Tin tức về việc năm bệnh nhân, một nữ bốn nam, chạy trốn khỏi bệnh viện tâm thần mãi đến ngày hôm sau mới được loan tin. Các bác sĩ và nhân viên bệnh viện hết sức lo lắng, bởi vì cả năm bệnh nhân đều rất hung hãn, trong đó có một người mắc chứng cuồng phong, châm lửa đốt nhà.

Sự việc xảy ra đã được báo cáo cho thị trưởng và cảnh sát trưởng thành phố biết. Cảnh sát trưởng yêu cầu bệnh viện cung cấp cho ông một số thông tin cần thiết về những người bỏ trốn. Nhưng hoá ra họ hầu như không biết gì về những bệnh nhân này. Chỉ biết là ba bệnh nhân đã trút bỏ cái bộ quần áo pizama kẻ sọc của bệnh viện, khoác trang phục nhân viên phục vụ lên người rồi biến mất. Một bệnh nhân vẫn còn mang trên người bộ pizama của bệnh viện. Người thứ năm hình như không mặc gì cả, trốn đi trần truồng. Đấy, tin tức chỉ có thế.

Sự việc xảy ra nếu được phát tin trên đài truyền thanh, trong thành phố sẽ xảy ra náo loạn.

Cảnh sát trưởng yêu cầu thông báo những dấu hiệu đặc biệt.

Bác sĩ trưởng khẳng định:

- Tất cả các bệnh nhân bỏ trốn đều mắc bệnh thần kinh phân lập. Căn bệnh này chỉ bột phát theo từng thời gian một. Vì vậy cảnh sát cần phải bắt giữ bất kỳ ai có những dấu hiệu không bình thường và đem về bệnh viện.

Sau khi sự việc xảy ra không lâu, tất cả các đồn cảnh sát trong thành phố nhận được mệnh lệnh sau theo đường dây điện thoại:

"Theo thông báo của bác sĩ trưởng bệnh viện thần kinh, đêm hôm qua có năm bệnh nhân tâm thần, trong đó có một phụ nữ đã bỏ trốn khỏi bệnh viện. Ba người mặc quần áo nhân viên phục vụ, một người trần truồng, một người mặc bộ đồ kẻ sọc bệnh viện. Những kẻ chạy trốn có thể gây ra tình trạng lộn xộn trong thành phố. Tất cả các đồn cảnh sát trong thành phố phải áp dụng những biện pháp khẩn cấp, truy tìm bắt giữ những bệnh nhân này. Tất cả những người bị nghi ngờ đều được bắt và giải về bệnh viện tâm thần. Cứ ai bắt giữ được một người điên sẽ được thưởng một trăm lia".

Các nhân viên cảnh sát vốn tận tụy với công việc, hăng hái bắt tay ngay vào việc thực hiện nhiệm vụ này, không ai muốn ngồi nhà trực ban. Tất cả nhân viên cảnh sát của các đồn, đổ xô ra mặt đường để gìn giữ trật tự thành phố.

Nửa giờ sau một đồn cảnh sát ở xa khu trung tâm nhất, nhận được bức điện sau:

"Nhân viên cảnh sát mang số hiệu 2876 phát hiện được ba công dân có những hành vi đáng ngờ nên đã tiến hành truy đuổi tích cực, kết quả đã dồn được cả ba người vào một tầng hầm của một ngôi nhà. Sau đó với sự giúp sức của các cảnh sát viên số hiệu 1014 và 98502 ba người tình nghi đã được bắt giữ an toàn và đưa về bệnh viện, có biên bản kèm theo. Hai bệnh nhân bỏ trốn còn lại xin được báo tin vui rằng, cảnh sát đã lần ra dấu vết. Các biện pháp cần thiết đã được triển khai đặng bắt giữ nhanh chóng và giải nốt họ về bệnh viện thần kinh".

Khi truyền bức điện này đi, để tránh nhầm lẫn khi trao tiền thưởng, đồn trưởng đã ghi số hiệu của mình và những thông tin trích ngang cần thiết khác vào biên bản. Đặt ống nghe xuống máy xong, ông nói:

- Các bạn, hãy cầu khẩn đức Ala để người giúp ta tóm nốt được hai kẻ điên còn lại đang chạy trốn. Các bạn hãy sốt sắng lên, đức Ala sẽ phù hộ chúng ta!

