ngoài, vội chạy đến đón.

Ông già Trịnh thấy họ trở về, cứ ngỡ thế nào họ cũng mang tin tốt lành, bèn hỏi:

- Trời nắng thế này, hai vị vào huyện đường trở về chắc là vất vả lắm. Quan huyện có lẽ chưa về có phải không?

Tiêu Vĩnh Vạn lấy khăn lau mồ hôi trên trán, nói:

- Vâng,… vẫn chưa có tin tức gì, ngày mai huyện đường sẽ cử người lên kinh đô xem sao.

Hoàng thúc nghe mấy câu trả lời của Tiêu Vĩnh Vạn đã có thể biết được họ đi đâu trở về.

- Nào, mời các vị vào nhà đi. Việc quan bận rộn nên ngài quan huyện chưa về sớm được đấy thôi.

Ông già Trịnh vừa nói dứt câu, bỗng từ con đường lớn phía sau nhà vang lên tiếng nhạc ngựa giòn giã. Nghe tiếng nhạc ngựa, mọi người đều hồi hộp, họ quay về hướng có nhạc ngựa phát ra, lắng tai nghe.

Rõ ràng là tiếng nhạc ngựa nhà quan đang chạy về phía này. Theo phong tục của nước Cao Ly thời bấy giờ, ngoài ngựa nhà quan hoặc ngựa dùng cho công vụ, các loại ngựa khác đều không được đeo nhạc to. Và khi chạy những công việc khẩn cấp, có thể đeo từ hai đến ba quả nhạc. Dựa vào số nhạc, có thể phân biệt được mức độ khẩn cấp của công vụ. Ông già Trịnh nghe một hồi bỗng đứng phắt dậy:

- Đúng rồi, có lẽ là ngựa công vụ đeo ba quả nhạc to. Có việc gì thế nhỉ?

Mọi người ngơ ngác bước ra sân. Con ngựa chạy đến chui vào nhà ông già Trịnh. Nó quay người đến dừng lại trước cửa tòa nhà ngoài. Tiếng nhạc ngựa huyên náo hình như cũng đánh động cả những người dân làng đang yên tĩnh.

Qua tiếng nhạc ngựa, ông lão họ Trịnh biết quan huyện đã về.

- A, quan huyện đã về…

Trẻ em chạy ùa đến xem, vui mừng như mẹ đi xa về. Ông già Trịnh cùng tất cả mọi người đều mừng rỡ chạy đến nghênh tiếp.

Hoàng thúc bước đến chào quan huyện.

- Quan huyện sao về sớm thế?

- Vâng… mấy hôm nay Hoàng thúc có được bình yên không? Tôi đã từ kinh đô đi một ngựa một mạng về đây mong sớm gặp lại Hoàng thúc. Tôi đi thẳng đến đây mà chưa kịp ghé lại huyện đường.

Ông già Trịnh hết sức vui mừng. Chỉ nhìn dáng vẻ của quan huyện cũng đủ biết tình hình sáng sủa. Ông già đoán quan huyện không về huyện đường mà đi thẳng về đây chắc để báo tin vui, nên trong lòng rất đỗi hồi hộp sung sướng.

- Xin mời quan huyện vào nhà. Giữa mùa hè nóng nực oi bức mà quan huyện đi ngựa gấp về thế này chắc là vất vả lắm.

Lý công tử vào nhà trong tự lúc nào bưng nước lạnh pha mật ong ra mời quan huyện. Mọi người tất bật mang chậu nước lạnh ra để quan huyện rửa mặt, rửa tay. Còn Tiêu Vĩnh Vạn thì tháo yên ngựa, chải bờm, xong mang buộc dưới bóng cây và lấy nước lau mồ hôi khắp mình ngựa.

Hoàng thúc và ông già Trịnh chờ quan huyện rửa tay. Ông già Trịnh có vẻ cảm thấy như vậy vẫn chưa đủ, bèn cầm lấy quạt quạt phía sau lưng quan huyện và nói:

- Trời nóng thế này, quan huyện vất vả quá. Đi kiệu bốn người khiêng vẫn còn nóng, huống chi cưỡi ngựa đi đường dài đến ba trăm dặm…

Ông già Trịnh rất muốn nhanh chóng nghe quan huyện nói. Nhưng quan huyện không đáp lại ngay mà vẫn ung dung lấy khăn lau mặt.