Sau khi giải ba người tình nghi về bệnh viện tâm thần xong không lâu, thì cảnh sát lại bắt giữ được bốn người khả nghi nữa ở ngay trung tâm thành phố.

Cơ quan bảo vệ luật pháp hơi bị khó xử, bởi số người bị bắt giữ đã nhiều hơn số người bỏ trốn.

Bác sĩ trưởng nhận được bức điện yêu cầu lần thứ hai:

"Chúng tôi khẩn thiết yêu cầu ông báo lại con số chính xác bệnh nhân bỏ trốn, bởi cho đến này nhờ có sự hoạt động ráo riết của cảnh sát đã có bảy công dân tình nghi đã bị giam giữ (có biên bản kèm theo)".

Theo đề nghị này, bác sĩ trưởng cho kiểm tra lại lần nữa. Kết quả thấy rằng, không tính những bác sĩ nghỉ tự do vì không có việc, còn lại quân số toàn bệnh viện thiếu đúng năm người, thế mà con số những công dân bị tình nghi trên các đường phố bị giam giữ đã lên tới hai mươi sáu người.

Trước tình hình đó, các nhà chức trách sinh ra nghi ngờ: Chắc gì trong số hai mươi sáu người bị giữ đó có năm bệnh nhân chạy trốn?

Lời giải thích sau đây của bệnh viện phần nào làm yên lòng toà thị chính:

"Nhờ có sự hoạt động tích cực của sở cảnh sát mà hai mươi sáu công dân có những hành vi đáng ngờ đã bị giữ và lập biên bản. Để tránh sai sót, tất cả những người đó đều phải qua kiểm tra y tế, nếu phát hiện ra họ mắc bệnh tâm thần thì sẽ cho chạy chữa. Tuy nhiên một bệnh nhân khi chạy trốn mặc bộ đồ sọc, và một bệnh nhân không mặc quần áo, thật đáng tiếc, vẫn chưa phát hiện ra".

Vào thời điểm này ở tất cả các đồn cảnh sát đã giữ được hơn một trăm người tình nghi. Cơ sở để giam giữ một người nào đó là do chính họ thú nhận, do có những người chứng kiến cũng như do chính gia đình, người thân, láng giềng cung cấp thông tin về họ... Có những trường hợp vợ tố giác chồng hoặc chồng đi báo với đồn cảnh sát về những hành vi kỳ quặc của vợ mình.

Có một số người tự viết đơn thừa nhận mình là người điên làm cho cảnh sát không biết đâu mà lần:

"Tôi đã chạy trốn khỏi bệnh viện tâm thần. Nay biết tin cảnh sát đang truy tìm, tôi rất ân hận về những gì đã xảy ra và tha thiết đề nghị được đưa trở lại bệnh viện".

Vụ việc bỗng sinh ra rắc rối một cách bất ngờ. Trường hợp công dân tự thú mình là người điên thì giải quyết số tiền thưởng đã hứa như thế nào? Bởi vì không thể "gán" công bắt giữ họ cho cảnh sát được.

Các viên chức cảnh sát quyết định không thể tin các lá đơn "tự thú" tương tự như trên. Họ đuổi những người ấy ra xa khỏi đồn cảnh sát rồi mới bắt, lập biên bản gửi vào bệnh viện, không quên ghi rõ số hiệu của mình trong biên bản.

Thông báo sau đây từ bệnh viện càng làm cho vụ việc này rối rắm thêm:

"Kết quả khám nghiệm y tế kỹ lưỡng cho thấy rằng, tất cả những người bị cảnh sát giữ, đều bị bệnh thần kinh – tầm thần và được lưu lại bệnh viện để điều trị. Tuy nhiên lực lượng cảnh sát tuyệt vời của chúng ta đã tóm được hay chưa tóm được năm người chạy trốn thì vẫn chưa thể xác định nổi".

Trong khi đó tại bãi tắm biển người ta giữ được một người không mặc quần áo. Những cuộc săn lùng của cảnh sát trên các bãi biển đã thu được một mẻ cá khá. Những người đi tắm biển khi thay quần áo đã bị bắt, dù họ có cố gắng phản đối vẫn chưa đưa về bệnh viện.

Những cuộc đột nhập vào các khách sạn, bí mật nhòm qua các lỗ khoá, theo dõi khách trọ lôi được khá nhiều người không mặc quần áo từ giường dậy, hoặc những người pizama kẻ sọc, họ đều bị liệt vào dạng có hành vi đáng ngờ. Những cuộc săn lùng của cảnh sát đã vượt quá giới hạn cho phép. Dù biết thế, nhưng họ vẫn hăng hái tìm kiếm các đối tượng nghi ngờ càng nhiều càng tốt để lĩnh thưởng. Tuy nhiên vì không xác định được đã bắt được năm người bỏ trốn hay chưa, cho nên các nhà chức trách quyết định dừng cấp tiền thưởng. Chính vì lý do này mà chiến dịch săn lùng người điên không còn hào hứng như lúc đầu nữa. Nếu như ngày đầu tiên giữ được một trăm người, sang ngày thứ hai thứ ba còn tăng lên nhiều hơn nữa, thì những ngày sau đó trong thành phố còn xuất hiện những người đáng ngờ nữa. Một thành phố lớn như thế mà không còn một người điên nào. Còn về năm người chạy trốn kia thì không hề có tin tức gì. Mà cũng chẳng còn ai quan tâm đến họ nữa.

Hai nhân viên cảnh sát của một đồn ngoại ô trò chuyện với nhau:

- Chúng mình không biết thế nào mà chiều cấp trên. Dù ta có cố gắng hết sức vẫn không được coi trọng. Ví như cái lệnh bắt giữ năm người điên chẳng hạn. Chỉ riêng mình đã bắt giữ được chín người. Thế mà sao? Cấp trên chẳng thèm cho một lời cảm ơn! Coi như không có chuyện gì xảy ra!...

- Thế mà lại còn hứa thưởng một trăm lia cho một người điên bắt được. Mình bắt được mười một người. Nếu trả mỗi người một trăm, thì vị chi là một nghìn một trăm. Giá như không được một trăm thì một chục một người cũng được. Được ngần nào hay ngần ấy, thêm tiền để trả tiền nhà! Ôi, người ta áp chế chúng ta thật quá quắt.

- Thế mà trong chiến dịch săn lùng người điên vừa rồi có lúc mình đã đánh liều cả tính mạng... Nếu như người ta trả thưởng sòng phẳng thì mình còn được khối...

- Lạy trời! Sẽ không còn một mống nào được nhởn nhơ ngoài tự do...

- Tớ ấy à... sẽ dẫn cả bà mẹ vợ đến. Vợ tớ cũng tán thành ngay thôi mà. Bà cụ già cả rồi, nếu được sống trong nhà thương điên thì chúng mình cũng được nhẹ gánh một chút. Nhưng sau khi thấy rằng, họ không trả thưởng nữa nên mình đành để bà ấy yên. Dù sao bà ấy cũng là mẹ vợ mình, chả có lợi lộc gì bỗng dưng đẩy bà ấy vào nhà thương điên, thật không nỡ lòng nào.

- Chà, chà, giá mà họ trả một trăm lia như đã hứa!

- Trước kia người ta vẫn trả tiền thưởng đấy. Mình không còn nhớ tay đốt nhà ấy giờ ở đâu? Người ta nói rằng ai bắt được kẻ đốt nhà sẽ được thưởng hai tháng lương... mình tóm được những bốn tên. Người ta chỉ trả cho mình một tên, còn ba tên kia họ không tính.

- Bốn năm trước đây mình bắt được một tên giết người nhìn theo tranh vẽ truy nã. Họ không trả tiền mà bảo rằng nó chẳng giống tranh vẽ chút nào... Hoạ sĩ vẽ theo lời kể mà...

- Chúng mình vì mọi người mà cố gắng làm việc, thế mà chẳng ai thèm nhòm ngó gì đến chúng ta. Giá như bây giờ mình lại bắt đầu đi bắt người điên... Thương thay cho đất nước mình, có biết bao nhiêu người điên đang sống tự do.