- Rõ đến khổ, tin tức cần truyền đạt nhanh cho Hoàng thúc, nhưng đường thì xa. Lúc đến trạm ngựa cũng không kịp nghỉ, phải lên ngựa phi luôn.

Theo cách nghĩ của mình, Hoàng thúc cảm thấy rất áy nháy trước lời than phiền của quan huyện vì mình mà phải đi ngựa đường xa thế này.

- Xin lỗi quan huyện. Một con người vô dụng lại đến làm phiền quý quốc, khiến quan huyện phải chịu nhiều cực khổ giữa lúc nắng nôi thế này…

Quan huyện nghe nói bỗng giãy nảy lên:

- À, không phải thế đâu. Xin Hoàng thúc đừng nghĩ vậy, ở triều đình, cả đức đại vương và Tấn dương hầu Thôi đại giám đều rất hoan nghênh.

Nghe nói vậy, không chỉ có Hoàng thúc mà tất cả mọi người đều biểu lộ một nỗi vui mừng khôn xiết.

Nhưng Hoàng thúc vẫn không quên đáp lễ:

- Được như thế này cũng là nhờ ơn của quan huyện tâu lên với triều đình những lời tốt đẹp về con người gặp bước không may này. Nếu như niềm vinh quang ấy có được dành cho tôi, thì cũng chính là công ơn của quan huyện vậy.

Quan huyện nhìn Hoàng thúc đăm đăm nghe nói vậy bèn khiêm tốn đáp.

- Tôi đâu dám nghĩ thế.

Quan huyện lại ngồi vào chỗ của mình. Mọi người ngồi vây quanh quan huyện, ngước mắt lên nhìn mong được nghe tin tức cụ thể hơn.

Quan huyện Lý kể lại tỉ mỉ những công việc đã trải qua sau khi lên kinh đô, chỉ trừ mỗi việc bản thân ông được thăng cấp lên An Tây đô hộ phủ thì không nói…

- Như vậy sáng ngày mai chúng ta sẽ phải đi sớm. Xin Hoàng thúc lo liệu xong mọi thức và nghỉ ngơi được bình yên.

Hoàng thúc quá đỗi vui mừng không nói sao cho hết. Sách xưa có nói cuộc sống con người là cao nhất. Điều đó phải chăng đã được tái hiện qua sự việc ngày hôm nay? Mang thân là Hoàng thúc của một nước mà phải ra đi tìm đường lánh nạn, nay được sang định cư ở đất nước này. Đó cũng là điều đáng mừng lắm chứ sao. Miên man trong niềm suy nghĩ đó, Hoàng thúc không khỏi chạnh lòng thương xót cho thân phận của mình.

- Hoàng thúc ơi, không phải lo lắng gì cả! Đức đại vương và Thôi đại giám đều rất nhân từ, quan tâm cả đến tương lai của Hoàng thúc nữa, nên chắc sẽ dành ơn đức lớn cho Hoàng thúc.

Quan huyện an ủi Hoàng thúc. Hoàng thúc hết sức cảm kích, rơm rớm nước mắt. Một lúc sau quan huyện về nhà.

Đêm hôm đó cả nhà cụ Trịnh đều tất bật lo liệu để ngày mai Hoàng thúc lên đường sớm. Hoàng thúc chưa biết cách mặc lễ phục của nước Cao Ly nên định mời Minh Nguyệt, cô quan kỹ ở Nhà Khách đến để chỉ cách mặc áo nhưng không được. Không biết tìm đâu ra người, Anh Cơ hôm ấy đành phá vỡ tục lệ "nam nữ hữu biệt", đến trước mọi người để chỉ cách mặc áo.

Ngày hôm sau, Hoàng thúc theo quan huyện Lý lên kinh đô.

Dọc đường đi, được nhìn thấy phong cảnh đất nước Cao Ly tươi đẹp, non sông gấm vóc một màu, đường quan lộ được chỉnh phẳng phiu, quả là đất nước của thần tiên không sai. Hơn nữa đi đến đâu cũng thấy ruộng nương thẳng hàng thẳng lối, mọi người đều rất hiền hòa, trọng lễ nghi, đi lại trên đường họ đều nhường nhau, thái độ khiêm tốn trông rất đáng cảm mến.

Từ hôm đó, Hoàng thúc lên kinh đô của nước Cao Ly bấy giờ là Tùng Đô, lưu lại tại một nhà khách có tên Tùng Đào quán.